«بالالى ءۇي – بازار، بالاسىز ءۇي – قۋ مازار» دەگەن ەكەن بۇرىنعىلار. ايتساق اۋىر، ايتپاسقا جانە بولمايدى: ەلىمىزدە قازىر ءسابي كۇلكىسى ەستىلمەيتىن شاڭىراقتىڭ قاتارى كوبەيىپ بارا جاتقان كورىنەدى.  سەبەبى، جىل سايىن 20 مىڭ جۇپ بالا ءسۇيۋ ءۇشىن رەسمي تىركەلەدى ەكەن. «بۇنىڭ سىرتىندا بالا ءسۇيۋ ءۇشىن ءداستۇرلى حالىق ەمىنە سۇيەنىپ جۇرگەن ەرلى-زايىپتىلار قانشا ما؟» – دەيدى ماماندار.

«قۇلاق ەستىمەگەندى – كوز كورەدى»، قازىر قازاقى ورتا «ايەلدى قولدان جۇكتى قىلاتىن» ورتالىقتار (ەكو) تۋرالى جاقسى بىلەدى. ءبىر پەرزەنتكە زار بوپ جۇرگەندەر قازىر سول ەكو ورتالىقتاردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋدە. قازاقستاندا بەدەۋ ايەل مەن بەلسىز ەركەكتىڭ قاراسى مولايىپ، بالاسىز ۇيلەردىڭ كوبەيۋىنە كوڭىل بولگەن دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى بۇل ماسەلەنى «مەملەكەتتىك ماسەلە» دەپ وتىر. مەملەكەتتىك دەڭگەيگە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان وسى ماسەلەگە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى بۇگىنگى جولداۋىندا ءمان بەرە سويلەدى.

«وكىنىشكە قاراي، –  دەدى پرەزيدەنت، –  ەلىمىزدە ءار التىنشى وتباسى ءسابي سۇيە الماۋدا». بۇل  دەرەك، ءسوز جوق، تۇتاس ۇلت بولىپ دابىل قاعۋىمىزدى تالاپ ەتەتىن دەرەك. بۇۇ-نىڭ ورتا ازيا ەلدەرى بويىنشا حالىق سانىنىڭ وسىمىنە جاساعان بولجامىندا دا قازاقستان قاتارىنان قالىپ تۇر. ايتسە دە، قازاق تا قارا ورمان حالىققا اينالىپ كەلەدى. دەرەكتەرگە جۇگىنەيىك.

1991 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ سانى 16 793 000 ەدى. ءبىراز جۇرت تاريحي وتانىنا كەرى قايتتى، كوشتى. الايدا قازاقتىڭ قاراسى كوشىپ كەلگەن اعايىنمەن تولىقتى، ەسەلەپ ارتتى. 2002 جىلدان باستاپ بىزدە دە تابيعي ءوسىمنىڭ جاقسارعانى بايقالادى. بيىل قازاقستاننىڭ حالقى 19 ميلليوندى ەڭسەرۋى مۇمكىن. 19 ميلليوننىڭ 70-75 پايىزى قازاق بولاتىنى دا ايقىندالىپ كەلەدى. جوعارىداعىداي كوڭىلسىز دەرەكتەرمەن قاتار مىنە، وسىنداي جەتىستىكتەرىمىز دە بار، ونى دا ەسكەرۋىمىز كەرەك. مەن وسى ەكى جايتتى قاتار قويا وتىرىپ مىنانى ايتقىم كەلەدى:

1. بالانىڭ بىلدىرى مەن ويىنشىقتىڭ سىلدىرى ەستىلىپ جاتۋى ءۇشىن بارلىق قازاق وتباسىندا ەتنومادەني قۇندىلىقتار ءبىرىنشى ورىنعا قويۋىلۋى كەرەك. بۇل رەتتە قاجەت دەسەڭىز، مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدانۋى كەرەك شىعار. ويتكەنى قازىر ءداستۇرلى وتباسى ءومىرى مۋلتيكۋلتۋراليستىك ۇدەرىسكە كوشىپ، دەگراداتسياعا ۇرىنۋدا. جاستار وتباسى شاتتىعىنان بۇرىن ماتەريالدىق يگىلىكتەرگە قول جەتكىزىپ، استا-توك ءومىر ءسۇرۋدىڭ قامىن كوبىرەك كۇيتتەيدى. ال ونداي تۇرمىس بىردەن بولا قويمايدى. بولعان جاعدايدىڭ وزىندە جۇيكەنى توزدىرىپ، ۋاقىتتى وزدىرىپ بارىپ بولۋى مۇمكىن. بۇل ارالىقتا وتباسى يەلەرىنىڭ دەنساۋلىقتارى سىر بەرىپ، ءبىر بىرىنەن سۋىنىپ كەتۋى دە ىقتيمال. سوندىقتان جولداۋدا ايتىلعانداي، ۇكىمەت جاس شاڭىراق يەلەرىن ءارتۇرلى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ شەگىندە ۋاقىت وتكىزبەي باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

2. پرەزيدەنت بۇگىنگى جولداۋىندا مۇنايدان تۇسەتىن تابىسپەن ءومىر ءسۇرۋ «ەپوپەياسىنىڭ» اياقتالعانىن ەسكەرتىپ، ناقتى كاسىپپەن شۇعىلداناتىن، ىسكەرلىك ورتانى دامىتۋ جونىندە قاداپ-قاداپ تۇرىپ ايتتى. دۇرىس. ەندى ءبىز وسى ىسكەرلىك ورتادا تىلدىك ماسەلە ەسكەرىلۋى كەرەك دەيمىز. بيىل قازاقستاننىڭ حالقى 19 ميلليونعا جەتسە، ونىڭ 16 ميلليونىن قازاقتىڭ قۇرايتىنى داۋسىز. ال سول 16 ميلليوننىڭ دەنى قازاق ءتىلدى ەكەندىگى بۇگىنگى كۇنى داۋ تۋدىرمايدى. دەمەك، ىسكەرلىك ورتا دا، بيزنەس پەن ەكونوميكانىڭ ءتىلى دە، ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك باعدارلامالاردىڭ ءتىلى دە مەملەكەتتىك تىلگە جىلدام كوشۋى كەرەك. وسى كەرەكتەر ۇكىمەت تاراپىنان پارمەندى تۇردە قولداۋ تاپسا، جاڭا جاعدايداعى قازاستاندا ءىس-قيمىلدىڭ شىن مانىندەگى جاڭا كەزەڭىنە قول ارتۋىمىز ابدەن مۇمكىن دەپ ويلايمىن.

پرەزيدەنت جولداۋىنا قاتىستى ءبىر ءتۇيىپ ايتار پىكىرىم ازىرگە – وسى.

داۋرەن قۋات

Abai.kz