دوس كوشىم، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى:

دوس كوشىم، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى:

- قۇرمەتتى دوس، ءسىزدىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىن العان كەزەڭدە قۇرىلعان «ازات» قوزعالىسىنان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاقتىڭ ۇلتتىق-پاتريوتتىق ۇيىمدارى مەن قوعامدارىنىڭ، قوزعالىستارىنىڭ جۇمىسىنا بەلسەنە قاتىسىپ كەلە جاتقانىڭىز جۇرتشىلىققا بەلگىلى. ۇلت مۇددەسىن قورعاۋ ماسەلەسى جونىندە كوپتەگەن قۇجاتتاردى ازىرلەۋگە اتسالىسىپ ءجۇرسىز. بىلتىر «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن جاساپ ۇكىمەتكە جولدادىڭىزدار. جالپى ءتىل ماسەلەسى جونىندە زەرتتەۋلەرىڭىز بەن زەردەلەۋىڭىز بارشىلىق دەۋگە بولادى. سوندىقتان مىنانداي ءبىر ءتۇيىندى ماسەلە جونىندە سىزدەن پىكىر تارتساق دەيمىز. ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆ «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسى - قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياساتى» دەگەن قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «قازاق ءتىلى جاپپاي قولدانىس تىلىنە اينالىپ، شىن مانىندە مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە كوتەرىلگەندە، ءبىز ەلىمىزدى قازاق مەملەكەتى دەپ ايتاتىن بولامىز» دەپ تۇجىرىم ءتۇيىپتى. ەلباسىنىڭ بۇل تۇجىرىمىنىڭ ءمانىسىن ءسىز قالاي پايىمدايسىز؟
- بارشاعا بەلگىلى كەڭەس زامانىندا ەلىمىز قازاق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى دەپ اتالىپ كەلدى. ياعني بۇل قازاق رەسپۋبليكاسى، قازاق مەملەكەتى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرسە كەرەك. ول كەزدە ەلىمىز تاۋەلسىز ەمەس ەدى. سولاي بولسا دا قاعاز جۇزىندە قازاق رەسپۋبليكاسى دەگەن اتاۋىمىز بولدى. ال ەل تاۋەلسىزدىك العاننان سوڭ مۇنداي اتاۋدان باستارتىپ، قازاقستان رەس­پۋبليكاسى دەپ اتالدى.
تاۋەلسىزدىك العان كەزەڭدە ەلىمىزدەگى ساياسي، دەموگرافيالىق احۋالدى بيلىك ورىندارى ەسكەرۋگە ءتيىسپىز دەپ ويلاسا كەرەك. ول كەزەڭدە ەلىمىزدىڭ ءتول حالقى - قازاقتاردىڭ ۇلەس سانى از بولاتىن. سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىنا قارسى كۇشتەر باسىم بولاتىن سەكىلدى ۇعىلاتىن. سوندىقتان بيلىك وسىنداي قارسى شىعاتىن كۇشتەر باسىم دەگەن كۇدىكپەن مەملەكەتتىڭ اتاۋىن وزدەرىنشە جۇمسارتىپ اتاعاندى ءجون كورگەن بولسا كەرەك. ال شىن مانىندە وسى كەزەڭدە دە تاۋەلسىزدىگىمىزگە قارسى ايتارلىقتاي كۇش بولا قويعان جوق. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ءتىپتى ەڭ رەاكتسياشىل، يمپەرياشىل اعىمداعى توپتاردىڭ ءوزى دە مويىنداۋعا ءماجبۇر بولعانىن ءوزىمىز كورىپ، ءبىلىپ جۇردىك. الايدا سول كەزەڭدە «قازاق» دەگەننىڭ ورنىنا «قازاقستان» دەپ الساق، مەملەكەت تەك قازاقتىكى ەمەس، قازاقستاندا تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە دە ورتاق دەگەن ۇعىمدى ءبىلدىرىپ تاۋەلسىزدىككە قارسى كۇشتەردىڭ ارەكەتىن السىرەتەدى دەپ ۇعىنعان سەكىلدى.
ال ەندى پرەزيدەنتتىڭ الداعى ۋاقىتتا «قازاق مەملەكەتى» دەپ ايتاتىن بولامىز» دەگەن تۇجىرىمى دا بەكەر ەمەس. ويتكەنى اسىرەسە سوڭعى كەزدەرى قازاق قوعامىندا، قازاقتىلدى اقپارات قۇرالدارىندا «قازاق ەلى»، «قازاق مەملەكەتى» دەگەن تۇجىرىم ءجيى قولدانىلاتىن بولدى. مۇنداي تۇجىرىم قازىر كەڭىنەن تاراپ مىقتاپ ورنىعا باستادى. مۇنىڭ وزىندىك زاڭدىلىعى، سەبەبى بار. قازاقستان رەسپۋب­ليكاسى اتانعان كەزەڭدە ەلدەگى قازاقتاردىڭ ۇلەس سانى 40 پايىزداي بولسا، قازىر 65 پايىزدان استى. الداعى ۋاقىتتا ۇلەس سانىمىز ارتا بەرەتىنى ءسوزسىز. بۇل ساۋەگەيلىك ەمەس، ناقتى تاريحي زاڭدىلىق ەكەنى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى بولار. دەمەك، ءبىزدىڭ قازاق مەملەكەتى اتالۋىمىز - داۋسىز، شەشىمى جەتكەن ماسەلە.
- ال پرەزيدەنتتىڭ وسى جولداۋىندا قازاق مەملەكەتى بولىپ اتانۋ ءۇشىن قازاق ءتىلى جاپپاي قولدانىس تىلىنە اينالىپ، شىن مانىندە مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە كوتەرىلۋى قاجەت دەگەندەي تالاپ تا ءبىلدىرىلىپتى. قازاق ءتىلى قاشان، قالاي جاپپاي قولدانىس تىلىنە اينالىپ، شىن مانىندە مەملەكەتتىك ءتىل قىزمەتىن اتقارا الماق؟
- پرەزيدەنتتىڭ ەلدىڭ اتاۋى مەن مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىن بايلانىستىرا تۇجىرىم ءتۇيۋىنىڭ دە وزىندىك ءمانى بار. جالپى قازاق مەملەكەتىنىڭ اتاۋى قازاق ءتىلىن جاپپاي قولدانۋعا تىكەلەي بايلانىستى. ءوز باسىم، مەملەكەتىمىز «قازاق مەملەكەتى» بولىپ اتالۋىنىڭ ءوزى قازاق ءتىلىنىڭ بەدەلى مەن دەڭگەيىن كوتەرەدى دەپ پايىمدايمىن. سوندىقتان ەڭ ءبىرىنشى قازاق مەملەكەتى دەگەن رەسمي اتاۋعا قول جەتكىزۋىمىز كەرەك. ياعني قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەگەندى قازاق رەسپۋبليكاسى، قازاق ەلى، قازاق مەملەكەتى دەپ رەسمي تۇردە زاڭمەن بەكىتۋ قاجەت. سوندا عانا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل قىزمەتىن تولىق اتقارۋعا باعىت الماق. بۇلاي دەيتىنىم، قازاق مەملەكەتى بولىپ ەلدىڭ اتىنىڭ وزگەرۋىنىڭ ءوزى وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە، ورىسشىل قازاقتاردىڭ دا پسيحولوگياسىنا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە اسەر ەتەدى. وزدەرى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ەلدىڭ قازاق ۇلتىنىڭ مەملەكەتى ەكەنىن ولار دا مويىنداپ، ونىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن ۇيرەنۋگە قۇلشىنادى. ارينە، مۇنىڭ ءبارى تەك اتاۋدى وزگەرتۋمەن جۇزەگە اسا قويمايدى.
- ال وسىلاي-اق بولسىن، قازاق مەملەكەتى دەپ اتاندىق دەلىك، ەندى ەلىمىز تۇگەل قازاق تىلىندە سايراپ كەتۋى ءۇشىن قانداي شارالار جاسالعانى ءجون دەپ ويلايسىز؟
- مەنىڭشە، ەڭ ءبىرىنشى «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭ قابىلدانۋى ءتيىس. بۇل زاڭدا كوپتەگەن باپتار بولاتىنى تۇسىنىكتى. سول باپتاردىڭ بارىندە دە مەملەكەتتىك تىلدە ءتالىم-تاربيە، قىزمەت، وزگە دە ىستەر اتقارىلماسا ناقتى شارا قولدانۋ، ماسەلەن، ايىپپۇل سالۋ، قىزمەتتەن شىعارۋ سەكىلدى تاسىلدەر ناقتى كورسەتىلۋى ءتيىس. بىلتىر ءبىزدىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن جاساپ ۇكىمەتكە جولداعانىمىزدى بىلەسىز. بۇل جوبانى تالقىلاۋعا ءوزىڭىز دە قاتىستىڭىز عوي. وسى جوبانى جاساۋ بارىسىندا ءبىز كوپتەگەن ەلدەردىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭدارىمەن تانىسىپ، زەرتتەپ، زەردەلەدىك. ماسەلەن، يسپانيانىڭ وسىنداي زاڭىنىڭ ءبىرىنشى بابىندا «يسپان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى - يسپان ءتىلى (كاستيل ديا­لەكتىسى)» دەپ كورسەتىلەدى دە، ەكىنشى بابىندا «يسپانيانىڭ ءاربىر ازاماتى مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى» دەپ جازىلعان. ەڭ باستىسى، كوپتەگەن ەلدەردىڭ زاڭدارىندا «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭ بۇزىلعان ۋاقىتتا قولدانىلاتىن جازا تۇرلەرى ناقتى كورسەتىلگەن. ال بىزدە تىلدەر تۋرالى زاڭىمىزدا دا، قاۋلى-قارارلاردا دا، ەرەجەلەردە دە ەشقانداي جازا كورسەتىلمەيدى. سوندىقتان مۇنداي قۇجاتتاردىڭ قاۋقارى جوق.
- ءيا، بۇل ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. بىلتىر الماتى قالاسى ءتىل باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دۇكەندەر مەن فيرمالاردىڭ قۇجاتتارىن تەكسەرىپ، مەملەكەتتىك تىلدە قاتەلىك جىبەرگەندەرگە ەسكەرتۋلەر جاساپ جۇرگەنىن تەلەارنادان ءوزىڭىز دە كورگەن بولارسىز. سوندا مىنانداي قىزىقتى قاراڭىز. ءتىل جاناشىرلارى جاساعان ەسكەرتۋلەرى ءۇشىن دۇكەن قوجايىندارى ولاردى سوتقا بەرىپ ايىپپۇل ءوندىرىپ الىپتى. سويتسە زاڭدارىمىزدا ءتىپتى مەملەكەتتىك تىلدە قاتە جازعانى ءۇشىن جازعىرۋعا دا بولمايدى ەكەن. سوندا مۇنداي زاڭنىڭ قانداي كومەگى بولماق. كومەگى ەمەس، ءتىپتى زياندى ەمەس پە؟
- ءيا، وسىنداي جايتتاردى ەسكەرە وتىرىپ، وسىدان ءتورت جىل بۇرىن «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى جاسالىپ، وعان پرەزيدەنتتىڭ تىكەلەي ءوزى قول قويعان ەدى. وسى دوكترينادا مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ قازاق ەلىنىڭ ءاربىر ازاماتىنا «مىندەت» دەپ كورسەتىلگەن بولاتىن. بۇل دوكترينانى جاساۋعا ۇلت پاتريوتتارىنان 4 ادام قاتىستىق. ناقتى ايتساق، دوس نۇراحمەت، ايدوس سارىم، امانگەلدى ايتالى جانە مەن. الايدا بۇل دوكترينانىڭ تالابى ورىندالا قويعان جوق. سەبەبى ءبىزدىڭ زاڭدارىمىزدا مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعايتىن، قولدايتىن ناقتى ءىس-شارا، جازا تۇرلەرى كورسەتىلمەگەن عوي. سوندىقتان دا، جاڭا ءوزىڭىز ايتقانداي، مەملەكەتتىك ءتىل كەز كەلگەن جەردە اياقاستى بولىپ قالىپ كەلەدى. ءتىپتى وزگەسىن بىلاي قويعاندا، پرەزيدەنتتىڭ ءوزى ارنايى جارلىق شىعارىپ، قازاقستاننىڭ قاي وبلىسى قاي جىلى، قايسى بيلىك ورگانى قايسى كەزەڭدە ىسقاعازىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرىپ ءبىتۋى ءتيىس ەكەنى ناقتى كورسەتىلدى ەمەس پە؟! ءسويتىپ، 2010 جىلى بۇكىل رەسپۋبليكاداعى بيلىك ورىندارى ىسقاعازىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋى مىندەتتى بولاتىن. وكىنىشكە وراي، مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل جارلىعى دا ءوز مانىندە ورىندالا قويعان جوق.
- ورىندالۋى بىلاي تۇرسىن، ءوزىمىز كۇندە كۇنىمىز ءتۇسىپ بارىپ جۇرەتىن الماتى قالاسىنداعى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ، ىشكى ىستەر ورگاندارى ارىز-شاعىمىڭىزعا دەيىن قازاق تىلىندە جازساڭىز قابىلدامايدى. قىزمەت كورسەتۋ ورنىندا وتىرعان قازاقتىڭ جاستارى «باستىعىمىز ورىسشا جازساڭىز عانا قابىلدايدى» دەپ وزىمىزگە جالىنىپ، ورىسشا جازدىراتىنىن كورىپ ءجۇرمىز.
- مىنە، مۇنىڭ ءبارى مەملەكەتىمىزدىڭ اتاۋىنان ءوربىپ جاتىر دەسەم جاڭساق ايتقاندىق بولماس. ەگەر ەلىمىزدى قازاق مەملەكەتى، قازاق ەلى دەپ زاڭداستىراتىن بولساق، ەلىمىز ۇلتتىق مەملەكەت بولىپ ۇلتتىڭ ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانۋعا جول اشىلار ەدى. ويتكەنى ۇلتتىق مەملەكەت بولعان سوڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە دەگەن تالاپتى كۇشەيتۋ قيىن بولمايدى. شەت جۇرتتاردىڭ بارىندە دە سولاي ەمەس پە؟! مۇنىڭ ءوزى حالىقارالىق زاڭدارعا دا سايكەس ەكەنى انىق. ماسەلەن، لاتۆيادا «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭى بۇزىلعان جاعدايدا ايىپ سالۋدى بەلگىلەيتىن 12 باپ كورسەتىلگەن.
قازاق مەملەكەتى بولعان سوڭ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ۇلتتىق باعىتى دا وزگەرەدى. ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ ءبىر شارتى مەملەكەتتىك جۇمىستارمەن بىرگە وقۋ-تاربيە جۇمىستارى دا بىرىڭعاي مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋى تالاپقا اينالادى. مۇنداي شارالار جۇزەگە اسۋ ءۇشىن اۋەلى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلدانىپ، ونىڭ ءاربىر بابىندا ورىنداماعانى ءۇشىن ايىپقا تارتۋ تۇرلەرى ناقتى كورىنىس بەرىپ وتىرۋى ءتيىس. ارينە، مۇنداي ماسەلە بىردەن جۇزەگە اسىرىلا قويمايتىنى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى بولار. زاڭعا وراي ۇكىمەت ارنايى باعدارلاما جاساپ، اسىرەسە وقۋ-تاربيە جۇمىسىن مەملەكەتتىك تىلگە كەزەڭ كەزەڭىمەن كوشىرۋدىڭ مەزگىلىن دە كورسەتەدى. سونداي-اق، مەنىڭشە، قازاقستان ايماقتارىن تۇگەلدەي مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋدىڭ مەرزىمدەرى دە بەلگىلەنۋى ءتيىس. ماسەلەن، قازاعى باسىم وڭتۇستىك ايماقتاردا ءتىپتى بۇگىننەن باستاپ مەملەكەتتىك تىلگە تولىق كوشىرۋ قولعا الىنسا بۇعان ەشكىم قارسى بولا قويمايدى دەپ ويلايمىن.
- اقپارات قۇرالدارىن جاپپاي مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋ مۇمكىن ەمەس سەكىلدى. ولاي دەيتىنىم، قازىر قازاقستاندا تەلەارنالاردىڭ كوبى ورىس تىلىندە. ولار ءتىپتى قازاقستاننىڭ اقپارات قۇرالىنا مۇلدە ۇقسامايدى. ولاردىڭ تاراتاتىن حابارلارىنىڭ ءبارى دەرلىك رەسەي ونىمدەرىنىكى. ولاردىڭ ءبارى قازاقستانداعى جاڭالىقتاردى عانا قازاقشا، ورىسشا 15-20 مينۋتتاي ۋاقىتتا تاراتادى دا، كۇندىز-ءتۇنى رەسەي ءومىرىن، ونەرىن دارىپتەپ، باتىستىڭ سوڭعى كەزەڭدەگى داڭعازا شىعارمالارىن بەرۋمەن شۇعىلداناتىنى قازاقتى بىلاي قويىپ، قازاقستانداعى وزگە ۇلت وكىلدەرىن دە مەزى ەتىپ ءبىتتى.
- تەك تەلەارنالار عانا ەمەس، كوپتەگەن باسىلىمدار دا رەسەيدىكى دەۋگە بولادى. ال اقپارات قۇرالدارىن قازاق تىلىنە كوشىرۋدە شەت جۇرتتاردىڭ تاجىريبەسىن قولدانعان ءجون. ناقتى ايتسام، بيۋدجەت قارجىسىن تەك مەملەكەتتىك تىلدە ىستەيتىن اقپارات قۇرالدارىنا عانا بولگەن ءجون. ال بىزدە قالاي دەيسىز؟! قايىقتا وتىرىپ الىپ، قايىقتىڭ ءتۇبىن تەسىپ جاتقانداي جاعدايىمىزدى ورنىقتىرىپ الدىق. قازىر «كومسومولسكايا پراۆدا - قازاقستان»، «ارگۋمەنتى ي فاكتى - قازاقستان» سەكىلدى باسىلىمدار قازاق ەلىنە ەمەس، رەسەيگە قىزمەت ەتەدى، سولاردىڭ يدەولوگياسىن تاراتادى. ال وسىلاردىڭ ءبارى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيدى. ال «ايف» حابارلارىنىڭ 20 پايىزى عانا قازاقستان جونىندە، 80 پايىزى رەسەي تۋرالى جازادى. ۋكراينادا دا وسىنداي ايف جانە «ارگۋمەنتى ي فاكتى - ۋكراي­نا» دەگەن گازەت بار. ونداعى جازىلعاندار تەك قانا ۋكراين ءومىرىن قامتيدى. ال ءبىزدىڭ تەلەارنالارىمىزدىڭ دەنى دەرلىك رەسەيدىكى دەگەندەي پىكىر دە بەكەر ايتىلىپ جۇرگەن جوق. ال وسى تەلەارنالاردىڭ كوبى، ءتىپتى ءبارى دەرلىك قازاقستاننىڭ بيۋدجەتىنەن قارجى، گرانت الىپ وتىرادى ەكەن. ارينە بۇلار تىكەلەي وزدەرى ەمەس، قوجايىندارى، اكتسيونەرلىك قوعامدارى گرانت، كومەك الادى.قازاق مەملەكەتى بولعان سوڭ مۇنداي ورەسكەلدىك، مەملەكەت قارجىسىن باسقا مەملەكەتتىڭ يدەولوگياسىن تاراتۋعا جۇمساۋ ساياسي قاتەلىك ەكەنى ءسوزسىز. كەرىسىنشە، قازاق تىلىندەگى باق-تارعا قاجەتىنشە قارجى ءبولۋى، جيىنداردىڭ، ءماجىلىس، ءماسليحاتتاردىڭ ءبارىن قازاق تىلىندە وتكىزۋ مەملەكەتتىڭ مىندەتى بولۋى ءتيىس.
- ارينە، بۇل ايتىپ وتىرعان پايىمىڭىز­دىڭ جۋىق ارادا جۇزەگە اسا قويۋى نەعايبىل دەسەم رەنجىمەڭىز. تاۋەلسىزدىك الىپ ەل بولعاننان بەرى ءتىلىمىزدىڭ ماسەلەسى، مىنە، 20 جىلدان اسسا دا شەشىلە قويعان جوق قوي. «ايتا-ايتا التايدى، جامال اپاي قارتايدى» دەگەندەي، ءتىل ماسەلەسىن 90-شى جىلداردان بەرى قوزعاۋمەن ءبىز دە قارتايىپ قالدىق. ءالى دە شەشىلە قويادى دەپ ۇمىتتەنۋدەن كۇدەر ۇزگەندەيمىز.
- مەن ايتىپ وتىرعان ماسەلە ەندى 20 جىلدان كەيىن جۇزەگە اسسا دا ريزامىن دەر ەدىم. الايدا مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى شىنداپ قولعا الاتىن بولسا، بۇل ماسەلە تاياۋ ۋاقىتتا-اق شەشىلەتىنىنە كۇمان كەلتىرمەيمىن. بۇل ءۇشىن، ارينە، «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭدى تولىققاندى ەتىپ قابىلداۋعا قازىرگى پارلامەنتتىڭ قاۋقارى جەتە قويمايتىنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس. دەپۋتاتتاردىڭ كوبى قازاقشا بىلمەيدى. سوندىقتان دا ەگەر پرەزيدەنت ناقتى بەيىل تانىتىپ، باتىل كىرىسسە پارلامەنت تاراعاننان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ زاڭ كۇشى بار جارلىعىن شىعارىپ، پارلامەنت دەپۋتاتتىعىنا ءتۇسۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ تالابى قويىلۋى ءتيىس. سونداي-اق اكىمدەر مەن مينيسترلەردىڭ ءبارىن، ياعني مەملەكەتتىك قىزمەت ورگاندارىنا مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلەتىندەردەن عانا ىرىكتەۋ جاسالعانى پارمەندى شارا بولماق. مۇنىڭ ءوزى حالىقارالىق زاڭدار مەن نورمالارعا سايكەسەتىنى انىق. ماسەلەن، اقش، اۆستراليا، كانادا سەكىلدى كەلىمسەكتەر قۇرعان ەلدەردىڭ وزدەرى ازاماتتارىنان مەملەكەتتىك ءتىلدى قاتاڭ تالاپ ەتەدى. ال ءبىز سان عاسىرلىق تاريحى بار، ۇلتتىق ەلمىز. فرانتسيا، گەرمانيا، يتاليا سەكىلدى ەلدەردىڭ ءبارى دە ۇلتتىق مەملەكەت بولعان سوڭ ۇلتتىق ماسەلەنى ءبىرىنشى ورىنعا قويادى. مىسالى، گەرمانيادا بىرنەشە ميلليون تۇرىك تۇرادى. بىراق تۇرىك تىلىندە بىردە-ءبىر مەكتەپ جوق. تۇركيادا دا وزگە ۇلتتاردىڭ مەكتەبى جوق. ارينە، وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ءوز قارجىلارىنا ءوز تىلدەرىندەگى جەكسەنبىلىك مەكتەپ، ءوز تىلىندەگى باسىلىمدار اشۋعا مەملەكەت تاراپىنان ەركىندىك بار، بىراق ول ءۇشىن مەملەكەتتىڭ كوك تيىن قارجىسى جۇمسالماۋى ءتيىس. ۇلتتىق مەملەكەتتەردىڭ بارىندە دە وسىنداي ءۇردىس قالىپتاسقان. ولاردىڭ بارىندە دە مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت اتقارماۋ، مەملەكەت تاراپىنان وقۋ-تاربيەنى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزبەۋ قىلمىس رەتىندە باعالاناتىنىن پايىمداۋعا بولادى. مىنە، ءبىز دە وسىنداي ۇردىستەردى ۇستانساق، الداعى ون جىلدىڭ بەدەرىندە-اق قازاق مەملەكەتى اتانىپ، سوعان ساي تالاپتاردىڭ تولىق جۇزەگە اسۋىنا كۇمان كەلتىرمەيمىن.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

اڭگىمەلەسكەن
قۋانبەك بوقاەۆ

"انا ءتىلى" گازەتى