ونلاين بايلانىس (اڭگىمە)
ء(ازىل-شىنى ارالاس اڭگىمە)
ونلاين جۇيە ارقىلى قاشىقتىقتان قاتىناسۋدىڭ قۇدىرەتىن مىنا ءبىر اتىڭ وشكىر (اتاۋىن ىرىمداپ ايتپاي وتىرمىن) ىندەت جايلاعان كەزدە جاقسى سەزىندىك. جاڭا عاسىرىمىزدىڭ - ادامزات وي-ءورىسىنىڭ كەمەل جەتىستىگى «ينتەرنەت» دەيتىن پالە كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە ەشكىمنەن رۇقسات سۇراماي-اق باسا كوكتەپ كەلدى دە، كيمەلەپ وتىرىپ، تورگە وزدى. ەندى، جاتىر انە، باس قۇداڭداي جانتايىپ.
سونىڭ ناتيجەسى مە، الدە، سالدارى ما، ناقتى ايتا المايمىن. نەسى بولسا دا، ەڭبەكتەگەن بالادان - ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن جەر قوپارىلا قوزعالىپ، اسپان اينالىپ تۇسە قالسا دا، پىسقىرىپ تا قاراۋعا مۇرساتىمىز جوق، ەشتەڭەگە ءمان بەرمەيتىن ءيىس الماس، مىلقاۋ كەيىپپەن قولدارىمىزدا ءبىر-ءبىر الاقانداي قول تەلەفوندى شۇقىلاپ، ءار جەردە ءبىرىمىز شالقايىپ، ەندى ءبىرىمىز ەڭكەيىپ، تاعى ءبىرىمىز توڭقايىپ، ءوزارا «ءلام-ميم» دەپ ءتىل قاتىسپاي، سازارىپ، مەڭىرەيىپ شۇقشيىپ وتىرعانىمىز.
ينتەرنەت جەلىسى ارقىلى ۇيدەن شىقپاي-اق جۇمىس ىستەۋ، بالا-شاعانى وقىتۋ، اس-سۋ، ازىق-تۇلىك الدىرۋ، جينالىس- كەزدەسۋلەر وتكىزۋ، كونتسەرت قويىپ سۇحباتتاسۋ، قىز ۇزاتىپ، شىلدەحانا جاساۋ، وسەك ايتۋ، قىز-جىگىت، ايەل-ەركەكتى تانىستىرىپ جەڭگەتايلىق ەتۋ ت.ب. قىزمەت تۇرلەرىن سانامالاپ تەرمەي-اق قويايىن. تەك وسىناۋ ۇيدەن شىقپاي ءتارتىپ ساقتاپ وتىرعان كارانتين كەزىندەگى باسىمىزدان ءوتىپ جاتقان ءبىرلى جارىم جاعدايعا عانا كوڭىل بولەيىن.
ارقاشاندا، العاشقى كەزەكتە وسكىن ۇرپاعىمىزدى تاربيەلەپ، وقىتۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىنى ءمالىم. ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا ازىرشە باستاۋىش سىنىپتا وقيتىن ءبىر كىشكەنتاي تۇلىمدى قىزىمىز بار. تاڭەرتەڭ ءبارىمىز وقۋ كەستەسىنە سايكەس ەرتە تۇرىپ، سول جالعىز وقۋشىمىزدى قورشاپ ، ورىندىققا جاپا-تارماعاي جايعاسامىز. قازىرگى وقۋ - قيىن، ءبىر ادامنىڭ شاماسى جەتپەيدى. سوندىقتان، بۇكىل وتباسى بولىپ، قاۋىمداسىپ وقىماسا بولمايدى. قۇرامىمىزدى قىسقاشا تانىستىرايىن: مەن اتاسى-قويۋ قالىڭ قارا قاسى بار ءبىر كەزدەگى كوسەمىمىز – لەونيد يليچ برەجنەۆتىڭ «توقىراۋ جىلدارى» دەپ اتالعان زامانىندا رەسەيدە وقىپ، جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن، ينجەنەرلىك كۇرەكتەي ديپلومىم بار زەينەتكەرمىن; ۇلىم، ياعني جاڭاعى نەمەرەنىڭ اكەسى قازگۋ-دەن فيليالوگيا بىتىرگەن ءتىلتانۋشى; كەلىنىم، ياعني نەمەرەنىڭ اناسى-حيميا بيولوگيانىڭ، ال ۇيدەگى بويجەتكەن قىزىمىز اعىلشىن ءتىلىنىڭ مۇعالىمدەرى.
وسى قاۋىمنىڭ نەگىزگى باسشىلىق - بيلىگى كوپ جىلدىق ۇستازدىق ەڭبەك ءوتىلى بار كەلىندە. ءوزى دە وقۋشىلاردى توپ-توبىمەن قويشا قايىرىپ، جۋساتىپ ورگىزىپ-تۇرعىزىپ، باسقارىپ ۇيرەنگەن تاجىريبەلى، تالابى تاستان دا قاتتى. ياعني، ول - ءبىزدىڭ جەتەكشىمىز، ايتقانىن بۇلجىتپاي ورىندايمىز. كەلىن وقۋ كەستەسى بويىنشا الما كەزەك، رەت-رەتىمەن نەمەرەنىڭ جانىنا ءبىزدى ورنالاستىرادى.
«ورنالاستىرادى» دەگەندە، ساباق بەرەتىن جەلىنىڭ كەلەسى جاعىنداعى ءپان مۇعالىمىنە ءبىزدىڭ دابىرلاعان داۋىسىمىزدىڭ ەستىلىپ قالماۋىنا، بەينە تۇسىرىلىمدە كوزگە تۇسپەۋىمىزدى قاداعالاپ، ءتارتىبىمىزدى باقىلايدى. وقۋشىنىڭ تۋرا قارسى الدىندا وتىرساڭ، ول كوز قاراسىمەن، بەت بەينەسىمەن، ىم-يشاراسىمەن الدىندا كىسى بارىن ءبىلدىرىپ الادى. قۇپيالىقتى كانىگى بارلاۋشى-تىڭشىلاردان بەتەر ساقتاپ، ەسكەرۋىمىز قاجەت. سوندىقتان كوبىندە ءوز كەزەگى كەلگەن توبىمىزدىڭ نەگىزگى كومەكشى مۇشەسى ساباق ۇستەلىنىڭ استىنا جايعاسۋى كەرەك.
ياعني، تەاتر ساحناسىنداعى «سۋفلەردىڭ ورنى» دەگەن ءسوز. نەگىزىندە ۇستەل استى ماعان جايلى، ويتكەنى مەنىڭ بويىم الاسا، دەنەم شاعىن اداممىن. ال، باسقالارعا، بويشاڭ جاستارعا وتە قولايسىز: باستارىمەن ۇستەلدى تىرەپ، ەكى بۇكتەلىپ، وزدەرى جاۋاپتانعان ءپان ساباعى بىتكەنشە تەرلەپ-تەپشىپ قينالىپ كەتەدى. مەندە ءبىر كەمشىلىك بار: جاسىم كەلگەن قارتىقتىڭ كەسىرىنەن اياقتارىم تولىق بۇگىلمەيدى، ۇستەلدەن سىرتقا شىعىپ تۇرادى.
كەلىن ءبىر رەت: «اتا، اياعىڭىزدى جيناپ وتىرىڭىز !»،-دەپ، قاتاڭ ەسكەرتۋ جاسادى. كەلىننىڭ قاتقىل ءسوزى كوڭىلىمە كەلىپ، شامدانا جازدادىم. بىراق، ءتارتىپتىڭ اتى ء–تارتىپ. ونىڭ سىرتىندا، كەزىندە «كامەنەستىك» تاربيە الىپ، پارتيا مۇشەسى بولعان، اۆتوريتارلىق-ديكتاتۋرالىق جۇيەگە مويىنسىنىپ ۇيرەنگەن باسىم تىزەم قاقساپ، سىرەسىپ وتىرعانىنا قاراماي، «باسقارۋشىنىڭ» قويعان پرينتسيپتىك تالابىنا قارسى شىقپاي، دەرەۋ اياعىمدى جيناپ الا قويدىم.
مەن نەگىزىندە «ماتەماتيكا» پانىنە جاۋاپتىمىن. كەيبىر ەسەپتەرى كۇردەلى بولعاندىقتان باسقا شەشۋ امالىن تابا الماي تارىققاندا ءوزىم وقىعان جوعارعى ماتەماتيكا كۋرسىنىڭ ديففەرەنتسيال، ينتەگرالدارىن قولداناتىن تاسىلىمەن شىعارىپ بەرىپ ەدىم، ۇستازى «تەرىس» دەپ باعالاپتى. سودان بەرى نەمەرەم: «اتا، سەن ماتەماتيكانى بىلمەيسىڭ، ەسەپ شىعارا المايسىڭ»،-دەپ بەتىمە باساتىن بولدى.
كەيبىر پاندەردى «ءبىر باستان - ەكى باس ارتىق» دەگەن قاناتتى ءتامسىل بويىنشا ەكى ءۇش جاقتاپ قاپتاپ وتىرىپ ورىندايمىز. قايسىبىر سۇراقتاردىڭ جاۋابىن تابا الماعاندا گۋگل-گە جۇگىنەمىز. مىسالعا: «جەر شارىنىڭ مەرەديان سىزىعىنا پەرپەنديكۋليار ەكۆاتوردى بويلاپ ۇشقان ۇشاقتىڭ جىلدامدىعىنا اتموسفەرانىڭ تەرموديناميكالىق زاڭى قالاي اسەر ەتەدى؟»،-دەگەن سۇراققا مىقتى بولساڭىز جاۋاپ بەرىپ كورىڭىز. ياعني، ءبىز ءوز توبىمىزعا-كوماندامىزعا گۋگل-ءدى قوسىپ الىپ، بوتاقانداي قىزىمىزعا ىلەسىپ، بارشامىز بىرلەسە ءبىلىمىمىزدى كوتەرىپ وقۋ وقىپ جاتىرمىز.
وت باسىمىزدا تارتىپكە باعىنبايتىن ءبىر جان بار. ول- جاسى تورتتەگى وقۋشى قىزىمىزدىڭ تۋعان باۋىرى- تورەش دەگەن ۇل. ساباق ءجۇرىپ جاتقان تەلەارنانى باسقاعا اۋىستىرىپ جىبەرۋ، قولدانىپ وتىرعان ايفوندى الا قاشۋ نەمەسە ساباق ۇستىندە وتىرعان اپكەسىمەن قاباتتاسىپ سويلەۋ، ىرجىقتاپ بەينە تۇسىرىلىمگە ءتۇسىپ كەتۋ سياقتى تەنتەك، قيتۇرقى قىلىقتارى بار. ونداي كەزدە «باس جەتەكشىمىز» ءوتىمدى امال شارالاردى، ءتىپتى «شاپالاق» اتتى قاتاڭ تاربيە قۇرالىن قولدانۋعا دەيىن بارىپ قالادى.
سونىمەن ءبارىمىز شۋىلداسىپ ءجۇرىپ ەكى ساعاتتاي ساباقتان كەيىن «ءۇھ» دەپ تىنىستايمىز. ءار كۇن سايىن تەك بىرەۋىندە عانا 30-داي وقۋشىسى بار بىرنەشە سىنىپقا ساباق بەرىپ، جەتكىنشەكتەردى تاربيەلەپ جۇرگەن ۇستازداردىڭ ەڭبەگىنىڭ باعاسىن، قادىر - قاسيەتىن بىلە باستاعاندايمىز.
سىزدەر تاراپىنان «سوندا بۇل نەمەرەنىڭ اجەسى قايدا؟»،-دەگەن زاڭدى لوگيكالىق سۇراق قوياتىندارىڭىزدى ءبىلىپ وتىرمىن. وسىدان بارىپ ەكىنشى اڭگىمە تۋىندايدى. اجەسى، ياعني مەنىڭ بايبىشەم نۇر-سۇلتان قالاسىندا كارانتيندە قىزىمىزدىڭ ۇيىندە. وسىدان ءۇش اي بۇرىن سولاي جولاۋشىلاپ كەتكەن. ءبىز، ياعني قالعان وتباسى مۇشەلەرى الماتى قالاسىنىڭ قاسىنداعى ەلدى مەكەندەمىز. ونلاين ارقىلى قاشىقتىقتان قاتىناسۋدىڭ تاعى دا ءبىر قىزىق-شىجىعىن، اسىرەسە بايبىشەمىز ەكەۋىمىز ءبىر كىسىدەي كورىپ جاتىرمىز. تاڭەرتەڭ ويانا سالىپ:
-بۇگىن قالاي ۇيىقتادىڭ؟ دەنساۋلىعىڭ جاقسى ما؟،-دەگەن سۇراقپەن جاڭا كۇندى قارسى الامىز.
-قانداي ءتۇس كوردىڭ؟-دەپ سۇرايتىن ادەتىمىز بار ەدى، بىردە قاشىقتىقتان قوساعىم كوڭىلدەنە كورگەن ءتۇسىن ايتا باستادى:
-تۇسىمدە سەن ماعان بريلليانت تاسى بار التىن سىرعا، ون ساۋساعىمدى تولتىرا قىمبات التىن جۇزىك الىپ بەرىپسىڭ،--دەيدى جەلپىنىپ.
مەن دەرەۋ اشۋعا باستىم:
-سەن ءوزىڭ اقىل ەستەن ايرىلىپ، الجاسقاننان ساۋسىڭ با؟ قازىر دوللاردىڭ قۇنى شارىقتاپ، التىننىڭ باعاسى اسپانداپ كەتكەنىن، دۇنيەجۇزىنىڭ، قالا بەردى، ەلىمىزدىڭ، مىنا ءوزىمىزدىڭ جاعدايىمىزدى نەگە تۇسىنبەيسىڭ؟ تىم بولماسا ەكەۋىمىزگە ۇكىمەتتەن بەرىلەتىن قوسىمششا كومەك تە جوق، ويتكەنى، زەينەتكەرمىز. سەن ءوزىڭ قازىر قايدا وتىرعانىڭدى بىلەسىڭ بە؟ ورتالىقتا ەلىمىزدىڭ جۇرەگى- انداعى استانادا وتىرسىڭ! كوزىڭدى اشىپ جان-جاعىڭا قارامايسىڭ با!—دەپ، ءبىراز سىلتەپ باقتىم.
-سەن ءوزىڭ ومىرىڭدە ماعان ءبىر ءتۇيىر التىن الىپ بەرگەن كەزىڭ بولدى ما؟ – دەپ، ول مەنى كىنالاي جونەلدى. سودان قاراجارىسپەن قىزا-قىزا شاپقىلاسىپ، داۋلاسىپ ءبىراز جەرگە بارعانىمىزدا، بايبىشەم اقتالىپ:
-بۇل مەنىڭ ءوڭىم دە ەمەس جاي ءتۇسىم عوي،- دەدى.
-مەيلى، وسىدان كەيىن مۇنداي ءتۇس كورمەيسىڭ! - دەپ تىيىم سالىپ تاستادىم.
-جوق كورەمىن قايتەسىڭ!-دەيدى ول قاسارىسىپ.
-جوق، كورمەيسىڭ!
-كورەمىن!
-كورمەيسىڭ!
-كورەمىن!
تەلەفوندارىمىزدى لاقتىرىپ، جەلىدەن شىعىپ بارىپ، زورعا توقتادىق. ەكى كۇندەي ينتەرنەتكە كىرمەي ءبىر بىرىمىزبەن حابارلاسپاي قويدىق.
دەگەنمەن، قىرىق جىلدان استام وتاسقان ەرلى-زايىپتىلارمىز عوي، اقىرى، كوپكە كەتپەي ءتىل تابىسىپ، ينتەرنەت جەلىسىنە قايتا ورالىپ تاتۋلاستىق.
وسى كارانتين كەزىندە شاشتاراز اتاۋلىنىڭ ءبارى جابىلىپ قالعانىن بىلەسىزدەر. شاشىمدى سىپىرتىپ تاستادىم دا، ساقال، مۇرت وسىرە باستادىم. كەزەكتى ونلاين تىكە بايلانىس كەزىندە ايەلىم ءتۇرىمدى كورىپ:
-سەنىڭ بىرىنشىدەن بەتىڭ جالپاق ، مۇرنىڭ قونقاق، ءارى ساقال مۇرتىڭدا بىردە ء–بىر تال قارا قىلشىق جوق شىمقاي اعارىپ كەتكەن، ساعان جاراسپايدى ەكەن.،-دەدى.
ءاربىر ەر ادامنىڭ ايەل زاتىنا ، اسىرەسە جاستاي قوسىلىپ، كوپ جىل جاستىقتاس بولعان قوساعىنا ۇناعىسى كەلىپ تۇراتىن مىنەز-قۇلقىن بىلەسىزدەر عوي. ونداي قىلىقتان مەن دە ادا ەمەسپىن، سوندىقتان جاڭادان جاساپ العان يميدج بەينەممەن قوش ايتىسۋعا تۋرا كەلدى. ساقال، مۇرتىمدى جىلماعايداي ەتىپ الىپ تاستادىم.
وسى قولىمىزداعى كەلىن ۇيگە تۇسكەن ونشاقتى جىلدان بەرگى مەنىڭ تاعى ءبىر مىندەتىم: كەلىن مەن ەنەنىڭ ءوزارا كەلىسىمىن، تاتۋلىعىن ساقتاۋىنا مۇرىندىق بولۋ، ءتۇيىنى كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشىسۋ ەدى. سول ادەتپەن كەلىنىم ءبىر كۇنى ەنەسىنىڭ بىلىمىندەگى ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلەنى مەنىڭ الدىما جايىپ سالدى:
- اتا، مۇزداتقىشتا اپامنىڭ رەزەرۆ-قورعا ساقتاعان، سىيلى قوناققا دەپ ارناعان قويدىڭ سەمىز ءتورت جامباسى، باسقاداي قوسپا جىلىك، سۇيەك ەتتەرى بار ەكەن. سول ەتتەردەن سورپالى تاماق ىستەيىن دەپ ەدىم، ايتىپ ەسكەرتىپ رۇقساتىن الىپ بەرىڭىزشى،- دەدى.
-قىزىم، (كەلىنىمدى كەلگەننەن سولاي اتاپ كەتكەم) قازىر ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي جاريالانعان كەزدە، مۇنداي ۇساق-تۇيەك نارسەلەردى قانشا اپاڭنىڭ قۇزىرەتىندە بولعانىمەن، جالتاقتاماي ءوزىمىز تۋرا شەشەمىز، -دەدىم باتىلدانىپ.
ەنەسىنەن زارەسى ۇشىپ قورىقپاسا دا، سىيلاستىعىن قاستەرلەيتىن كەلىنىم:
-اتا، دەگەنمەن اپاما ونلاينمەن كورسەتىپ، كەلىسىمىن الايىق تا!،-دەدى. سونىمەن ءاسۇيدىڭ باس بيلىك يەسى - مەنىڭ بايبىشەمە ونلاين تۇردە بايلانىسىپ، مۇزداتقىش، توڭازىتقىشتاردىڭ قاقپاق-ەسىكتەرىن ايقارا اشىپ، كەلىنىم قويدىڭ جامباسى، توقپاس جىلىك، ومىرتقا سەكىلدى سۇيەكتەرىن ءبىر -بىردەن جايىپ، تالداپ كورسەتىپ، كەڭەس سۇراپ جاتىر.
ەنەسى كەلىنىنە بەرگەن ادىستەمەلىك كەڭەسىندە: كىشىلەۋ ەكى جامباستى، توقپاس جىلىك ەتتەرىمەن قوسىپ تاماق ىستەۋىن، مىناۋ ءبىر قيىن كەزەڭدە ۇنەمدى، جيناقى بولۋىن تاپسىرىپ، باتاسىن بەرىپ، سونىمەن سەانسىمىزدى اياقتادىق. بايبىشەمنىڭ قىلىعى، اقىل پاراساتى، ۇستانىمى، بيلىككە قۇمارلىعى تۇرىك سەريالىنداعى قۇتتى كوسەم بەگىم دەرسىڭ.
كارانتين كەزىندە ءتارتىپ ساقتاپ، ۇيدە وتىرۋعا ابدەن داعدىلانىپ، جاتىلىپ الدىق. ءبىز اۋىلدىڭ شەت جاعىندا تۇرامىز، ءۇيدىڭ ىرگەسىندە قاسىمىزدا وڭاشا قىراتتى توبە بار. سول قىراتقا نەمەرەلەرىمدى ەرتىپ بوي جازىپ قايتۋ ەجەلگى ادەتىم. نەمەرەلەرىمە يەن توبەدە «ماسكا تاقپاي-اق قويىڭدار» دەيمىن. اناۋ ءتورت جاستاعى نەمەرەم قازىرگى ءتارتىپتى مويىنداپ ۇيرەنگەنى سونداي، انادايدان الىستا ءبىر ادامداردىڭ قاراسىن بايقاپ قالسا: «اتا، انە كىسىلەر كەلە جاتىر، ماسكا تاعايىق، ايتپەسە ۆيرۋس جۇعادى»،-دەپ وزىمە اقىل ايتاتىن بولدى.
ءيا، «ساقتانساڭ عانا قۇداي ساقتايدى»،-دەگەن. تارتىپكە باس ۇرىپ، ساقتانۋ ارقىلى بۇل پالەدەن قۇتىلامىز! ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!
باتاي ماقابىلۇلى
Abai.kz
