"ليتەراتۋرنايا گازەتا" باسىلىمىنىڭ 2017 جىلعى №27(6605), 12-18 يۋل ارالىعىنداعى سانىنىڭ "ليتەراتۋرنىي رەزەرۆ" دەگەن قوسىمشاسىن وقىپ وتىرىپ، "قايران،ورىس ولەڭى، قايدا باراسىڭ؟" دەپ وزىمە ءوزىم ساۋال قويدىم دا، ويعا قالدىم. ەگەر، سوندا جاريالانعان پاۆەل باننيكوۆ(وزى جەرلەسىمىز) دەگەننىڭ ولەڭدەرىن پۋشكين نە لەرمونتوۆ، تيۋتچەۆ، تولستوي، ەسەنين بولماسا نيكولاي رۋبتسوۆ،يۋري كۋزنەتسوۆ سەكىلدى كلاسسيكتەر ءتىرىلىپ كەلىپ وقىسا نە دەر ەدى؟ بىلمەيمىن! بىراق، جوبالايمىن جانە سەزىنەمىن! ولار كلاسسيكالىق ءۇردىسى مەن ۇلگىسى، ادەبي ءداستۇرى الەمدى مويىنداتقان ورىس پوەزياسىنىڭ وسىنشالىقتى قۇلدىراعانىن كورگەندە، ءسوز جوق، باس شايقاپ، بارماق تىستەر ەدى. شىنىمدى ايتايىن، ورىس پوەزياسىن شاما-شارىق، قال-قادىرىمشە ءبىر ادامداي ءبىلىپ، ونىڭ كلاسسيكتەرى مەن كلاسسيكاسىنان رۋحاني سۋسىنداپ وسكەن باسىم، اتاقتى ادەبي گازەت"لگ" -نىڭ وسىنداي قارابايىر، قارادۇرسىن، شالاجانسار، ءتىپتى، ۇيقاسسىز گازەتتىك وچەرك دارەجەسىنە تۇسىرىلگەن ولەڭ سىماقتى جاريالاعانىنا تاڭقالىپ وتىرمىن. ەندى، ولەڭگە جۇگىنەلىك. قاراڭىزدار، دوستارىم!

اسسامبلەينوە

و كازاحي موي! و موي رۋسسكيە، نەمتسى ي بەلورۋسى!
و ۋيگۋرى موي ي ۋزبەكي موي!
و كورەيتسى! موي گرەكي، ارميانە ي كۋردى،
ەۆرەي ي ۋكراينتسى!
و بولگارى، تاتارى، باشكيرى، ماديارى!
و كىرگىزى، چەچەنتسى، ينگۋشي، دۋنگانە،
ازەربايدجانتسى ي تۋركي،
كازاكي ي پولياكي!
و تادجيكي، تۋركمەنى ي فيننى!
ي ۆى، كاراچاەۆتسى ي بالكارتسى!
ي ۆى، رۋمىنو-مولداۆانە
(تاك ۆاس وتمەتيلي ۆ سپيسكاح)!
ي ۆى، چۋۆاشي (پۋست نە وتمەچەنى ۆ سپيسكاح، نو كۋدا بەز چۋۆاشەي؟),
لەزگينى، موردۆا ي درۋگيە،
كەم پرەنەورەگاەت وفيتسيالنايا
ستاتيسگيكا، زانوسيا ۆاس ۆ
«... ي درۋگيە ەتنوسى يز بولەە چەم 130».
تاك ۆوت چتو يا حوچۋ سكازات:
و موي بەدنىي نارود!
نا ەتوم - پوجالۋي - ۆسيو.

مىنە، كورىپ، وقىپ وتىرسىزدار! كلاسسيكا مەن كلاسسيكتەر پوەزياسىمەن سۋسىنداپ وسكەن شىعارماشىلىق كوزى قارىقتى، كوكىرەككوزى اشىق، جاقسى مەن جاماندى اجىراتا الاتىن وقىرمان بۇعان نە دەيدى؟ مۇنداي، دەكلاراتيۆتى (رەسمي قۇجات تۇرىندە جازىلعان), بۇگىندە ەشكىم وقىمايتىن اگيت(ۇگىت-ناسيحات)ولەڭدى "لگ"-ءنىڭ قالاي جاريالاپ وتىرعانىنا تاڭقالاسىڭ. ولەڭنىڭ (ولەڭ دەسەك) لەكسيكالىق قۇرىلىمىنىڭ نەگىزى قالالىق. لەكسيكالىق تازالىق جوق. جارگون، اۋىز ەكى سويلەم-ءسوز. ءفۋتۋريزمنىڭ كورىنىسى. بۇل ولەڭنەن ەستەتيكالىق ءلاززات الا المايسىڭ. فاكتىگە عانا جۇگىنەسىڭ.ۇلتتار تىزىمىنە قانىعاسىڭ. ساياسيلانعان. فاكتىمەن قۇر بايانداۋ. بۇل الەۋمەتتىك قۇبىلىستىڭ كورىنىسى.بۇنداي، سانا-سەزىمى ساياسيلانعان وقىرمانعا ارنالعان ساياسي - پۋبليتسيستيكالىق وچەرك ولەڭنىڭ كۇنى وتكەنى قاششان. جالاڭ بايانداۋ، ۇلتتار ءتىزىمى.ولەڭنىڭ اياقتالۋىنداعى بانالنوست(قارابايىر ءتۇيىن) كىمگە ابىروي اپەرەدى. بۇل پوەزيا تەرىسىن جامىلعان پۋبليتسيستيكالىق بايانداۋ، بايانداما! بۇندايدى، ساياسي تۇرمىس-تىرشىلىكتەن (بىت) اسا الماي قالعان، ساياسيلانعان "بىتوپيساتەلسۆو" دەيدى.

نەمەسە، مىنا ولەڭگە نازار اۋدارىڭىزدارشى:

سپۋتنيك ي پوگروم

كاك-تو ر. سكازال منە: زاۆەرشاەتسيا تسيكل -
سكورو مى نە ۋزناەم
رەالنوست

ي ەتو كاك بۋدتو بى پراۆدا -
سناچالا پو رادۋگە ۋشيول لەممي
پوتوم دەۆيد
پوتوم لەونارد

پوتوم
وتەحال ۆ پەكلو فيدەل
سلەدوم زا نيم - گەيدار

پولنىي سپيسوك موجنو پوسموترەت ۆ
ۆيكيپەدي نا سترانيتسە ۋمەرشيح ۆ 2016
ي ەتوت سپيسوك ەششيو پوپولنيتسيا

نو ەدۆا لي ستويت نادەياتسيا
چتو ستول جە زناكوۆىمي يمەنامي

ۆسەلەننايا نەتوروپليۆا
كوگدا مى چۋۆستۆۋەم زاۆەرشەنيە تسيكلا - پرەدسكازات
زاكونچيتسيا لي ون ۆ
2017
2020
2030
2050
(دۋمايۋ - ەتو نە پرەدەل ۆوزموجنوستەي پوليتيچەسكوي نۋمەرولوگي) — نەۆوزموجنو

ۆسەلەننايا نە زناەت تسيفر
ەست ليش نادەجدا
چتو تى پروجيۆيوش چۋت دولىنە پارى
پراۆيتەلەي ي پارى
دەسياتكوۆ پسوۆ يز يح پسارني

ي نيكاكيح - وپراۆداننىح -
پروگنوزوۆ نا تو
چتو
ۆ نەبە نە بۋدەت لەتەت ۆسيو توت جە سپۋتنيك نا زەملە نە بۋدەت زرەت ۆسيو توت جە پوگروم

كوردىڭىزدەر مە، ەشقانداي ورىس ءتىلىنىڭ زاڭدىلىعىن ساقتاماي، لوگيكاسىز تارتىلعان وقيعا جەلىسىندەگى حاوس، ءمازمۇن-مانسىزدىك ءداستۇرلى ورىس ولەڭىن بۇزىپ تۇر. بۇل باياعى فۋتۋريستەردىڭ ىزدەنىسى. مىسالى، الەكسەي كرۋچيونىحتىڭ (1886-1968)"زيما" ولەڭىندەگى:

ميزيز..
زىن...
يتسيۆ -
زيما!...
زاموروجەننىە
ستەن
ستىن...
سنەگوتا...سنەگوتا!...
ستۋجا... ۆيۋجا...
ۆيۋ-يۋ-گا - ستۋ-ۋ-ۋ-گا...
ستۋگوتا...ستۋگوتا!...
ۋبيستۆو بەز كروۆي...
تيفوزنوە نەبو -ودنا سپلوشنايا ۆوش!... (1926 جىلى جازىلعان)- سەكىلدى، تۇسىنىكسىز، ماعانا-ءمانىن ءوزى تۇسىنەتىن، وزگە ءوزى تۇسىندىرەتىن ولەڭ. ياعني، ابراكادابراكا(ماعاناسىز، ءمانىسى جوق سوزدەر). ارينە، ونى وزدەرىنە، ياعني، اۆتورعا سالسا، قاتىرىپ ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. بۇنى كەزىندە جاڭالىق، پوەزياعا جاڭا ءۇن، جاڭا اقىن كەلدى دەگەن. قازىر ودان پوەزيالىق-پوەتيكالىق تۇك قالماعان. فاكتى رەتىندە ايتىلىپ، وقىلادى. "لگ"-نىڭ جاريالاپ وتىرعان پاۆەل باننيكوۆ ولەڭى دە سونىڭ كەرى. بۇ دا قازىر جاڭالىق! جاڭا! بۇدان دا، ەرتەڭ جوعارىداعى ولەڭدەي تۇك قالمايدى. دوستارىم، مەنىڭ جاڭا ولەڭ جازباي، جاقسى ولەڭ تۋدىرىڭدار دەيتىنىم سودان. جاقسىنىڭ ءبارى، قاي ۋاقىت، قاي كەزەڭ-كەزدە دە جاڭا. جاڭالىق.
مىنە، دوستارىم، مەنىڭ "قايران، ورىس ولەڭى، قايدا باراسىڭ؟" دەۋىمنىڭ سىرى وسىندا! بۇعان ورىستىڭ پۋشكين نە لەرمونتوۆ، تيۋتچەۆ، تولستوي، ەسەنين بولماسا نيكولاي رۋبتسوۆ،يۋري كۋزنەتسوۆ سەكىلدى كلاسسيكتەرى ءتىرىلىپ كەلسە نە دەر ەدى، ءا!

دوستارىم، مەن ءبىر-ەكى ولەڭىنە پىكىر ايتىپ، وي ءبىلدىردىم. قالعانىن وزدەرىڭىز وقىپ الىڭىزدار! بىردەڭە تۇسىنسەڭىزدەر، ايتارسىزدار! قالعانى تومەندەگى!

تسۆەتى

سمەرت ۆ پودەزدە جيۆيوت دۆا دنيا
يسچەزاەت پود بابي ۆوي
چاستو دۋماەت پرو مەنيا
نيكوگدا نە پريحوديت زا منوي

ۋحوديا زابيراەت س سوبوي تسۆەتا
كراسنىي ي چيورنىي ي تسۆەتى
ۆوزۆراششاەتسيا نا دەۆياتىي ي سوروكوۆوي
شەپچەت ۆ مىسلياح مويح تى

رۋكي تۆوي ي پلەچي سپينا
سۋتۋلايا نەپوكوينىي ۆزگلياد تۆوي
ۆوزليۋبلەننىي موي ۆسترەچۋ
ناشۋ پوسلەدنيۋيۋ وتكلادىۆايۋ كوتورىي
گودپودرياد

شەپچەت جاركو دولگو دو حريپوتى ودناجدى ۆوزلياجەم ي س توبوي ي
ۋحوديت
ي زابيراەت تسۆەتى زاپاح حۆوي كۋتي ي نەمنوجكو بول

ۋرەكي

سيديشۋ رەكي
دولگو سيديش
وچەن
دولگو
ي وني-تاكي ناچينايۋت پروپلىۆات ميمو - ترۋپى ۆراگوۆ
ۆوت ترۋپ ۆراگا پوليتيچەسكي
ۆوت ترۋپ ۆراگا ەكونوميچەسكي
ۆوتۋداۆلەننيك ۆوتۋتوپلەننيك
...ۆوت مۋچەنيك ۆوت پروستو جمۋر
پلىۆۋت بولەزنىە
پلىۆۋت وپۋحشيە
پلىۆۋت سوكوليكي
ي چۋۆستۆۋەش روۆنىم سچيوتوم نيچەگو
ني ۋدوۆلەتۆورەنيا
ني مالوي كاكوي پودلەنكوي رادوستي
ني ۆنەزاپنوگو سوسترادانيا
پلىۆۋت سەبە ي پلىۆۋت
ا سلەدوم پلىۆۋت درۋزيا
پرەداننىە تەبە
پرەداننىە توبوي
پلىۆۋت كراسيۆىە
پلىۆۋت رودنىە
ماشۋت رۋچكامي
داۆنەنكو نە ۆيدەليس
سكورو ۆسترەتيمسيا
ي چۋۆستۆۋەش ەتو ستراننوە چۋۆستۆو
بۋدتو يز تەبيا چتو-تو ۆىنۋلي
ي زابىلي ۆلوجيت وبراتنو
ا چتو ەتو بىلو
ي سام زابىل
چۋۆستۆۋەش - پورا
ۋحوديت وت رەكي
پوكا نە پوپلىل
كتو-تو داۆنو زابىتىي
كتو-تو ليۋبيمىي
مالچيك ۆ كوروتكيح شتانيشكاح
دەۆوچكا ۆ پلاتيتسە بەلوم
درۋگوي
چەلوۆەك ۆ دەتسكوم

گوۆوريت

يۋري دومبروۆسكي - چەلوۆەك ۋديۆيتەلنوي سۋدبى - ۋديۆيتەلنو حوروشو پوستاۆلەننىم گولوسوم (بۋدتو پرويزنوسيت زاكلينانيە) گوۆوريت ۆەدۋششي پروگراممى نوۆوستەي ۆ دەن سمەرتي حرانيتەليا
درەۆنوستەي
ۆچەرا - ۆ تو جە ۆرەميا - تەم جە
حوروشو پوستاۆلەننىم - ون گوۆوريل: ناستالو ۆرەميا سپلوتيتسيا ۆوكرۋگ ليدەرا ناتسي
پوزاۆچەرا - س گوردوستيۋ ۆەششال وب ۋۆەليچەني
پوسەۆوۆ كارابۋردى ي نادوەۆ زايتۋگۋرمى
و ەتوت ديكتورسكي پروفەسسيوناليزم و ەتوت ۆىۋچەننىي پافوس
و موي بولىپيە پالتسى، چۋۆستۆۋيۋششيە،
كاك سجيماەتسيا پود نيمي كادىك
و موي ۋكازاتەلنىە
چۋۆستۆۋيۋششيە، كاك حرۋستيت ترەتي شەينىي پوزۆونوك و ۆووبراجەنيە مويو، پروۆوجايۋششەە ۆ ۆەچنوست
ۋديۆيتەلنو حوروشو پوستاۆلەننىي گولوس
و رازۋم موي، زاچەم تى لەجيش س مويم تەلوم
ۆ تيوپلوي پوستەلي
•••

ۆىشەل پيوتر يز تۋمانا:
ۆىنۋل كليۋچيك يز كارمانا -
ۆىكينۋل ۆ كۋستى كاشتانا

بۋدەت رەزات، بۋدەت بيت
بۋدەت س تسەپوچكوي حوديت
بۋدەت جيلى ۆيت

پيوتر بىل كامەن - پيوتر جەلەزنىي
ي دىميتسيا ساد چۋدەسنىي
ي پىليتسيا اد پرەلەستنىي

وتپەرتى ۆوروتا رايا
پيوتر، رەزۆياسيا ي يگرايا
سكاجەت: وم ناماح شيۆايا

مولەنيە سۆياتىم سۋسل يكام و دوجدە

سۆياتىە سۋسليكي موي
بەگۋت چەرەز رۋچي

يدۋت-گۋديات چەرەز گريادۋ
ۆزدىحايۋت نا حودۋ

تولكايۋت تۋچكۋ يز ستەپي
ي شەپچۋت: پوتەرپي

پويۋت پسالمى ۆ نوچنوي تيشي:
رازۆەرزنيس، سوكرۋشي

موكرى، پروحلادنى ي لەگكي
سۆياتىە سۋسليكي

***
ۆوت سكاجەم ليۋدي
روجدايۋتسيا
پوتوم وني وبۋچايۋتسيا
ۆسەي ي ۆسياچەسكوي جيزني

حرانيت ناركوتيكي
پوستيت كوتيكوۆ
حورونيت مەرتۆەتسوۆ
پوسىلات وتتسوۆ
پرودولجات رود
ساجات وگورود
ۆ وبششەم ۆسياچەسكي رەاليزۋيۋتسيا
پوتوم دەماتەرياليزۋيۋتسيا

ي ەتو دوۆولنو
پەچالنو

پوەتومۋ داۆاي ستانەم
نەپونياتوگو ۆيدا زۆەركامي
نەپونياتنوگو رودا شوركامي
ۆيلكامي ۆيودرامي گورشكامي
تاينستۆەننىمي پوروشكامي

مىنە، دوستارىم، قازىرگى ورىستىڭ جاس پوەزياسىنىڭ ءتۇرى، ءتۇسى، مازمۇن-ءمانى، فورماسى، جاڭالىعى. ادەيى، سىزدەر، تانىسسىن دەپ، دوستارىم، ولەڭدەردى ۇزبەي، قىسقارتپاي تولىق بەردىم. مۇنى ولار جاڭا پوەزيا دەيدى. ءيا، ۇلى ورىس پوەزياسى وسىنداي دا كۇيگە جەتىپتى. ال، بىزدىڭكىنى ايتساڭ، بىلمەيمىن...

امانحان ءالىمنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان الىندى

Abai.kz