بۇل ومىردە اقىن بولۋدى ارماندامايتىن پەندە جوق شىعار دەپ بولجام جاسايتىن بولساق، وندا ادامداردىڭ ءوز وي-قيالىن كوركەمدىك ءتاسىل ارقىلى جەتكىزۋگە تالپىنىپ، تالاپتاناتىندىعى انىق.

كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرشىلىكتە كەزدەسەتىن قۇبىلىستار مەن قاقتىعىس-قايشىلىقتار ورتاسىندا ءومىر سۇرگەن پەندە ءۇشىن ىشقۇستالىق پەن جۇرەك تۇكپىرىندەگى ارپالىسى ءبىر ساتكە سىرلاسار سىرلاس ىزدەپ، مۇڭ شاعاتىن مۇڭداسقا مۇقتاج بولاتىن كۇندەر از ەمەس ەكەنى ەكىنىڭ بىرىنە بەلگىلى. انە سونداي ساتتەردە ادامنىڭ وي-قيالى شارىقتاپ، ويدا جۇرگەن ءبىر ءتۇيىندى ەلگە نەمەسە جەلگە ايتقىسى كەلىپ، ءتىپتى، دوس-جاران، ەت جاقىندارىنىڭ اۋماعىنا بارىپ قايتقىسى كەلىپ، الاسۇراتىن كەز تاعى بار. ال شارت-جاعدايدىڭ شىرماۋى مەن ۋاقىتتىڭ شىلاۋىنان شىعا الماي قالاتىن ءدال وسىنداي ساتتەردە نە ىستەۋ كەرەك؟ ارينە، سول قىران قۇستاي سامعاعان وي-قيال ۋىسىنداعى سەزىمدىك تولعانىستى وتىرا قالىپ، قاعاز بەتىنە تۇسىرۋدەن باسقا امال جوق. مىنە، بۇل قولىنا قالام ۇستاپ، اقىندىق ونەرگە بەت بۇرعان پەندەنىڭ كۇندەلىكتى كۇيبەڭىنىڭ ءبىر پاراسى ەكەنى انىق.

مەن ومىرگە كەلگەنىمدە ىڭگالاپ،

قۇلپىرىپتى الاۋلانىپ قىر عاجاپ.

تاۋ-دالاسى قارسى الىپتى كەڭسۋدىڭ،

كەلدى دەۋمەن دۇنيەگە ءبىر قازاق.

قالجا اتاپ،

قۇربان ەتىپ ءبىر مالدى،

اعايىن-جۇرت باستاپتى شات دۋماندى.

تىلەك ايتىپ،

باتا بەرىپ،

ءان شىرقاپ.

قۋانتىپتى اكەتايىم قۇرماندى.

تۋىستار كەپ،

ات ارىلتىپ الىستان،

شاتتانىپتى تۋىلدى دەپ ارىستان.

ءبىر جىل بويى اۋلاداعى اعاشتان،

شىقىلىقتاپ،

كەتپەپتى ءبىر ساۋىسقان...

بۇل شۋماقتاردى وقىپ وتىرىپ اقىن جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ قايدا تۋىلعاندىعىنان مالىمەت الۋمەن بىرگە ونىڭ دۇنيەگە كەلۋى بارىسىنداعى اتا-اناسى مەن ەل-جۇرتىنىڭ قۋانىشى جانە ءوزىنىڭ جارىق دۇنيەگە كەلۋىندە «ارىستاندىق» بورىش ارقالاپ تۇرعاندىعى ايقىن اڭعارىلادى. سونداي-اق ءبىر قازاقتىڭ دۇنيەگە كەلۋىندە «تىلەك ايتىپ، باتا بەرىپ، ءان شىرقاۋدىڭ» قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەندىگىن ۇلتتىق ءداستۇر جالعاستىعى رەتىندە ايقىنداپ، «ءبىر جىل بويى اۋلاداعى اعاشتان، شىقىلىقتاپ، كەتپەپتى ءبىر ساۋىسقان...» دەۋ ارقىلى قازاقتىڭ ءۇي ماڭىنداعى اعاشتىڭ باسىندا ساۋىسقان شىقىلقتاسا، قوناق كەلەدى دەپ ىرىمدايتىن قازاقي تانىم-تۇسىنىكتى جاڭعىرتىپ وتىرعاندىعى بۇل ولەڭنىڭ فالساپالىق تامىرىنىڭ تەرەڭدە جاتقاندىعىن كورسەتەدى.

قاباعىمنىڭ قالىڭداپ بوز قىراۋى،
سوقىر تۇمان جابادى كور جىرانى.
سۋىق قۇشاق،

سۋماق قول،

قىراۋ جانار،
قالتىراتىپ جانىمدى توڭدىرادى.

ىزدەپ ىزگى تىلەكتىڭ جىلى لەبىن،
شۋاق كورسەم قادالىپ،

ۇڭىلەمىن.
جۇرەگىمدى جاۋراتىپ الماۋ ءۇشىن،
كۇنگە قاراي ەنتەلەپ، جۇگىرەمىن.

جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ مىنا ءبىر «جۇگىرەم» اتتى ولەڭىن وقىعاندا، ونىڭ اقىندىق شەبەرلىگىنە ءتىپتى دە ءتانتى بولىپ، قول شاپالاقتاپ، تامسانباۋدان باسقا امال قالمايدى. ويتكەنى جانبولات ولەڭدەرىنىڭ باسىم كوپ بولىگى جالاڭ ۇيقاس پەن ىرعاقتان عانا تۇرمايدى. ول ايتار وي-سەزىم تاجىريبەسىن سۋرەتكەرلىك پەن كوركەم وبرازدىڭ قالتارىسىنا جاسىرىپ، وقىرماننىڭ جاندۇنيەسىندە قايتا جاسامپازدىق جاراتۋىنا وراي قالدىرادى. «بوز قىراۋ، سوقىر تۇمان، سۋىق قۇشاق، سۋماق قول، قىراۋ جانار» اراسىندا جاۋراعان جانىن جىلىتۋ ءۇشىن شۋاق ىزدەپ جۇرگەن اقىن ولەڭىنىڭ «جۇرەگىمدى جاۋراتىپ الماۋ ءۇشىن، كۇنگە قاراي ەنتەلەپ، جۇگىرەمىن» دەپ كەلەتىن سوڭعى تۇيىنىندە ءوزىنىڭ ادام بالاسىنا شەكسىز ادالدىعى مەن ادامگەرشىلىگىنىڭ قانداي بيىك دەڭگەيدە ەكەندىگىن جايىپ سالعانداي بولادى. بۇل ولەڭ كۇن مەن اقىن اراسىنداعى تابيعي بايلانىس جونىندە ءبىراز تولعانعان وقىرماننىڭ مادەني ورەسى مەن وي-قيالى جانە سەزىمدىك تولعام دەڭگەيىنىڭ قانداي ورەدە ەكەندىگىن بىردەن اڭعارتادى. ءسويتىپ ولەڭدەرىندە اقىن جالاڭ سوزقۋارلىققا ەمەس، سۋرەتكەرلىككە، سۋرەتكەرلىك بولعاندا دا، بۇكپەلەۋ نەگىزىندەگى وبرازدى وي-سەزىم تىلىمەن سويلەۋگە تىرىسادى. ولەڭدى ۇيقاس پەن ىرعاقتىڭ جەمىسى دەپ تۇسىنەتىن وقىرمان ءۇشىن بۇل ولەڭ تۇككە تۇرعىسىز، بۇلىڭعىر دۇنيە بولىپ قالا بەرۋى مۇمكىن. ويتكەنى ولار بايانداۋ، پايىمداۋ، تولعام (ليريكا), سۋرەتتەۋ، بۇكپەلەۋ قاتارلىلارمەن تەڭ دارەجەدە ويدى ۇيقاس پەن ىرعاق نەگىزىندە جەتكىزىپ بەرەتىن تاقپاقتاۋ دەگەن ويدى بەينەلەۋ ءتاسىلىنىڭ بار ەكەندىگىن بىلمەيدى. ءتىپتى، بىلسە دە، مويىنداعىسى كەلمەيدى. مىنە، وسىدان بارىپ اقىننىڭ سانى كوبەيىپ، سالماعى جەڭىلدەپ بارا جاتقان بۇل كۇندە وسى ءبىر اقيقاتتى ازاماتتىق دەڭگەيدە اڭعارعان شىنايى ماماندىعى ەكونوميس، قىزىعۋشىلىعى سازگەر، ءانشى، اقىن جانبولات قۇرمانۇلى ءوزىنىڭ باسىنان كەشىرگەن كەشىرمەلەرىن دەتال ەتە وتىرىپ، ولەڭ رومان جازىپ كەتپەيتىندىگىنە سەنىمدىمىز. ونىڭ ورنىنا ول ءوزىنىڭ ءومىربايانى نەگىزىندەگى شاعىن-شاعىن عانا ءماندى دە، مانەرلى ەستەلىكتەرىن قارا سوزبەن بەينەلەپ، كوڭىل-كۇيىنىڭ كوكجيەگىن كورنەكتىلەندىرۋگە نازار اۋدارادى.

«1985-جىلى قحر-نىڭ قۇلجا قالاسىندا بەكقوجا جىلقىبەكۇلى مەن الىبەك سەكسەنبايۇلىنىڭ باستاماسىمەن جاس اقىنداردىڭ ۇيىرمەسى قۇرىلدى. اپتا سايىن ءبىر رەت باس قوسىپ، ولەڭ وقىپ، ءوزارا پىكىر الماستىرىپ، شىعارماشىلىقتى ءتاپ-ءتاۋىر ەڭسەرىپ، قوعامدا ۇلكەن اڭىس تۋدىرىپ، اعا بۋىن اقىن-جازۋشىلاردىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ، ءبىر مەزگىل ءتاپ-ءتاۋىر شالقىعان ەدىك. مارقوم الىبەك سەكسەنباي قاپيادا  قايتىس بولماعاندا، تاعى ءبىراز جەرگە باراتىن با ەدىك، كىم ءبىلسىن؟ الىبەكتىڭ سودان از كۇن بۇرىن «ىلە ايدىنى» جۋرنالىنا شىققان «اۋدەم جەردەگى اۋەندەر» اتتى ءبىر توپ ولەڭى قوعامدا سىلكىنىس تۋدىرعان ەدى. اراعا ءبىر اي سالىپ ءوزى دە ماڭگىلىككە اتتانىپ كەتە باردى. جاتقان جەرى جارىق بولسىن!»

جاكەڭنىڭ بۇل شاعىن ەستەلىگىن وقىعان وقىرمان وتكەن ءومىر قويناۋىنا ءۇڭىلىپ، ءبىراز ۋاقىت وي-قيال تۇڭعيىعىنا سۇڭگيتىندىگى ءسوزسىز. قاپيادا كوز جۇمعان، دارىنى دانالانا باستاعان، الىمدى اقىن، مارقوم الىبەك سەكسەنبايۇلىمەن (1960-1987) ءبىر مەزگىل بىرگە بولعان ادام، ونىڭ اسقاقتاتا شىرقاعان «قوڭىر قاز» ءانىنىڭ اۋەنىنە ەرىكسىز ەلىتىپ، قولىن سىلتەپ تۇرىپ ولەڭ وقيتىن وزگەشە ءبىر كەلبەتىن كوز الدىنا اكەلەتىندىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وتكەن كۇندە بەلگى جوق دەگەن وسى. الايدا، ەرىنبەي-جالىقپاي سول كۇندەردەن قويىن داپتەرگە قۇندى دەرەكتەر مەن ءماندى مالىمەتتەردى جازۋ-سىزۋمەن تاڭبالاپ، كۇندەلىك قالتىرىپ وتىرسا، وتكەن كۇننەن التىنعا بەرگىسىز بەلگى قالاتىندىعىن جاكەڭنىڭ جوعارىداعى ەستەلىگىنەن ايقىن اڭعارۋعا بولادى.

«ءبىر كۇنى كۇزدە بەكەن اعانىڭ ۇيىنە بارسام، مەيرامحان تاتەم ماعان: «كەشكە سەنى ءبىر جەرگە ەرتىپ بارامىن»، – دەدى. كەش بولدى. قۇلجا قالاسىنىڭ ءدوڭمالى قىستاعىندا  وتىراتىن جالعىز قازاق وتباسى بار ەدى.  سول ۇيگە باردىق. ول كەزدە قۇلجا قالاسىنىڭ تۇرعىندارى ءبارى دەرلىك جەر ۇيدە تۇراتىن. شاعىن ساراي ۇيگە كىرگەنىمىزدە، توردە شىنتاعىنا جاستىق قويىلعان، ۇستىنە كوكشىل كوستيۋم كيگەن، گالستۋك تاققان، ۇزىن بويلى، ءداۋ ادام جانتايىپ جاتىر ەكەن. بۇنداي ەرەكشە تۇلعالى ادامدى ءبىرىنشى رەت كورۋىم. قاسىندا اقباس، ارىق، تالدىرماش دەنەلى ءبىر كىسى مەن ارىقشا كەلگەن تاعى ءبىر قاريا بار. ءبىز سالەم بەرىپ، امانداسىپ، داستارحان باسىنا جايعاستىق. تانىستىرعاندا بىلگەنىم، جاڭاعى ەرەكشە ادام سابەتتەن (ول كەزدە كەڭەس وداعىن سولاي اتايتىن) كەلگەن زامانبەك دەگەن جازۋشى ەكەن. قاسىنداعى اقباس قاريا قاجىقۇمار شابدان دەگەن جازۋشى، تاعى ءبىر قاريا وبلىستىق مادەنيەت ۇيىندە ىستەيتىن مالىك شيپان دەگەن سازگەر، جازۋشى بولىپ شىقتى. مالىك شيپان  –  «قويشى ءانى» دەگەن انىمەن تانىمال بولعان ادام. اڭگىمەلەرىنەن ۇققانىم، زامانبەك 1960 - جىلدارى قۇلجادا وقىعاندا وسى ءۇيدى پانالاپتى. جاڭاعى ەكى قارت ءبارى بىرگە وقىپ، بىرگە جۇرگەن. جيىرما جىلدان سوڭ جولىعىپ وتىرعاندارى وسى ەكەن. ازدان سوڭ وبلىستىق ءان-بي ۇيىرمەسىنەن كادەك قىرعىزباي، قۇرمانجان زىكىريا، مەيرام قاتارلى جىگىتتەر كەلىپ ءان ايتىپ، دومبىرا شەرتىپ، قوناقتارعا قىزمەت ەتتى. ول كۇن ەستەن كەتپەستەي جادىمىزدا ساقتالىپ قالدى».

جاكەڭنىڭ وسى ءبىر ەستەلىگىن وقىپ وتىرىپ تا كوپ سىردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋعا بولادى. جيىرما جىلدان سوڭعى كەزدەسۋ، كەزدەسۋ بولعاندا دا، اناۋ-مىناۋ ءجاي كەزدەسۋ ەمەس، جيىرما جىلدان سوڭعى ەلگە تانىلمالى، حالىقتىڭ قالاۋلىسى بولعان ۇلى تۇلعالاردىڭ باس قوسۋىندا ولارمەن كەزدەسۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ باسىنا بۇيىرا بەرمەيتىن باق بولسا كەرەك. جانبولات قۇرمانۇلى ەستەلىكتەرى قىتايدا بولسىن، ەلگە ورالعاننان كەيىن دە بولسىن ءوز ءومىرىنىڭ ماعىنالى دا ءماندى وتكەن كۇندەرىن قالت جىبەرمەيدى. ءاربىر كۇننىڭ كۇيبەڭ رايىن قاداعالاي وتىرىپ، وي قارماعىنا ىلىككەنىن ەمەس، اۋلاۋعا ءتيىستى دەربەس دەتالداردى سارالاپ، سۇرىپتاپ، وي سۇزگىسىنەن وتكىزىپ بارىپ، وقىرمانعا  ۇسىنادى. سويتە وتىرىپ، ولاردى ءوزىنىڭ كوڭىل-كۇيى مەن جانسەزىمىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن اتقىپ شىققان ولەڭ شۋماقتارىمەن بەزەندىرەدى.

ءومىر، شىركىن، باعالى عوي، باعالى،
قار بوراتىپ قاتايماسا قاباعى.
مەنىڭ قۇيتتاي جۇرەگىمنىڭ الاۋى،
كىرپىگىندە ونىڭ ءدىرىل قاعادى، –

دەگەن ولەڭ جولدارىندا ادام ءومىرىنىڭ ءاربىر قاسقاعىم ءساتىنىڭ قۇندى ەكەندىگىن سيپاتتاپ، جۇرەك الاۋىنىڭ ءومىر كىرپىگىنە ۇيالاعان سۋرەتتى بەينەسىن كوز الدىعا اكەلسە، ال «شىق» اتتى مىنا ءبىر ولەڭى وتپەلى ءومىر جايلى وزگەشە ءبىر ومىرشەڭدىك بەينە بايقاتادى.

مەن شىققا،

شىق تا ماعان قارايدى،

شىقتىڭ كوزى جاۋلاپ الدى ماڭايدى.

مولدىرىنە تاڭ قالعانىم سونشالىق،

شىعا كەلدىم قىراۋ باسىپ سامايدى.

كۇننىڭ كوزى قاراپ ەدى قىزىعىپ،

جەرگە ءتۇستى ول مونشاقتاي بوپ ءۇزىلىپ.

ەشتەڭە دە وزگەرمەگەن سەكىلدى

ۇيدەن شىقتىم ساقال-مۇرتتى قىرىنىپ.

وقىرماندى وي-قيال يرىمىنە يتەرمەلەپ، سەزىم سەلىنە مالتىقتىرعان بۇل ولەڭدى وقىپ وتىرىپ، تەرەڭ وي تەڭىزىنە سۇڭگىپ شىعۋ ارقىلى اقىن ءومىرىنىڭ جانە ونىڭ ومىرگە دەگەن تۇسىنىگىنىڭ ءتۇيىنىن تولىق اڭعارۋعا بولادى. سونىمەن بىرگە وقىرماندارعا كوزدى اشىپ-جۇمعانشا زىر ەتىپ وتە شىعاتىن قۋ دۇنيەنىڭ قۇلى بولماۋدىڭ سىرى مەن قىرىن قايتادان ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە وراي بەرىپ تۇرعانداي سەزىم سىيلايدى.

اينالامنان تابامىن كەرەگىمدى،

ءوزىم سالىپ كەلەمىن بەدەرىمدى.

مەنى ءمىنسىز قايتالاۋ مۇمكىن ەمەس،

اكەلسەڭ دە ەڭ ۇلى شەبەرىڭدى.

اقىن ءومىرىنىڭ قىسقاشا ءومىربايانى سەكىلدى ءبۇل شۋماق جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ «وتقا جاقساڭ كۇيمەيتىن، سۋعا سالساڭ باتپايتىن» قايسار رۋحى مەن «بەتەگەدەن بيىك جۋساننان الاسا» كوپشىل دە دوسشىل، اشىق تا جارقىن، سالماقتى دا ساليقالى، ارتىق اۋىز سوزگە ساراڭ، قولى اشىق، كوڭىلى وياۋ «قاراسەرىلىك» كەلبەتىن ايقىنداپ تۇرعان سەكىلدى. الايدا وسىنداي تاڭداۋلى مىنەز-قۇلقى بار اقىن كىشىپەيىلدىگىنىڭ ءالى دە ارتىق كەتكەن جەرى بولسا، قاشاندا كەشىرىم سۇراۋعا دايىن ەكەندىگىن دە قالام ۇشىنان قاعىس قالدىرماعاندىعىن مىنا ءبىر شۋماق ولەڭنىڭ بويىنان اڭعارۋعا بولادى.

بالا كەزدە اتالسام دا جۇگەرمەك،

ءجۇرمىن بۇگىن ءبارىن شەتتەن تۇگەندەپ.

اسىپ-تاسىپ تەككە كەتكەن كۇندەردەن

مەن كەشىرىم سۇراپ تۇرام تىزەرلەپ.

ول قاشاندا اشىق-جارقىن قارقىلداپ، كۇلىپ جۇرەتىن اقىندىق ارىن مەن مۇڭايىپ، جارتى كوڭىلدەنگەن كەزدەرىن تەك ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ قايعى-مۇڭى دەپ ەسەپتەمەيدى. ونى كەڭ دالاسىمەن ورايلاستىرا وتىرىپ، شەر-مۇڭىن:

قولامتاڭا قوزداعان،
شەكپەنىڭە توزباعان،
وراپ الشى، بوز دالام،
شەر-مۇڭىمدى بوزداعان، –

دەپ، بوز دالانىڭ بولمىسى مەن مەيىرىمىنە جۇگىنە وتىرىپ تارقاتادى. ءسويتىپ ادام مەن تابيعاتتىڭ بىرتەكتىلىك سيپاتىنا تەرەڭ ءۇڭىلىپ، ءوز تەكتىلىگىن بايقاتادى.

تۇرمىن بۇگىن ايىرىق جول ۇستىندە،

سالماقتى بوپ، ساراپقا شىن ءتۇستىم بە؟

مۇنارلانىپ بارا جاتىر كوز الدىم،

قايىر قىلىپ قارامايدى ەشكىم دە.

قالاي تارتسام بولار ەكەن كوشىمدى؟

ءاز بابا جوق ايتاتۇعىن شەشىمدى.

بارساكەلەر،

بارساكەلمەس...

ەكى جول،

تاعدىرىمدى سىناپ تۇرعان سەكىلدى.

تاعدىر تالقىسىنا ءتۇسىپ وتىرعان تاۋەلسىزدىكتى ءوز ءومىر تىرشىلىگىمەن شەندەستىرە وتىرىپ ءدال وسىلاي ولەڭ تىلىنە اينالدىرۋ اقىنداردىڭ ەكەۋىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە قويماس دەسەك، ارتىق ايتقان بولمايمىز. ولەڭنىڭ بويىنان ازاماتتىق ءۇن مەن ەلىم، جەرىم دەگەن مەملەكەتشىلدىكتىڭ مەرەيلى رۋحى اسپانداپ تۇرعاندىعىن ءبىراز وي-قيال يرىمىنە مالتىققان وقىرماننىڭ اڭعارا قوياتىندىعى ءسوزسىز. اڭعارىپ، سەزىنىپ قانا قويماي، ۇلت تاعدىرىنا الاڭداپ، تۇرىك-الاش ارىنىنىڭ كوكجالدىق جىگەرىنە ارقا سۇيەيتىندىگى دە اقيقات. سوندىقتان:

بابام وتكەن بۇدان اۋىر كۇندەردەن،
كەتكەن ەمەس تۇلپار-ءدۇلدىل ىرگەمنەن.
الاشىمنىڭ ارمان قۇسىن ۇشىرىپ،
كوك تۋىمدى جەلبىرەتىپ تۇر كەۋدەم، –

دەپ، تولعانعان اقىن جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ بولمىس-ءبىتىمى كەۋدەسىندە جەلبىرەگەن كوك تۋىمەن تاعدىرلاس ەكەندىگىن مويىنداماۋ، ونىڭ اقىندىعى مەن ازاماتتىعىن مويىنداماۋمەن بىردەي ەكەندىگىن باسا ايتۋعا بولادى. ويتكەنى  ادەبيەتتانۋشى قۇنىپيا الپىسباەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا: «شىنايى كوركەم تۋىندىدا ادامزاتتىڭ اسىل ارمانى، ۇشقىر قيالى، ەل باسىنان وتكەرگەن قيلى-قيلى وقيعالار، كۇرەس-تارتىستار، ءومىر بەلەستەرى، ەلدىك ەرلىك داستۇرلەرى، حالىقتىڭ تۇرمىس-سالتى، ادەت-عۇرپى مەن ىرىم-جورالعىلارى، مىنەز-قۇلقى، كەڭ دالا بەينەسى، ءتۇرلى تابيعات كورىنىستەرى سۋرەتتەلەدى. بۇل تۇرعىدان قاراعاندا كوركەم ادەبيەت وقۋشى زەردەسىنە زامانا بولمىسىن، ءداۋىر تىنىسىن ايشىقتايتىن «ءومىر وقۋلىعى» حالقىمىزدىڭ وشپەس تاريحى بولىپ تابىلادى». راسىندا دا بۇل «قوسكۇرەڭ» اتتى ولەڭدەر جيناعىن وقىعان وقىرمان، ولەڭدەر جيناعى عانا ەمەس-اۋ، ولەڭدەر مەن ەستە قالعان ەسكى كۇننىڭ ەستەلىكتەرىن وزگەشە ءبىر جاڭاشا قۇرىلىممەن، قيىننان قيىستىرىپ، وقىرمان نازارىنا ۇسىنۋ جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ بوگەنايى بولەك جاڭالىعى دەۋگە بولادى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز - اتالمىش كىتاپتىڭ وقىرمانعا ايتارى بولەك، سەزىندىرەرى تەرەڭدە، اڭعارتارى  وتكەن كۇندەردىڭ ۇلەسىندە نەمەسە سەزىمدىك الەمنىڭ ارعى بەت تۇڭعيىق قالتارىسىندا جاتىر. وسى تۇرعىدان الىپ ايتقاندا، ەل كوزىنە ەلەنە بەرمەيتىن، ءوزىن-ءوزى دارىپتەمەيتىن، توسبەلگى مەن ماراپات قاعازى ءۇشىن التىن-كۇمىسىن شاشپايتىن، اتاق-ابرويعا كوزسىز ۇمتىلمايتىن تاساداعى تارلاندار مەن دارىن يەلەرى قانشاما دەۋگە بولادى. جانبولات قۇرمانۇلى انە سولاردىڭ بىرەۋى. بىرەۋى بولعاندا دا بىرەگەيى. قاراپايىمدىلىعىمەن حالىقتىڭ باتا-تىلەگىن العان ازامات. ازامات قانا ەمەس، ىشكى جاندۇنيەسىنىڭ مادەنيەتى تەكتىلىك سۋىمەن سۋعارىلعان، ايتارى بار، اق جۇرەك قالامگەر. وسى ويىمىزدىڭ دالەلى رەتىندە ونىڭ مىنا ءبىر:

تىرشىلىكتىڭ سان قىرلى بۇرالاڭى،
ءتاڭىردىڭ پاك قولىمەن قۇرالادى.
مەنىڭ جانىم وزگەشە دۇنيە ەمەس،
تابيعاتتىڭ قۇيتتاي قۇمالاعى، –

دەگەن ءبىر شۋماق ولەڭىن قورىتىندى رەتىندە كولدەنەڭ تارتساق تا جەتكىلىكتى.

قىسقاسى، «اقىن بولۋ ەركىڭدە، ازامات بولۋ بورىشىڭ» دەگەن سەكىلدى قارىمدى قالامىنان از جازسا دا ساز، تىڭ وي-سەزىمدى وقىرمانداردىڭ وي-قيالىنان شىعاتىنداي ەتىپ، ولەڭ ونەرىمەن ءورۋ جولىن ۇستانعان جاكەڭنىڭ باسقا دا قىرىنىڭ، اتاپ ايتقاندا، انشىلىك، سازگەرلىك جانە اتويلاپ الدا جۇرەتىن اسابا-شەشەندىك قىرلارىنىڭ دا بار ەكەندىگىن ونى تانيتىنداردىڭ ءبارى بىلەدى. وسىنداي «سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى» ازاماتتىڭ ەلۋ توعىزدى ەڭسەرتىپ، الپىسقا ادىمداي باسىپ كەلە جاتقاندىعى ونى وتكەن ومىرىنەن اعايىن-دوستارى مەن ەل-جۇرتىنا ەسەپ بەرۋگە جانە ءوز ءومىر-كەشىرمەسىنىڭ قىسقاشا شەجىرەسىن تاريح بەتىنە تاڭبالاپ قالتىرۋعا يتەرمەلەپ وتىرعاندىعىن بىردەن اڭعارۋعا بولادى. ويتكەنى مۇراتبەك توقتاعازيننىڭ «ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ مەمۋارلىق شىعارمالارى تەك جازۋشىنىڭ ءوز عۇمىرىنىڭ عانا ەمەس، سول تۇستاعى قوعامدىق-ساياسي، الەۋمەتتىك احۋالدىڭ، ادەبي ءومىردىڭ دە شەجىرەسى. ونىڭ ءبارى جازۋشىنىڭ ەرىنبەي-جالىقپاي دەر كەزىندە قاعازعا تۇسىرگەندىگىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى زامانعا ءوڭى وزگەرمەي جەتىپ وتىر. قالامگەر بۇل جاعىنان دا جاڭاشىلدىق كورسەتەدى. ول قازاق ادەبيەتىنە اياۋسىز اششى شىندىقتى اتقاراتىن وزگەشە ادەبيەتتەرگە ءتان ءۇردىستى اكەلدى» دەگەنى سەكىلدى جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ بۇل كىتابى دا كىتاپ يەسىنىڭ جارتى عاسىرلىق ومىرباياندىق قىرى مەن سىرىن، تەرىسكەيى مەن كۇنگەيىن جانە ازاماتتىق بولمىسىنىڭ قۇپياعا تولى كەلبەتىنىڭ كوركەم شەجىرەسى دەۋگە بولادى. ونىڭ قىسقا بولسا دا نۇسقا ەستەلىكتەرى مەن اقىندىق شابىتقا تولى، سۋرەتكەر دە وبرازدى ولەڭ-جىرلارىنىڭ جۇيەلى تۇردە قيۋلاسىۋى مەن ىشكە بۇككەن يكەمدى يىرىمدەرى جانە تەرەڭ شۇڭەتى وقىرماندارىن وزىنە باۋراي الاتىندىعىنا زور سەنىم ارتا الامىز. بۇل ويىمىزدى زەرتتەۋشى ت. بەكنيازوۆتىڭ «مەمۋارلىق شىعارمادا دەرەكتىلىك، ناقتىلىق، كوزىمەن كورگەن باسى-قاسىندا بولعان ادامنىڭ بايانداۋىنا ءتان ايعاقتىق، انىقتىقپەن قاتار، بولعان جاعدايدى سول ادامنىڭ ءوز تۇسىنىگى، ءوز پىكىرى تۇرعىسىنان قاراپ، وزىنشە باعالاۋعا دا مۇمكىندىك تۋادى. سوندىقتان مەمۋارلىق شىعارمانىڭ كوركەمدىك قۋاتتىلىعى، ومىرتانىتقىشتىق قاسيەتىن، بايقاعىشتىق، العىر ويلىلىق سەزىمتالدىقپەن بىرگە، جيناقتاپ بەينەلەۋ قابىلەتىنە دە تىعىز بايلانىستى. وسىنداي قاسيەتتەردىڭ بىتە قايناسىپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرىپ كەلۋى مەمۋارلىق شىعارمانىڭ مازمۇندىلىعىن، كوركەمدىك ساپاسىن ارتتىرادى» دەگەن تولعامدى پىكىرى دە دالەلدەي الادى. سوندىقتان ناعىز كوركەم ادەبيەتتىڭ ەڭسەسىن «شوۋ» ادەبيەتى باسىپ بارا جاتقان بۇل كۇندە جانبولات قۇرمانۇلىنىڭ قارا سوزبەن جازىلعان شاعىن-شاعىن ەستەلىكتەرى مەن ارناۋ جىرلارى جانە وزىندىك قولتاڭباسى بار دارىندى ولەڭدەرىنىڭ قيىننان قيىسقان اتالمىش الماناعى وقىرماندارىن وزىنە باۋراي الادى دەگەن ويدامىز.

بەكقوجا جىلقىبەكۇلى، 

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،
ادەبيەتتانۋشى، اقىن

Abai.kz