ءابىش كەكىلباەۆ وكىلى بولىپ تابىلاتىن ۇرپاقتىڭ ماڭدايىنا ءتاڭىرى كۇردەلى دە تاعلىمدى تاعدىردى اياماي بۇيىرتقانى ايان. ولار بايىرعى قازاق دالاسىندا زورلىقپەن، قياناتپەن جاساندى تۇردە ورناتىلعان كەڭەستىك بيلىكتىڭ قاتىگەز قوعامىندا ومىرگە كەلىپ، اتا-انانىڭ ايالى الاقانىنىڭ جاندى جادىراتار جىلۋىن دا سەزىنۋگە مۇرشاسى بولمادى. ويتكەنى اكەلەرى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ الاپات وتىنا سۇراۋسىز اتتاندىرىلىپ، ول جاقتان قايتىپ ورالماي، جارلارى جەسىرلىكتىڭ زارىن كەشىپ، قاناتتارى قاتايىپ ۇلگەرمەگەن پەرزەنتتەرى ءومىر بويىندا جەتىمدىكتىڭ مەيىرىمسىزدىگىنىڭ جاپاسىن شەگىپ وسۋىنە تۋرا كەلدى. سودان دا بولار، وسىناۋ بىرەگەي ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ ەسەيۋ بارىسىندا قاباقتارىنان كىربىڭ ارىلماعان قايران انالارىنىڭ ءجۇزىن جادىراتۋ، قولدان كەلگەنىنشە اينالاسىنداعى اۋىر، ازاپتى  ءومىردى از دا بولسا جەڭىلدەتۋدى، دەمەك جالپى قوعام ءومىرىنىڭ بەيبىت بەينەدە، جاڭا مازمۇندا دامۋىنا ارالاسۋدى ماقسات تۇتۋى، ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن وقۋ-بىلىمگە ۇمتىلىستارى وراسان بولىپ، الماتىعا اتتانۋلارى تابيعي كورىنەدى.

ءيا، كەشەگى قاھارلى حاندار مەن كوزسىز باتىرلاردىڭ بايراعىن قۇلاتپاي، ەلدىكتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ مۇراتىندا قيلى زاماندا تاريح ساحناسىنا كوتەرىلگەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءىزباسارى، ۇلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الدىن كورگەن، وسىناۋ الىپتار توبىنىڭ قاستەرلى مۇراسىن ۇستاپ قالۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قابىلداعان قارىمدى جاستاردىڭ بەل ورتاسىنداعى جاس قالامگەر كەكىلباەۆ ءوزىنىڭ دە الداعى ءومىر جولىندا دەربەس مەملەكەت قۇرۋ ىسىنە تىكەلەي قاتىساتىندىعىن و باستان سەزگەندەي. ولاي دەيتىنىمىز، ءا.كەكىلباەۆتىڭ ادەبيەت پەن تاريحتى، الەۋمەت پەن مادەنيەتتى تۇبەگەيلى زەرتتەۋگە، ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ىقىلىم زامانداردان بەرگى تەرەڭ قاتپارلارىن اقتارۋعا، اقىرى بۇكىل ادامزات دامۋىنىڭ ءۇردىسىن تانىپ بىلۋگە ۇمتىلىسى قالامگەر رەتىندە قالىڭ وقىرماننىڭ سول كەزەڭدەگى قاجەتتىلىگىن قاپىسىز سەزىنە وتىرىپ ۇسىنعان ايگىلى تاريحي روماندارىن جازۋ تالابىنان تىم جوعارى ەكەندىگى ايان.

مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ قالىپتاسقان بەلگىلى ءبىر زاڭدىلىقتار بويىنشا ءوز جولىمەن دامۋ ۇدەرىسىنە قايشى تۇردە كۇشتەۋمەن ورناتىلعان كوممۋنيستىك كەڭەستىك جۇيەنىڭ ىرگەتاسى شايقالا باستاعان تۇستا، اقىرى كەلىپ 1986 جىلى جەلتوقساندا شىبىن-جاندارى شىرقىراپ، لۇپىلدەگەن جاس جۇرەكتەرىن جالاڭاشتاپ ايازدى الاڭعا الىپ شىققان قاراگوز ءىنى-قارىنداستارىنىڭ كۇناسىز قانى توگىلگەنىن كورگەن ابەكەڭ ەلەڭ-الاڭ شاقتا ەل سەنىپ وتىرعان ۇلتتىق زيالى قاۋىمنىڭ تانىمال، بەدەلدى، كورنەكتى وكىلى بولعاندىعىنان دا، وسىلايشا تاريح تولقىندارىنا سان مارتە قۇلاش ۇرعان قايسار حالقىن باستاعان ەلباسىمەن تىزە قوسىپ، تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىن قۇرۋدىڭ ۇلى ميسسياسىن ورىنداۋعا بارىمەن دە ارىمەن دە ايانباي كىرىستى. قالامگەر كەكىلباەۆتىڭ قايراتكەر كەكىلباەۆقا ۇلاسۋى وسىلايشا زامان تالابىمەن، ۋاقىت اعىسىمەن، قوعام تىنىسىمەن وراي كەلدى.

ۇشان تەڭىز ءبىلىم يەسى كەكىلباەۆ كەڭەس حالىقتارىنىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنىن تۇپكىلىكتى ءبىلۋى ءوز الدىنا، بۇكىل ادامزات تاريحىنىڭ تامىرشىسىنداي بولعاندىقتان دا، ەكى جارىم عاسىردان استام ۋاقىت دەربەس مەملەكەت يەسى بولۋ تاجىريبەسىنەن اجىراعان ءتول حالقىنىڭ الدىندا تۇرعان ۇلى سىناقتى، تەڭدەسسىز توزىمدىلىك پەن عالامات جاۋاپكەرشىلىكتى بۇكىل بولمىسىمەن سەزىنە وتىرىپ، جاس تاۋەلسىز ەلدىڭ ەندىگى سان الۋان ۇلىستاردان قۇرالعان تۇرعىندارىنىڭ نازارىنا تەرەڭدەي جەتكىزە بىلۋگە جانىن سالدى. ەندەشە، بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان كەلگەندە بىزدەر ءابىش كەكىلباەۆتىڭ وسىناۋ اتان جۇكتىڭ ازابىن ۇزاق مەرزىم بويىندا ارقالاي ءجۇرىپ، ادالدىقپەن، ارىمەن ءھام ابىرويمەن اتقارىپ شىعا العاندىعىنا تاعزىم ەتەمىز.

كەڭەستىك يمپەريانىڭ ويلاماعان جەردەن كۇلپارا ىدىراي باستاعانىن قالاماعاندار ءوز ەگەمەندىكتەرىن جاريالاعان رەسپۋبليكالاردىڭ نەگىزىنەن كوپۇلتتى تۇرعىندارىنىڭ اراسىنا وت تاستاۋ جولىمەن ىرىتكى سالىپ، سونى سىلتاۋراتىپ كۇشپەن ۇستاۋدى كوزدەگەندىكتەرى ءمالىم. بۇل تۇرعىدا الدىمەن وتارلىق كەزەڭدە، ودان كەيىندەرى ساياسي زورلىق-زومبىلىق سالدارىنان جاساندى تۇردە كوپۇلتتىعا اينالعان قازاقستانداعى احۋال وتكىر پىشاقتىڭ جۇزىندە تۇرعانداي ەدى. سىرتتان ايتاقتاۋشىلارعا ىشتەن ءۇن قوسۋشىلاردىڭ دا قاراسى مول بولعانى بەلگىلى.

قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.نازارباەۆ ءابىش كەكىلباەۆتىڭ ينتەللەكتۋالدىق قۋاتىن وسىناۋ ەڭ شەتىن، ەڭ نازىك، ەڭ قاتەرلى سالاعا باعىتتاۋىنا كورەگەندىكپەن مۇمكىندىك تۋعىزدى. وسىلايشا اتا-باباسىنىڭ بايىرعى مەكەنىندە تاۋەلسىز مەملەكەتىنە يە بولۋدىڭ شاتتىعىن سەزىنگەن قازاق ۇلتى مەن بويلارى ۇيرەنىپ قالعان بۇرىنعى جۇيەنىڭ تىم تەز جوعالۋىن كۇتپەگەندىكتەن، جولايرىقتا تۇرىپ قالعانداي بولعان كوپتەگەن وزگە ۇلتتاردى ەندىگى جاڭا داۋىرگە بىرگە قادام باسۋ ماقساتىندا ءوزارا تۇسىنىستىككە، بىرلىك پەن ىنتىماققا، سەنىمگە شاقىرىپ قانا قوماي، بەيباعدار كۇيدەگى كوڭىلدەرىن سەندىرە ءبىلۋدىڭ جويقىن مىندەتىن، بيىك پارىزىن جاسامپازدىقپەن وتەي بىلگەن قايراتكەردىڭ قۋاتتى ءۇنى بيىك مىنبەرلەردەن، ءباسپاسوز بەتتەرىنەن، قاۋىمنىڭ تىكەلەي ورتاسىنان دا قاجەتتى تىلدە ءاربىر سانالى تۇرعىننىڭ جۇرەگىنە جەتە الدى. ويتكەنى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ جوعارى لاۋازىمدى وكىلى ءا.كەكىلباەۆ ەڭ ءبىر سىندارلى ساتتەردە سويلەگەن سوزدەرىنىڭ وزىندە حالىقارالىق رەسمي قۇجاتتاردى كولدەنەڭ تارتا وتىرىپ، تاريحي فاكتىلەردى جايىپ سالعاندا، قارسىلىق ءبىلدىرۋ جايى وزىنەن-ءوزى عايىپ بولاتىن. ويىمىزدىڭ ءبىر عانا دالەلى رەتىندە دەپۋتات ءا.كەكىلباەۆتىڭ 1992 جىلعى 28 مامىردا رەسپۋبليكا جوعارى كەڭەسى سەسسياسىندا «ازاماتتىق كەلىسىم» دەپۋتاتتار توبىنىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىرعان مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىنە قاتىستى قايشىلىقتى مالىمدەمەسىنە وسىناۋ كۇرەتامىرلى سالاداعى الەمدىك تاجىريبەنى، ءتىپتى تسيفرلارىنا دەيىن دايەكتەپ العا تارتا وتىرىپ، جويقىن تويتارىس بەرگەندەگى: «ونسىز دا حالىقتىڭ شىدامى تاۋسىلىپ، جۇيكەسى توزىپ وتىر. بىراق، سول جاعدايدى پايدالانىپ، ونسىز دا قيىن تىرشىلىكتىڭ بۋىرقانعان كولىندە قالت-قالت ەتىپ ازەر تۇرعان ورنىقتىلىق قايىعىن ءارلى-بەرلى شايقاپ كورۋدىڭ، كەمدى كۇن تىنىش ءومىر سۇرگىزىپ تۇرعان ءبىر-بىرىمىزگە دەگەن سەنىم مەن ءتوزىم احۋالىنىڭ ونسىز دا نازىك شىلتەرىن ءۇستى-ۇستىنە تىرنالاپ باعۋدىڭ قاجەتى قانشا ەدى؟ بارىنەن دە مۇنداي مالىمدەمەنى ازاماتتىق كەلىسىمگە كەلۋگە جاسالعان جاعداي دەپ باعالاۋدىڭ ەش قيىسىن كەلمەيتىنىن ايتساڭىزشى»، - دەگەن تەگەۋرىندى تۇجىرىمىن ەسكە الساق تا بولادى.

راسىندا، وتپەلى كەزەڭنىڭ اۋمالى-توكپەلى بۇلىڭعىر كۇندەرىندە ءسوز قادىرىن تۇسىنە بىلەتىن قالىڭ جۇرتىمىز ەڭ قيىن ساتتەردىڭ وزىندە زيالى اۋىزدان شىققان قۇنارلى ويلارعا، قاپىسىز ۋاجگە توقتاي بىلگەندىگىنىڭ وزىنە ءتاۋبا دەيمىز. ال مۇنىڭ بارلىعىنىڭ ايتىلعان قۇرعاق ءسوز، بەرىلگەن ۋادە كۇيىندە قالمايتىندىعىنىڭ بىردەن-ءبىر كەپىلى – رەسمي زاڭ جۇزىندە بەكىتىلۋى بولعاندىقتان، ءابىش كەكىلباەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ سايلانۋى دا ايقىن دالەلدەيدى. جاس مەملەكەتتى جان-جاقتى نىعايتۋ جولىنداعى قيساپسىز كۇردەلى ىستەردىڭ زاڭدىق مازمۇندا شەشىمىن تابۋىندا، انىعىندا مۇنشالىق اۋقىمدى مۇلدە جاڭا زاڭنامالىق تۇعىردى دايىنداۋعا قابىلەتى جەتەرلىك پارلامەنتاريزم ينستيتۋتىن قالىپتاستىرۋدا دا ابەكەڭنىڭ الىپ تۇلعاسىنىڭ تۇرۋى سوندىقتان. حالقىمىزدىڭ ەلدىگىن ساقتاپ دامىتۋ شەجىرەسىندەگى ءداستۇرلى ەرەكشەلىگى - بيلەر ينستيتۋتىنىڭ ەندىگى جاڭا داۋىرگە ساي نىسانداعى ءرامىزى ابىز ءابىش وسىناۋ سالماقتى ساباقتاستىقتى جالعاستىرۋ ميسسياسىن اتقارعان تاريحي تۇلعا دەپ باعالاۋىمىز ادىلدىك.

كەيدە عاسىردان دا ۇزاق كۇندەردەي كورىنەتىن قىسقا مەرزىم ىشىندە ەلىمىزدىڭ ىرگەسى بەكىپ، قازىرگى ادامزات قوعامداستىعىنىڭ قابىرعالى مۇشەسىنە اينالىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن ەڭسەسى بيىكتەي ءتۇسۋىنىڭ شەجىرەسىندە، جويداسىز تەپەرىش كورگەن قاسيەتتى قازاق ءتىلى مەن رۋحانياتىنىڭ قايتا جاڭعىرۋى، ۇلتارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى ساقتاۋ، الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق، يدەولوگيالىق تۇتاستىق، زاڭنامالىق سالانىڭ گۋمانيستىك سيپاتىن ارتتىرۋ، ۇكىمەتتىڭ حالىقپەن قاتىناسىن رەتتەي بىلۋىنە ءاردايىم جاسامپاز ىقپال ەتۋ جولىنداعى مايداندا ءمينيستردىڭ ورىنباسارى، دەپۋتات، توراعا، مەملەكەتتىك حاتشى، پرەزيدەنت كەڭەسشىسى، سەناتور ءابىش كەكىلباەۆتىڭ قولتاڭباسى ۇلت، مەملەكەت تاريحىنىڭ جومارت سىيىنداي ۇرپاقتاردان ۇرپاقتارعا جەتىپ ماڭگىلىك ايشىقتى تۇرماق.

مۇحتار كارىباي

Abai.kz