ايماعامبەتوۆتىڭ ايلاسى

ەل پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن بيىلعى جىل «بالالار جىلى» بولىپ جاريالانعانى امبەگە ايان. جىل بويى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە اتاۋلى جىل اياسىندا بىرنەشە ءىس-شارالار وتكىزىلىپ، بالالارعا دەگەن ەرەكشە مەيىرىمدىلىكتىڭ، جۇرەك جىلۋىنىڭ جىلى لەبى ەسكەندەي بولىپ ەدى. بۇلدىرشىندەر مەن جەتكىنشەكتەردىڭ جانارىنان بالالىق شاقتىڭ باقىتتى ءساتىن سەزىنگەن ەدىك. ولاردىڭ ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ەكەنىن شىن ءتۇسىنىپ، ءاردايىم قامقورلىق كورسەتىپ، جارقىن بولاشاقتارىنا دەمەۋ بولۋىمىز كەرەكتىگىن دە ۇعىنعانداي ەدىك. بالاپانداردىڭ ءجۇزى جارقىن، كۇلكىلەرى سىڭعىرلاپ، ۇلى دالانىڭ باقىتتى ۇرپاعى ەكەنىن ماقتانىشپەن جار سالا ايتا باستاپ ەدى...

وسىناۋ شاتتىق ەسكەن كەرەمەت ءساتتى سول باياعى «استانادا وتىرعان» شەنەۋنىك-سىماقتار سۋ سەپكەندەي باستى. تامىز تاڭى تۇسىنىكسىز كۇيدە باستالدى. وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترىنىڭ ويلانباي جاساعان قادامى بالالار جىلىندا بالالارعا جاساعان ۇلكەن قياناتى بولدى. «مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ، باستاۋىش، نەگىزگى ورتا، جالپى ورتا، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ستاندارتتارىن بەكىتۋ تۋرالى» 2022 جىلعى 3 تامىزداعى №348 بۇيرىعى جانە ادىستەمەلىك-نۇسقاۋلىق حاتى جوعارىداي ءسوزىمىزدىڭ ايقىن دالەلى دەپ ەسەپتەيمىز.

سونىمەن، ايماعامبەتوۆ قانداي ويلانباي قادامدار جاسادى؟ تىزبەكتەپ شىعالىق:

بىرىنشىدەن، اتالعان قۇجاتتىڭ جاڭا وقۋ جىلىنىڭ قارساڭىندا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە وقۋ جىلىنا ازىرلىك اياقتالىپ، پەداگوگتەردى قابىلداۋ تۋرالى كونكۋرس ۇيىمداستىرىلىپ، جاڭا ماماندار قابىلداپ قويعان ۋاقىتتا بەكىتىلۋى. مۇنداي ادىستەمەلىك قۇجاتتى وقۋ جىلىنىڭ ءدۇبىرى باستالماي تۇرىپ، الدىن الا پەداگوگتار مەن اتا-انالار قاۋىمىنا تالقىلاۋعا ۇسىنىپ بارىپ، قابىلداۋ كەرەك ەدى. جاپپاي تالقىلاۋعا ۇسىنىلعان كۇننىڭ وزىندە دە 99% پەداگوگتار بۇل تۋرالى بىلگەن جوق. مەكتەپتەرگە پەداگوگ قابىلداۋدىڭ جاڭا ەرەجەسى بويىنشا جاڭا ماماندار كەيبىر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە قابىلدانىپ قويىلدى. (جالپى، بۇل ەرەجەنىڭ شيكى تۇستارى وتە كوپ، ول تۋرالى بولەك اڭگىمە.) نەگە بۇل قۇجات-سىماق وقۋ جىلىنىڭ ورتاسىندا نەمەسە وقۋ جىلى اياقتالىسىمەن جاريالانباعان دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى، قۇرمەتتى مينيستر مىرزا؟!

مۇنداي قۇجاتتاردىڭ وسىلاي ات ءۇستى قابىلدانۋى، بارماق باستىمەن بەكىتىلە سالۋى ءبىر بۇل عانا ەمەس. سوڭعى 4-5 جىلداعى جاعداي بۇل. ابدەن بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەندە عانا الگىندەي بۇيرىق، نۇسقاۋلىق سياقتى تۇسىنىكسىز قۇجاتتاردى جىبەرىپ قويىپ قاراپ وتىراسىزدار. سوڭىندا زارداپ شەگەتىن پارتادا وتىرعان وقۋشى. وسىدان كەيىن قانداي ساپا تۋرالى اڭگىمە قوزعايمىز؟..

ەكىنشىدەن، ماقالانىڭ اتاۋىندا ايتىلعانداي، بالالارعا جاساعان ۇلكەن قيانات تۋرالى. ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا جانە ىلە-شالا شىققان ادىستەمەلىك-نۇسقاۋلىق حاتتا بەكىتىلگەن نورمالار بالانىڭ دا، پەداگوگتىڭ دە، اتا-انانىڭ دا ميىنا كىرىپ شىعار ەمەس. بۇل قۇجاتتى قاي تۇلعانىڭ «ديكتوۆكاسىمەن» جازعاندارى بىزگە بەيمالىم، دەگەنمەن، ايماعامبەتوۆتىڭ ەڭ ۇلكەن كاسىبي قاتەلىگى كوزگە ۇرىپ-اق تۇر. جەكە-جەكە توقتالايىق.

باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ بويىنشا «سىنىپتى ەكى توپقا ءبولۋ جالپى ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمداردا سىنىپتارداعى ءبىلىم الۋشىلار سانى 24(!) جانە ودان ارتىق بولعاندا: وقىتۋ قازاق تىلىندە جۇرگىزىلمەيتىن سىنىپتاردا قازاق ءتىلى، شەتەل ءتىلى، تسيفرلىق ساۋاتتىلىق بويىنشا (1 سىنىپتان باسقا!) بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى» دەيدى. گاپ – توپقا بولىنەتىن بالالار سانىندا. اۋىلدىق مەكتەپ پەن قالالىق مەكتەپتەردىڭ جاعدايى جەر مەن كوكتەي. توپقا بولىنۋدە دەنە شىنىقتىرۋ، كوركەم ەڭبەك پاندەرى قايدا؟.. تسيفرلىق ساۋاتتىلىق پانىندە ءارىپتى جاڭا تانىعان 30 بالانى توپقا بولمەي، ءىلدالدالاپ ارەڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان 10 كومپيۋتەرگە وتىرعىزىپ، نە ۇيرەتەدى؟ باسقا سىنىپتاردا دا وسى جايتتىڭ كەبىن كيمەك. وسىدان كەيىن بالانىڭ تسيفرلىق قۇزىرەتتىلىگى تۋرالى نە ايتاسىز؟

300-600 ورىندىق مەكتەپتە 1500-دەي وقۋشى ءبىلىم العان سپورتزالدا دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمى سىنىپتى توپقا بولمەي 20 بالانىڭ قايسىسىنىڭ ارتىنان جۇگىرەدى؟.. بالالاردىڭ جاراقات الۋى جيىلەپ كەتپەي مە، وقۋشىنىڭ فيزيكالىق دايىندىعى كۇتكەندەگىدەي بولا ما؟ مۇنداي سىنىپتىڭ بىرمەزەتتە بىرنەشەۋى سپورتزالدا «ءبىلىم الادى». جۇگىرگەنىن بىلاي قويعاندا، دەنە شىنىقتىرۋ ءپانى مۇعالىمدەرىنىڭ دەنى ەر-ازاماتتار. وتباسىنىڭ اسىرۋشىسى دا سولار. ەگەر مىنا قۇجاتىڭىزدى شىنىمەن ىسكە اسىرساڭىز ولاردىڭ جارتىسىنان استامى جۇمىسسىز قالماق. ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابىلار ارينە، دەگەنمەن جۇمىسسىزدار سانىن ارتتىرىپ جاتقانىڭىزدى ويلادىڭىز با؟ تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى – ۇل بالالار مەن قىز بالالاردىڭ فيزيولوگيالىق دامۋى ماسەلەسى. بۇعان باستارىڭىز جەتپەسە، ماماننىڭ كەڭەسىنە جۇگىنگەندەرىڭىز ءجون بولار.

ۇشىنشىدەن، وسىعان دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا اۋىلدىق جەردە 20 بالادان اسقان جاعدايدا سىنىپتى ەكى توپقا ءبولۋ قاراستىرىلعان ەدى. سول ستاندارت قاي شەنەۋنىكتىڭ جامباسىنا تىكەن بولىپ قادالدى ەكەن؟.. سىنىپتى ەكى توپقا بولۋدە 24 وقۋشىدان اسقان جاعدايدا بولادى دەگەن نورما نەگىزگى ورتا جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ بويىنشا دا سولاي. سوندا ءسىز، اسا قۇرمەتتى مينيستر مىرزا، اۋىلدىق مەكتەپ پەن قالالىق مەكتەپتىڭ قاي جاعىنان بولسىن جاعدايىن وسىلاي تەڭەستىرۋدى ويلادىڭىز با؟.. بۇل دەگەنىمىز ءسىزدىڭ مينيسترلىكتەگى مامانداردىڭ وتە ساۋاتسىز ءارى كومپوتەنتتى ەمەس ەكەندەرىن انىق كورسەتىپ وتىر. ەڭ الدىمەن اۋىلدىق مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن نىعايتىپ بەرىڭىزدەر، ءۇش اۋىسىمدىق مەكتەپتەردىڭ ماسەلەسىن تولىققاندى شەشىپ الىڭىزدار، ۇلگىلىك وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا تۇسىنىكتى ءارى ساۋاتتى نۇسقاۋلىق ازىرلەڭىزدەر. (الدە بۇل ءۇشاۋىسىمدى مەكتەپتەردە كابينەتتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن جويۋ ءادىسى مە؟) سودان كەيىن 24 بالانى توپقا بولەسىزدەر مە، بولمەيسىزدەر مە – كەيىنگى پلانداعى ماسەلە بولۋى كەرەك!

تورتىنشىدەن، سوڭعى ءۇش جىلدا مۇعالىمدەردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ جاتىر. وعان ەش داۋ جوق. ءار جىل سايىن 25%-عا ۇستەماقى قوسىلىپ جاتىر. مۇعالىمدەردىڭ اۋىزى ەندى اققا ىلىنگەندە باياعى تاز كەپەسىن قايتا كيگىزىپ جاتىرسىز. بالا وقىتقان ۇستازدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى جوعارى بولسا، ودان مەملەكەت زارداپ شەگە مە، الدە قۇل قامىتىن قايتا كيمەي قالا ما؟ ۇيقىسى تىنىش، تاماعى بار، باسپاناسى بار مۇعالىم عانا ساپالى ءبىلىم بەرە الادى. وسىنداي باقىتتى ساتكە پەرزەنتتەرىمەن، وقۋشىلارىمەن بىرگە قول جەتكىزە باستاعان مۇعالىمدى وسىنشالىقتى قىسۋ كىمگە كەرەك؟ ايىنا الاتىن 200-300 مىڭ تەڭگەسى قاي شەنەۋنىگىڭىزدىڭ تاناۋىن جىبىرلاتتى ەكەن؟..

«جاۋ كەتكەن سوڭ قىلىشىڭدى بوققا  شاپ» دەيدى ءبىزدىڭ قازەكەم. ايلىقتى كوبەيتىپ، مارتەبەنى «كوتەرىپ»، پەداگوگتەردىڭ سانىن ارتتىرىپ الدىڭىزدار. الاتىن ايلىعىم ءسال دە بولسا جوعارى بولسا ەكەن دەپ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا تالپىنعان مۇعالىمگە اتتەستاتسيا تالابىن تىم قاتاڭداتىپ جولىن كەستىڭىز. مۇعالىم بولۋعا ۇمتىلعان ءار ازاماتتىڭ جولىن كونكۋرس دەپ تاعى بوگەدىڭىز، جاڭا بىتىرگەن جاس ماماننىڭ مۇعالىم بولىپ قابىلدانۋ ىقتيمالدىعى نولگە تەڭ! 16 ساعاتتان ارتىق ساعات الماسىن دەپ تاعى ءبىر كەدەرگىنىڭ باسىن قىلتيتىپ قويدىڭىز. ءبىر قولمەن بەرگەندى ەكىنشى قولمەن الۋدى قالاي تۇسىنەمىز؟ مۇنىڭ ءبارى ساپا بولۋى ءۇشىن بالكىم دۇرىس تا شىعار، بىراق بارشا مۇعالىم قاۋىمى سەنگەن سىزدەن وسىنداي اقىلدى ايلانى كۇتكەن جوق! مۇندايدى ەسى بار قازاق «سەنگەن قويىم سەن بولساڭ..» دەيدى!

بەسىنشىدەن، ءوزىن-ءوزى تانۋ ءپانىنىڭ ديپلومى بار ماماندارى زار جىلاپ ءجۇر. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ قوسىمشا ماماندىقتارى جوق. قايتا دايارلاۋدان وتەمىن دەگەنشە، ونىڭ وتباسىن كىم اسىراماق؟..

«بوياۋشى بويا دەگەندە ساقالىن بوياپتى» دەيدى تاعى ءبىزدىڭ قازەكەڭ. قاراجاتتى ۇنەمدەۋ كەرەك دەگەندە وسىنشالىقتى كاسىبي قاتەلىك جاساپ، بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋدىڭ كىمگە قاجەتى بار؟ جۇمىسسىزدار ارمياسىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەن ۇلەس قوسقانىڭىزدى مۇعالىم دە، بالالار دا قۇپتاي قويماس. مىسال دەسەڭىز، ءمارحاببات: مەكتەپتەگى 6 اعىلشىن ءتىلى مۇعالىمىنىڭ 3-ەۋىن قىسقارتۋ كۇتىپ تۇر. ويتكەنى، ولارعا تاۋىپ بەرەتىن ساعات جوق. بۇل ءبىر عانا مىسال.

جوعارىدا قويىلعان سۇراقتار تەك مەنىڭ كوكەيىمدەگى ەمەس، ءار پەداگوگتىڭ ويىندا جۇرگەن ساۋالدار. ولارعا جاۋاپ بەرمەيتىنىڭىزگە بەك سەنىمدىمىن. اگارەكي، جەكە ءوزىڭىز جاۋاپ بەرەمىن دەسەڭىز، قۇبا قۇپ دەيمىز...

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، 2022 جىلعى 3 تامىزداعى №348 بۇيرىقتىڭ كۇشى جويىلۋىن تالاپ ەتەمىز!!! سىزگە ايتار كەڭەسىمىز: ءجۇزىڭىز اشىق بولسىن!

ەركىن ازامات

Abai.kz