2019-2023 جىلدارى ارالىعىندا رەسەيدىڭ قارۋ-جاراق ەكسپورتى الدىڭعى بەسجىلدىقپەن سالىستىرعاندا 53%-عا قىسقاردى. سونىڭ ناتيجەسىندە رەسەي العاش رەت قارۋ-جاراق ەكسپورتى كورسەتكىشى بويىنشا ءۇشىنشى ورىنعا تومەندەدى.

رەسەي ەكىنشى ورىندا دا ەمەس. ستوكگولم حالىقارالىق بەيبىتشىلىكتى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ نەمەسە SPIRI بايانداماسىندا وسى ءۇشىنشى ورىنعا تابان تىرەۋ بارىسىندا رەسەيلىك قارۋدىڭ الەمدىك نارىقتاعى ۇلەسى 11 %-عا دەيىن قىسقاردى، دەلىنگەن، بۇل ءادىل باعانىڭ شىندىعىنا ەش كۇمان كەلتىرۋگە بولمايدى.

2019 جىلى رەسەي 31 ەلگە قارۋ ساتسا، 2022 جىلى – 14, ال 2023 جىلى – تەك 12 ەلگە ءوز اسكەري ءونىمىن ۇسىنعان. بۇل ساۋدادا تاياۋ شىعىس جانە افريكا ەلدەرى سايكەسىنشە 13 % جانە 10 % قۇرادى. سالىستىرۋ ءۇشىن، امەريكا قۇراما شتاتتارى 2019–2023 جىلدارى 107 مەملەكەتكە قارۋ-جاراق وتكىزىپ، نارىقتاعى ۇلەسىن ارتتىرا ءتۇستى. تاياۋ شىعىستا امەريكاندىق اسكەري ەكسپورتىنىڭ كولەمى 38 %-دى قۇرايدى.

بۇل ستاتيستيكاداعى تاعى ءبىر قىزىقتى دۇنيە: توپ - 10-عا قارۋ-جاراق ەكسپورتى بويىنشا كىرەتىن باسقا ەلدەردىڭ اراسىندا يتاليا بۇل كورسەتكىشتى 86 %-عا، وڭتۇستىك كورەيا – 12 %-عا ارتتىرعانى بولىپ وتىر. بۇل ورايدا قىتاي قارۋ ەكسپورتىن 5,3 %-عا، گەرمانيا مەن ۇلىبريتانيا – 14 %-عا، يسپانيا – 3,3 %-عا، يزرايل – 25 %-عا قىسقارتتى.

SPIRI ستاتيستيكاسىنا سۇينە وتىرىپ، جاھاندىق قارۋ-جاراق نارىعىنداعى وزگەرىستەردى وتە ءدال پايىمداپ جانە بولجام جاساۋعا جانە ونىڭ دامۋ بولاشاعىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەڭ كوبى 3-5 جىل بولسا دا، بىراق قازىرگى جاھاندىق ۇدەرىس جاعدايىندا بۇل مۇلدەم جامان ەمەس. قارۋ ساۋداسىنداعى باسەكەلەستەر ءبۇنى ءسوزسىز پايدالانادى. ءتىپتى امەريكاندىقتار مەن فرانتسۋزدار سياقتى مويىندالعان كوشباسشى بولىپ تابىلمايتىن بىراق ون جارىم جىل ىشىندە قارۋ-جاراق جاساۋ مەن وندىرۋدە ساپالى سەكىرىس جاساعان تۇركيا «ەكىنشى دەڭگەيلى» مەملەكەتتەردىڭ ەڭ ايقىن مىسالى بولىپ تابىلادى.

دۇنيەجۇزىلىك قارۋ-جاراق نارىعى - بۇل ستاندارتتار باسقاراتىن نارىق، ونىڭ ىشىندە جالپى العاندا: ناتو ستاندارتى جانە كەڭەستىك ستاندارتى. قالعاندارى ارتۇرلىلىگىنە قاراماستان وسى ەكى ستاندارت بويىنشا جاسالعان تەحنيكا مەن قارۋدىڭ ۇلگىلەرىن تۇتىنادى.

وسىلايشا، كەڭەستىك ستاندارتى بۇرىنعى تانىمالدىلىعىن جانە سايكەسىنشە سۇرانىسقا يە بولعان نارىقتاعى ۇلەسىن جوعالتادى. ول شىعۋى ەكىتالاي بولاتىن قۇلدىراۋعا كىردى، بۇل ونىڭ ارتىنداعى وندىرۋشىلەر ءۇشىن اپاتتى سالداردى بىلدىرەدى. ەڭ الدىمەن، ارينە، رەسەيلىكتەر. جوق، رەسەيلىك اسكەري-ونەركاسىپتىك كەشەن وزدىگىنەن جوعالىپ كەتپەيدى جانە ءالى دە ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى تەحنيكانىڭ جەتكىلىكتى مولشەرىن تويتارۋعا قابىلەتتى.

بىراق رەسەيلىك قارۋ-جاراقشىلار حالىقارالىق نارىقتاردى ۇمىتۋعا ءماجبۇر بولادى - نەمەسە ءوز ونىمدەرىن مەتالل سىنىقتارىنان ءسال قىمباتىراق باعامەن ساتۋعا تۋرا كەلەدى. ياعني، رەسەيدىڭ سىرتقى نارىقتار مەن ساتىپ الۋشىلاردى جوعالتۋى ءسوزسىز دامۋ قارقىنىن جوعالتۋعا جانە باسەكەلەس وندىرۋشىلەردەن عانا ەمەس، ستاندارتتاردان دا ارتتا قالۋعا اكەلەدى.

سونىڭ سالدارىنان وسى كەڭەستىك ستاندارتتى ساتۋعا بولاتىن نارىقتار قىسقاردى. بۇل باسەكەلەستەر ءۇشىن تاماشا بولادى. ءتىپتى امەريكاندىقتار مەن فرانتسۋزدار سياقتى مويىندالماعان كوشباسشىلار - جانە «ەكىنشى دەڭگەيدەگى» مەملەكەتتەردىڭ اراسىندا ون جارىم جىل ىشىندە قارۋ-جاراق جاساۋ مەن وندىرۋدە ساپالى سەكىرىس جاساعان تۇركيا ونىڭ ايقىن مىسالى بولىپ تابىلادى. رەسەيدىڭ قارۋ-جاراق نارىعى تومەندەدى، بىراق بۇل جامان ەمەس. ەڭ باستىسى، ول كەڭەستىك قارۋ ستاندارتىن قۇنسىزداندىردى جانە بۇنى تۇزەتۋ مۇمكىن ەمەس.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz