2019-2023 жылдары аралығында Ресейдің қару-жарақ экспорты алдыңғы бесжылдықпен салыстырғанда 53%-ға қысқарды. Соның нәтижесінде Ресей алғаш рет қару-жарақ экспорты көрсеткіші бойынша үшінші орынға төмендеді.

Ресей екінші орында да емес. Стокгольм халықаралық бейбітшілікті зерттеу институтының немесе SPIRI баяндамасында осы үшінші орынға табан тіреу барысында ресейлік қарудың әлемдік нарықтағы үлесі 11 %-ға дейін қысқарды, делінген, бұл әділ бағаның шындығына еш күмән келтіруге болмайды.

2019 жылы Ресей 31 елге қару сатса, 2022 жылы – 14, ал 2023 жылы – тек 12 елге өз әскери өнімін ұсынған. Бұл саудада Таяу Шығыс және Африка елдері сәйкесінше 13 % және 10 % құрады. Салыстыру үшін, Америка Құрама Штаттары 2019–2023 жылдары 107 мемлекетке қару-жарақ өткізіп, нарықтағы үлесін арттыра түсті. Таяу Шығыста американдық әскери экспортының көлемі 38 %-ды құрайды.

Бұл статистикадағы тағы бір қызықты дүние: ТОП - 10-ға қару-жарақ экспорты бойынша кіретін басқа елдердің арасында Италия бұл көрсеткішті 86 %-ға, Оңтүстік Корея – 12 %-ға арттырғаны болып отыр. Бұл орайда Қытай қару экспортын 5,3 %-ға, Германия мен Ұлыбритания – 14 %-ға, Испания – 3,3 %-ға, Израиль – 25 %-ға қысқартты.

SPIRI статистикасына сүйне отырып, жаһандық қару-жарақ нарығындағы өзгерістерді өте дәл пайымдап және болжам жасауға және оның даму болашағын анықтауға мүмкіндік береді. Ең көбі 3-5 жыл болса да, бірақ қазіргі жаһандық үдеріс жағдайында бұл мүлдем жаман емес. Қару саудасындағы бәсекелестер бұні сөзсіз пайдаланады. Тіпті американдықтар мен француздар сияқты мойындалған көшбасшы болып табылмайтын бірақ он жарым жыл ішінде қару-жарақ жасау мен өндіруде сапалы секіріс жасаған Түркия «екінші деңгейлі» мемлекеттердің ең айқын мысалы болып табылады.

Дүниежүзілік қару-жарақ нарығы - бұл стандарттар басқаратын нарық, оның ішінде жалпы алғанда: НАТО стандарты және кеңестік стандарты. Қалғандары әртүрлілігіне қарамастан осы екі стандарт бойынша жасалған техника мен қарудың үлгілерін тұтынады.

Осылайша, кеңестік стандарты бұрынғы танымалдылығын және сәйкесінше сұранысқа ие болған нарықтағы үлесін жоғалтады. Ол шығуы екіталай болатын құлдырауға кірді, бұл оның артындағы өндірушілер үшін апатты салдарды білдіреді. Ең алдымен, әрине, ресейліктер. Жоқ, ресейлік әскери-өнеркәсіптік кешен өздігінен жоғалып кетпейді және әлі де әртүрлі деңгейдегі техниканың жеткілікті мөлшерін тойтаруға қабілетті.

Бірақ ресейлік қару-жарақшылар халықаралық нарықтарды ұмытуға мәжбүр болады - немесе өз өнімдерін металл сынықтарынан сәл қымбатырақ бағамен сатуға тура келеді. Яғни, Ресейдің сыртқы нарықтар мен сатып алушыларды жоғалтуы сөзсіз даму қарқынын жоғалтуға және бәсекелес өндірушілерден ғана емес, стандарттардан да артта қалуға әкеледі.

Соның салдарынан осы кеңестік стандартты сатуға болатын нарықтар қысқарды. Бұл бәсекелестер үшін тамаша болады. Тіпті американдықтар мен француздар сияқты мойындалмаған көшбасшылар - және «екінші деңгейдегі» мемлекеттердің арасында он жарым жыл ішінде қару-жарақ жасау мен өндіруде сапалы секіріс жасаған Түркия оның айқын мысалы болып табылады. Ресейдің қару-жарақ нарығы төмендеді, бірақ бұл жаман емес. Ең бастысы, ол кеңестік қару стандартын құнсыздандырды және бұны түзету мүмкін емес.

Керімсал Жұбатқанов

Abai.kz