Жұма, 22 Қараша 2024
46 - сөз 5404 9 пікір 27 Шілде, 2018 сағат 10:08

Қайран, орыс өлеңі, қайда барасың?

"Литературная газета" басылымының 2017 жылғы №27(6605), 12-18 июль аралығындағы санының "Литературный резерв" деген қосымшасын оқып отырып, "қайран,орыс өлеңі, қайда барасың?" деп өзіме өзім сауал қойдым да, ойға қалдым. Егер, сонда жарияланған Павел Банников(өзі жерлесіміз) дегеннің өлеңдерін Пушкин не Лермонтов, Тютчев, Толстой, Есенин болмаса Николай Рубцов,Юрий Кузнецов секілді классиктер тіріліп келіп оқыса не дер еді? Білмеймін! Бірақ, жобалаймын және сезінемін! Олар классикалық үрдісі мен үлгісі, әдеби дәстүрі әлемді мойындатқан орыс поэзиясының осыншалықты құлдырағанын көргенде, сөз жоқ, бас шайқап, бармақ тістер еді. Шынымды айтайын, орыс поэзиясын шама-шарық, қал-қадірімше бір адамдай біліп, оның классиктері мен классикасынан рухани сусындап өскен басым, атақты әдеби газет"ЛГ" -ның осындай қарабайыр, қарадүрсін, шалажансар, тіпті, ұйқассыз газеттік очерк дәрежесіне түсірілген өлең сымақты жариялағанына таңқалып отырмын. Енді, өлеңге жүгінелік. Қараңыздар, достарым!

Ассамблейное

О казахи мои! О мои русские, немцы и белорусы!
О уйгуры мои и узбеки мои!
О корейцы! Мои греки, армяне и курды,
евреи и украинцы!
О болгары, татары, башкиры, мадьяры!
О кыргызы, чеченцы, ингуши, дунгане,
азербайджанцы и турки,
казаки и поляки!
О таджики, туркмены и финны!
И вы, карачаевцы и балкарцы!
И вы, румыно-молдаване
(так вас отметили в списках)!
И вы, чуваши (пусть не отмечены в списках, но куда без чувашей?),
лезгины, мордва и другие,
кем пренеорегает официальная
статисгика, занося вас в
«... и другие этносы из более чем 130».
Так вот что я хочу сказать:
о мой бедный народ!
На этом - пожалуй - всё.

Міне, көріп, оқып отырсыздар! Классика мен классиктер поэзиясымен сусындап өскен шығармашылық көзі қарықты, көкіреккөзі ашық, жақсы мен жаманды ажырата алатын оқырман бұған не дейді? Мұндай, декларативті (ресми құжат түрінде жазылған), бүгінде ешкім оқымайтын агит(үгіт-насихат)өлеңді "ЛГ"-нің қалай жариялап отырғанына таңқаласың. Өлеңнің (өлең десек) лексикалық құрылымының негізі қалалық. Лексикалық тазалық жоқ. Жаргон, ауыз екі сөйлем-сөз. Футуризмнің көрінісі. Бұл өлеңнен эстетикалық ләззат ала алмайсың. Фактіге ғана жүгінесің.Ұлттар тізіміне қанығасың. Саясиланған. Фактімен құр баяндау. Бұл әлеуметтік құбылыстың көрінісі.Бұндай, сана-сезімі саясиланған оқырманға арналған саяси - публицистикалық очерк өлеңнің күні өткені қашшан. Жалаң баяндау, ұлттар тізімі.Өлеңнің аяқталуындағы банальность(қарабайыр түйін) кімге абырой әпереді. Бұл поэзия терісін жамылған публицистикалық баяндау, баяндама! Бұндайды, саяси тұрмыс-тіршіліктен (быт) аса алмай қалған, саясиланған "бытописательсво" дейді.

Немесе, мына өлеңге назар аударыңыздаршы:

Спутник и погром

как-то Р. сказал мне: завершается цикл -
скоро мы не узнаем
реальность

и это как будто бы правда -
сначала по радуге ушёл лемми
потом дэвид
потом леонард

потом
отьехал в пекло фидель
следом за ним - гейдар

полный список можно посмотреть в
википедии на странице умерших в 2016
и этот список ещё пополнится

но едва ли стоит надеяться
что столь же знаковыми именами

Вселенная нетороплива
когда мы чувствуем завершение цикла - предсказать
закончится ли он в
2017
2020
2030
2050
(думаю - это не предел возможностей политической нумерологии) — невозможно

Вселенная не знает цифр
есть лишь надежда
что ты проживёшь чуть долыне пары
правителей и пары
десятков псов из их псарни

и никаких - оправданных -
прогнозов на то
что
в небе не будет лететь всё тот же спутник на земле не будет зреть всё тот же погром

Көрдіңіздер ме, ешқандай орыс тілінің заңдылығын сақтамай, логикасыз тартылған оқиға желісіндегі хаос, мазмүн-мәнсіздік дәстүрлі орыс өлеңін бұзып тұр. Бұл баяғы футуристердің ізденісі. Мысалы, Алексей Кручёныхтың (1886-1968)"Зима" өлеңіндегі:

Мизиз..
Зынь...
Ицив -
Зима!...
Замороженные
Стень
Стынь...
Снегота...Снегота!...
Стужа... вьюжа...
Вью-ю-га - сту-у-у-га...
Стугота...стугота!...
Убийство без крови...
Тифозное небо -одна сплошная вошь!... (1926 жылы жазылған)- секілді, түсініксіз, мағана-мәнін өзі түсінетін, өзге өзі түсіндіретін өлең. Яғни, абракадабрака(мағанасыз, мәнісі жоқ сөздер). Әрине, оны өздеріне, яғни, авторға салса, қатырып түсіндіріп береді. Бұны кезінде жаңалық, поэзияға жаңа үн, жаңа ақын келді деген. Қазір одан поэзиялық-поэтикалық түк қалмаған. Факты ретінде айтылып, оқылады. "ЛГ"-ның жариялап отырған Павел Банников өлеңі де соның кері. Бұ да қазір жаңалық! Жаңа! Бұдан да, ертең жоғарыдағы өлеңдей түк қалмайды. Достарым, менің жаңа өлең жазбай, жақсы өлең тудырыңдар дейтінім содан. Жақсының бәрі, қай уақыт, қай кезең-кезде де жаңа. Жаңалық.
Міне, достарым, менің "қайран, орыс өлеңі, қайда барасың?" деуімнің сыры осында! Бұған орыстың Пушкин не Лермонтов, Тютчев, Толстой, Есенин болмаса Николай Рубцов,Юрий Кузнецов секілді классиктері тіріліп келсе не дер еді, ә!

Достарым, мен бір-екі өлеңіне пікір айтып, ой білдірдім. Қалғанын өздеріңіз оқып алыңыздар! Бірдеңе түсінсеңіздер, айтарсыздар! Қалғаны төмендегі!

Цветы

смерть в подъезде живёт два дня
исчезает под бабий вой
часто думает про меня
никогда не приходит за мной

уходя забирает с собой цвета
красный и чёрный и цветы
возвращается на девятый и сороковой
шепчет в мыслях моих ты

руки твои и плечи спина
сутулая непокойный взгляд твой
возлюбленный мой встречу
нашу последнюю откладываю который
годподряд

шепчет жарко долго до хрипоты однажды возляжем и с тобой и
уходит
и забирает цветы запах хвои кутьи и немножко боль

Уреки

сидишьу реки
долго сидишь
очень
долго
и они-таки начинают проплывать мимо - трупы врагов
вот труп врага политический
вот труп врага экономический
вотудавленник вотутопленник
...вот мученик вот просто жмур
плывут болезные
плывут опухшие
плывут соколики
и чувствуешь ровным счётом ничего
ни удовлетворения
ни малой какой подленькой радости
ни внезапного сострадания
плывут себе и плывут
а следом плывут друзья
преданные тебе
преданные тобой
плывут красивые
плывут родные
машут ручками
давненько не виделись
скоро встретимся
и чувствуешь это странное чувство
будто из тебя что-то вынули
и забыли вложить обратно
а что это было
и сам забыл
чувствуешь - пора
уходить от реки
пока не поплыл
кто-то давно забытый
кто-то любимый
мальчик в коротких штанишках
девочка в платьице белом
другой
человек в детском

Говорит

Юрий Домбровский - человек удивительной судьбы - удивительно хорошо поставленным голосом (будто произносит заклинание) говорит ведущий программы новостей в день смерти Хранителя
Древностей
вчера - в то же время - тем же
хорошо поставленным - он говорил: настало время сплотиться вокруг Лидера нации
позавчера - с гордостью вещал об увеличении
посевов карабурды и надоев зайтугурмы
о этот дикторский профессионализм о этот выученный пафос
о мои болыпие пальцы, чувствующие,
как сжимается под ними кадык
о мои указательные
чувствующие, как хрустит третий шейный позвонок о воображение моё, провожающее в вечность
удивительно хорошо поставленный голос
о разум мой, зачем ты лежишь с моим телом
в тёплой постели
•••

вышел пётр из тумана:
вынул ключик из кармана -
выкинул в кусты каштана

будет резать, будет бить
будет с цепочкой ходить
будет жилы вить

пётр был камень - пётр железный
и дымится сад чудесный
и пылится ад прелестный

отперты ворота рая
пётр, резвяся и играя
скажет: ом намах шивайя

Моление святым сусл икам о дожде

святые суслики мои
бегут через ручьи

идут-гудят через гряду
вздыхают на ходу

толкают тучку из степи
и шепчут: потерпи

поют псалмы в ночнои тиши:
разверзнись, сокруши

мокры, прохладны и легки
святые суслики

***
вот скажем люди
рождаются
потом они обучаются
всей и всяческой жизни

хранить наркотики
постить котиков
хоронить мертвецов
посылать отцов
продолжать род
сажать огород
в общем всячески реализуются
потом дематериализуются

и это довольно
печально

поэтому давай станем
непонятого вида зверьками
непонятного рода шорьками
вилками вёдрами горшками
таинственными порошками

Міне, достарым, қазіргі орыстың жас поэзиясының түрі, түсі, мазмұн-мәні, формасы, жаңалығы. Әдейі, сіздер, таныссын деп, достарым, өлеңдерді үзбей, қысқартпай толық бердім. Мұны олар жаңа поэзия дейді. Иә, ұлы орыс поэзиясы осындай да күйге жетіпті. Ал, біздіңкіні айтсаң, білмеймін...

Аманхан Әлімнің Facebook-тегі парақшасынан алынды

Abai.kz

 

9 пікір

Үздік материалдар

Сыни-эссе

«Таласбек сыйлығы»: Талқандалған талғам...

Абай Мауқараұлы 1456
Білгенге маржан

«Шығыс Түркістан мемлекеті бейбіт түрде жоғалды»

Әлімжан Әшімұлы 3222
Біртуар

Шоқанның әзіл-сықақтары

Бағдат Ақылбеков 5276