1
كۇنى كەشە قوجا-مولدانىڭ ساقالىن جۇلىپ، سالدەسىن تارتىپ الىپ، تىرقىراتا قۋاتىن زامان بولعان. ونى دا ىستەگەن ءوزىمىز. ءوز ۇيىڭدە ناماز وقۋعا بولمايتىن. قازىر ەلىمىزدە مىڭداعان مەشىت بار. ۋاعىز دەگەن تاسقىن.
ۇستازعا جارىماعان ەل ەدىك. ۇستازدى اۋليەدەن كەم كورمەۋشى ەدىك. جاڭا داۋىردە ۇستازداردىڭ دا تاماعى، ىشەك-قارنى، ءناپسىسى بار ەكەنىن بىلدىك. ولاردىڭ قادىرىن كەتىرۋدى كوزدەگەن ناۋقان اقىرى ءوزىنىڭ دىتتەگەن ماقساتىنا جەتتى. قازىر ۇستازبىن دەپ ايتۋ ۇيات بولماسا دا، ماقتانىش ەمەس. بىردەن-اق قانداي ادام ەكەنىڭ ءمالىم بولىپ قالادى.
جالپى ءبىلىم-عىلىمدى مانسۇقتادىق. ءبىلىم ەمەس، ديپلوم قۇندى بولدى. بىلىمدىدەن كوكەسى بار ءبىلىمسىز وزدى. ينجەنەر ەمەس جيەندەر، دارىگەر ەمەس دامەتكەندەر، زاڭگەر ەمەس زيانگەر پايدا بولدى.
ۇلكەندى سىيلاعان حالىق ەدىك. اتا-اناسىن كاپىر ساناپ ءبىر داستارحاندا وتىرمايتىن ۇرپاق ءوستى. بۇگىندە ساقال ساپتايتىن قاريالار ەمەس، جاستار بولدى. قازىر سىرت كوز ءۇشىن ءسال باسىلدى، امال-ايلا اۋىستىردى.
روللان سەيسەنباەۆ اعامىز جەتپىستىڭ ماڭايىنداعى بەس اقساقالدى جيىرمادان ەندى اسقان جەتى جىگىتتىڭ ساباعانى تۋرالى جازىپتى. اكەمىزدەي بولساڭدار قايتەيىك دەپ تۇرىپ ساباپتى...

2
قالاي ويلايسىز، ۋاعىزداردىڭ تاسقىنى، مەشىتتەردىڭ ءجيى، مۇناراسىنىڭ بيىك بولا ءتۇسۋى جالپى قىلمىسكەرلەردىڭ، جەمقورلاردىڭ، كوررۋپتسيونەرلەردىڭ، پەدوفيلدەردىڭ سانىن نەگە ازايتپاي وتىر؟
ەۋروپا شىركەۋلەرى مەشىتكە اينالىپ جاتىر دەپ شاتتانامىز. مۇنىڭ ارتىندا نە تۇر. سوقىر ۇستاعانىنان ايرىلمايدى دەيدى. بالكىم، ءبىزدى تاعى دا توتە نە، اداسقاق جولعا سالىپ جىبەرىپ، سىرتتان قىزىقتاپ قاراپ تۇرعاندار بار؟ ءبىز مەشىتتە ۋاعىز تىڭداپ وتىرعاندا، ولار باراتىن جەرىنە جەتىپ الماسىنا كىم كەپىل؟ نە نارسەنىڭ دە شەگى بار. مەن دىنگە، ونىڭ ىشىندە يسلام دىنىنە قارسى ۇگىت ايتىپ وتىرعان جوقپىن. مۇحاممەد (ع.س.) پايعامباردىڭ ءوزى ناماز سانىن شەكتەگەنىن ەسكە الۋدامىن. كۇنىنە ءبىر ساعاتىن قۇلشىلىققا ارنايتىن جۇرت قالعان 23 ساعاتتا بوس جاتۋعا ءتيىس پە، الدە نەمەن اينالىسسا بولادى دەپ ويلانۋدامىن.
ۇستازداردى «چمو» قىلىپ، ساناتتان شىعارىپ تاستالى قاشان؟ دارىگەرلەرىمىزدىڭ ءتۇرى اناۋ. الەمدىك پاندەميانى جەڭە الماي وتىر؟
«ميليتسيا – مەنىڭ قورعانىم» دەيتىن. قازىر پوليتسيادا بەدەل جوق. جالپى قۇقىققورعاۋ ورگاندارىندا بەدەل جوق. ويتكەنى ولار «پاراقور، جەمقور، سىبايلاس، نادان، توپاس، قورقاق، ساتقىن، ماسكۇنەم» دەگەن اقپارات جەر-كوكتى جاۋلاپ العان.
مىنە، وسىنداي باعىتتا ويلاي بەرسەك، قازاقستاندا، قازاقتا كادەگە جارايتىن ەشكىم دە، ەشتەمە دە قالماس!
راسىندا دا، وسىنىڭ ءبارىنىڭ ارتىندا جالپى قازاقتى، قازاققا ءتان دۇنيەنىڭ ءبارىن مانسۇق ەتۋ، جاراتپاۋ، مەنسىنبەۋ، تارك ەتۋ جاتىر. ونىڭ مۋزىكاسى، ءانى مەن كۇيى، ونەرى، سالت-ءداستۇرى، ءۇيى، تۇرمىسى، ۇلكەنى-كىشىسى، جالپى ەل-جۇرتى، مەملەكەتى، پوليتسياسى، اسكەرى، دارىگەرى، ينجەنەرى، ءبىلىمى مەن عىلىمى، وتكەنى مەن بۇگىنى – تۇگەل جارامسىز دەۋ، وزىنەن ءوزىن جەرىتۋ ساياساتى اجەپتاۋىر تابىستى ءجۇرىپ جاتىر. وعان ءوزىمىز دە ۇلەس قوسۋدامىز. ادەيى ەمەس. كەيدە اۋزىم بار، ايتارىم بار دەپ، كەيدە، شىندىقتى شىڭىراۋدان شىعارامىز دەپ. كەيدە اشۋمەن، كەيدە ايتاقپەن، ايتەۋىر، بۇگىن اۋىز دا، قالام دا جاقسىلىقتان گورى جاماندى تەرۋگە قالىپ الدى. كوزىمىز دە سولاي كورەتىن، قۇلاعىمىز دا سولاي ەستيتىن بولدى.
سوندىقتان دا بولار، سەرجانت بولسىن، پولكوۆنيك بولسىن جاعاسىنان الۋ، جەلكەدەن ءتۇيىپ جىبەرۋ، ءنوپىر بولىپ، ءتۇن قاراڭعىلىعىن پايدالانىپ، تەپكىگە الۋ ايىپ ەمەس، ەرلىك سانالادى.

3
جەزقازعان پوليتسياسىنىڭ باستىعى مەن قىزمەتكەرلەرى ساتباەۆقا ءتۇن ورتاسىندا ەرىككەنەن، قىزىق كورسەك دەگەننەن ەمەس، قىزمەت بورىشىمەن، ىشكى جاۋاپكەرلىك كۇشىمەن باردى. قىلمىسكەردى ۇستاستى. ءتۇرلى تارتىپسىزدىكتى الدىن الۋ ءۇشىن باردى. ءتۇن تۇنەگى جامىلىپ، انتالاعان، اقىرعان، شاقىرعان توپتىڭ ورتاسىنا ءتۇسىپ كورىڭىز. ءسال ءمۇلت كەتسەڭىز تاپتالىپ قالاسىز. نەگىزى ولاي بولۋعا ءتيىس ەمەس. بىراق، قازىر مۇمكىن. جانە بولىپ جاتىر. ويتكەنى قوعامداعى رۋحاني-يدەلوگيالىق احۋالدى سوعان دايىنداپ اكەلدىك. ءسوز تۇسىنبەيتىن، سابىرعا جوق، ۇلكەنگە توقتامايتىن، اسكەر تەزىن كورمەگەن، ءتارتىپتىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن، ءالدي جىرى مەن ەرتەگى تىڭداماعان، اكەسى – تەلەفون، شەشەسى – توڭازىتقىش بۋىن، بىرنەشە بۋىن ءوستى. ۆوتساپ پەن ينتەرنەتتەن كورگەنىنە ءماز.
بۇل شىندىق. الەم سونداي. افريكا، ەۋروپا، امەريكا سونداي. تەك قازاقستان ەمەس. ءبىز قايتا ساقتالىپ تۇرمىز. سول سەبەپتى بۇل قالاي بولدى دەپ ۋايىمداپ، تالقىلاۋدامىز دەپ ءوزىمىزدى الدارقاتۋعا بولار. شىندىعىندا، الەمدىك گەوساياساتتىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى ءبىزدى دە ابوريگەندىك جاڭا رولگە ىڭعايلاپ جاتقان جوق پا؟ ءبىزدىڭ ءوزىمىز سوعان ەش قارسىلاسپاي، قايتا دەم بەرىپ جاتقان جوقپىز با؟
حالىقپەن بىرگەمىز. ميتينگىلەتپەسەك تە بيلىككە ىشتەي وپپوزيتسيادامىز. جالپى ينتەلليگەنتسيا سولاي بولۋى كەرەك. بىراق، بۇل سىڭارەزۋ بولۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. بيلىكتىڭ دۇرىس ءىسىن دۇرىس دەيىك. كوپتىڭ دە قاتەلەسەتىنى بولادى. ونى دا ايتا وتىرايىق. حالىق كوپتىگىمەن حالىق ەمەس. دانالىعىمەن حالىق. سابىرىمەن حالىق. كوپىرگەن كوبىك حالىق ەمەس، توبىر.
ەلدى ويلاساق، تارازىنىڭ باسىن تەڭ ۇستاۋىمىز كەرەك. قازاندى قايناتامىز دەپ، وت سالا بەرىپ، پەشتى جارىپ، ءۇيىمىزدىڭ كۇلىن كوككە ۇشىرىپ المايىق!
4
وتكەن كۇندەرى بىرنەشە پوليتسيا قىزمەتكەرى سوققىعا جىعىلدى. قىزمەت كولىكتەرى ورتەلدى، قيراتىلدى، ءبۇلىندى. قازاقستاننىڭ بيۋدجەتى ونداعان ميلليونعا ورتايدى. مۇنى ىستەگەن كىم؟ قاي جاۋ، قاي دۇشپان؟ قاي وليگارح، قاي كوررۋپتسيونەر؟ ونى ىستەگەن وتانشىل، ۇلتشىل، نامىستى، قايراتتى، قارۋلى، سپورتشى، جىگەرلى، ۇيىمداسا بىلەتىن، تەز جينالا الاتىن، جاپىرىپ كەتە الاتىن ءوزىمىزدىڭ جاستار. اقىن ماعجان سەنەتىن جاستار! بىراق ءبىز جاستاردان وسىنى كۇتىپ پە ەدىك؟
ارينە، ءتۇپتىڭ تۇبىندە، بۇعان جەتكىزگەن، كىنالى وليگارحتار، كوررۋپتسيونەرلەر، نازارباەۆ، توقاەۆ، مامين، ۇكىمەت، ءىىم، بجعم، دەپۋتاتتار، كيم، ماشكەۆيچ، شوديەۆ، كۇلىباەۆ جانە باسقالار دەسەم كەيبىر قۇلاققا جاعاتىنىن بىلەم.
بىراق، قانداي ىستە بولسىن اركىمنىڭ ءوزىنىڭ جەكە جاۋاپكەرلىگى بار! مۇنى بىلمەيتىن، نە ۇمىتقان ادامدى كىم دەۋگە بولادى؟ زاڭدى بىلمەۋ جاۋاپكەرلىكتەن قۇتقارمايدى.
كولىكتەردى ورتەۋ، پوليتسيانى سوققىعا جىعۋ ەلدەگى كوررۋپتسيا مەن قىلمىستىلىقتى جويمايدى. ساياسي رەفورمالاردى جاقىنداتپايدى.
جەزقازعان پوليتسياسىنىڭ باستىعىن تانىمايمىن. سول ءتۇنى تولقىعان توپ ورتاسىندا دا جاي سويلەپ تۇردى. كەنەتتەن، ارتتان بىرەۋ ارامزا سوققى جاسادى. قۇلاگەردى سوققان باتىراش-قوتىراشتىڭ ءىسىن جاسادى. سولاي قورقاۋلىق جاساۋعا كورەر كوزگە ەش سەبەپ، ەش ىلىك جوق ەدى. سودان باستالدى. بۇگىن مالىمدەمەسىن تىڭدادىم. سابىرلى، جاي سويلەيتىن ۇستامدى، قيىن جاعدايدىڭ وزىندە بورىشىنان باس تارتپايتىن، باسقانىڭ تاساسىنا تىعىلمايتىن ادام ەكەنى كورىنەدى.
قازاقشا سويلەمەيدى دەپ جاتىر. توپ ورتاسىندا دا سوزدەن تارتىنعانى سودان بولار. بۇل ەندى قازاقى وڭىرگە قازاقشا ەركىن بىلمەيتىن ادامدى قىزمەتكە قويعان باسشىلاردىڭ قاتەلىگى. ەكىنشى جاعىنان، قىزىنىپ العان جۇرت ءسوز تىڭدايتىنداي كۇيدە تۇرعان جوق ەدى. كوپ ىشىنەن شىققان سابىرعا شاقىرعان ۇندەر قۇمىعىپ قالىپ جاتتى...
5
ادامدار ءبىرىن ءبىرى اشىق ولتىرەتىن قان مايدان سوعىستىڭ ءوزىنىڭ ەرەجەلەرى بار. بەيبىت حالىققا ءزابىر كورسەتۋگە بولمايدى. قاتىگەزدىككە جول جوق. تۇتقىندى قيناۋعا، جاۋ جاقتىڭ ايەلدەرىن زورلاۋعا، تالاۋشىلىقپەن اينالىسۋعا بولمايدى. مۇنى بۇزعانداردى اسكەري تريبۋنال سوتتايدى.
ال بىزدە بەيبىت زاماندا ەرەجەسىز سوعىس جۇرۋدە. ءوز ىشىمىزدە، ءوزىمىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىنە قارسى. ءوز پوليتسياسىنا باعىنبايتىن ەلگە سىرتتان كۇش كىرگىزىلەدى. گۋمانيتارلىق كومەك، بىتىمگەرلىك كۇش دەپ اتالادى. ەكى قولىن ىسقىلاپ وسىنى كۇتىپ وتىرعان جۇرت از ەمەس.
قالاي ويلايسىز: «بۇلاردىڭ باستىقتارىن *ىگۋ كەرەك!» - دەپ ۇران تاستاعان ادام ەرتەڭ ءسىزدى، باسقانى اياي ما؟ سونىڭ ءوزىن پوليتسياعا قىزمەتكە السىن. قانشاعا شىدار ەكەن؟ قانشا ادامنىڭ وبالىنا قالار ەكەن؟ ول ءوز قىزمەتكەرلەرىن، قىزمەت مۇلكىن، كولىكتەرىن بارشا جاعدايدا قورعاي الا ما؟ الدە، ءوزى ءبىرىنشى بولىپ قاشىپ كەتە مە؟
ورىس تىلىندەگى اقپارات، پوست، كوممەنتتەردى دە زەردەلەپ وتىرامىن. جالپى قازاققا دەگەن قۇرمەت ازايىپ بارادى. وعان كىنالى ءوزىمىز. ويتكەنى ءوزىمىزدى ءوزىمىز سىيلامايتىن بولىپ كەتتىك. ويلايتىن سانا ماڭگىرۋدە. اللا دەيتىن اۋىز بوقتىقپەن بىلعانۋدا. جاسايتىن قولدار قيراتۋدا. جەتەتىن اياقتار تەپكىلەۋدە. قورعايتىن ازاماتتار قورقاۋلىق تانىتۋدا. كوش باستار جاستارىمىز جالدامالى جۇمىستا. اندا-ساندا ءبىر بۇرق ەتىپ، قاقپاقتى كوتەرىپ ءبى شىعارىپ قويادى. باعىت-باعدارى بۇلدىر، جوسپارى شيكى نە جوق، تاكتيكا مەن ستراتەگيا ماقۇرىم. ايتەۋىر ۆايفاي مەن كولا بار.

بولات سىزدىقتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz