تۇركيادا مۇستافا شوقاي كىتابى 4 تىلگە اۋدارىلدى

ىستانبۇلدا «شاڭىراق» قازاق ورتالىعىندا قازاق پروفەسسورى ابدىۋاقاپ قارانىڭ «مۇستافا شوقاي» تۋرالى كىتابىنىڭ بىرنەشە تىلدەرگە اۋدارىلۋنا ارنالعان شارا ءوتتى.

كىتاپتىڭ «ءسۇيىنشى داناسى» عالىم-جازۋشى ءا.قارانى وقىتقان ۇستازى، پروفەسسور، عىلىم دوكتورى گۇلشىن شاندارلىوعلۇنا جانە بەلگىلى جۋرناليست، ىستانبۇلدا ءبىرىنشى كونسۋل قىزمەتىن اتقارعان، قۇرمەتتى پروفەسسور، دۇنيە قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ تۇركياداعى وكىلى، قازاقستان مادەنيەت ورتالىعىنىڭ باسشىسى ەرجان ۋايىسكە تابىستالدى.

وسىدان از ۋاقىت بۇرىن تۇركيا مەمەلەكەتىنىڭ 100 جىلدىعى قۇرمەتىنە «100 تۇلعا» توپتاماسىمەن شىعارىلعان 100 كىتاپتىڭ ىشىندە تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ابدىۋاقاپ قارانىڭ «مۇستافا شوقاي» رومانى كىرگەن بولاتىن. روماننىڭ تۇرىكشە اۋدارماسىنىڭ تۇساۋكەسەر شاراسىن تۇركيا مادەنيەت ءمينيستىرى مەحمەت نۋري سوي وتكىزگەن بولسا، ءارى قاراي كۇچۇكچەكمەجە اۋدانىنداعى قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىندا توراعا عانيمەت قايساۇلى جانە ەرجان ءۋايىستىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءوتتى.

ىستانبۇلداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى جانە وسىندا وقيتىن ستۋدەنت جاستاردىڭ قاتىسۋىمەن كىتاپتىڭ كەرمە ءجىبى كەسىلدى. كىتاپ اۆتورى پروفەسسور ءا.قارا ەكى تىلدە تۇسىنىكتەمە جاسادى.

مىنە، ەندى عالىم، قالامگەر ءا.قارانىڭ م.شوقاي تۋرالى كىتابى 4 تىلگە اۋدارىلىپ وتىر. «كەڭەس وداعىنىڭ تۇركى الەمى ساياساتى» اتتى كىتاپ قازاق، ورىس، تۇرىك جانە فرانتسۋز تىلدەرىنە اۋدارىلعان. ىستانبۇل قالاسىندا تۋىپ-وسكەن قازاق پروفەسسورى ءا.قارا قازاق، ورىس، تۇرىك، فرانتسۋز، نەمىس تىلدەرىن جەتتىك بىلەدى.

قازاق ءتىلىنىڭ مامانى، بەلگىلى تاريحشى، عالىم ءا.قارا

قازاق ۇلتىنىڭ كوش باستاۋشىلارىنىڭ ءبىرى، الاش قايراتكەرى، تۇرىك دۇنيەسىنىڭ نەگىزى ءۇشىن كۇرەسكەن مۇستافا شوقايدى انا تىلىمىزدە تانىتۋىمىز – ۇلكەن قۇدىرەت. ەكىنشىدەن ورىس تىلىنە اۋدارىلۋى - كەڭەس زامانىنداعى تۇركى تىلدەس باۋىرلارىمىز كەڭ كولەمدە ورىس ءتىلىن جان-جاقتى مەڭگەرگەن. ياعني، ولارعا جان-جاقتى ءتۇسىندىرۋ ماقساتىنداعى اۋدارما. ۇشىنشىدەن – تۇرىك تىلىنە اۋدارىلۋى – «ءتۇبىمىز ءبىر تۇرىكپىز». مۇستافا شوقايدىڭ دا ماقساتى – تۇرىك دۇنيەسىن بىرىكتىرۋ ەدى، سول كەزدەگى سولاقاي ساياساتقا بارىنشا قارسى بولدى. تۋعان وتانىنان شەت ەلدەرگە كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. قارا تەڭىز بويىندا گرۋزيا، تۇركيادا ءبىراز ايالدادى. بۇل ەلمەن ءدىنىمىز، ءتىلىمىز، ءدىلىمىز ءبىر، ادەت-عۇرىپ، سالت-ءداستۇرىمىز ورتاق. تورتىنشىدەن – ۇلكەن تۇلعا مۇستافا شوقاي گەرمانيا، فرانتسيا ەلدەرىندە جانكەشتىلىكپەن ءومىر ءسۇردى. تۇرىك دۇنيەسى، تۇركىستان دەپ، ۇلتتىق نامىستى جوعارى قويدى. ماڭگىلىك مەكەنى المانيا بولسا، فرانتسيادا مۇراجايى، ەسكەرتكىشى، شوقاي اتىنداعى حالىقارالىق قورى بار، ونىڭ نەگىزىن ۇلت جاناشىرى، پاريجدە تۇراتىن ياشار دەنچ جانە ءا.قارا قالاعان.

مۇستافانىڭ بالالىق، جاستىق شاعى سىر بويىندا، قىزىلوردا وبىلىسىندا ءوتتى. ورتا ازياداعى تاشكەنتتەگى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتتەتتى جانە سانك-پەتەربۋرگتە زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان. توعىز تىلدە ەركىن سويلەيدى. مىنە تالانت! قازاق حالقىنىڭ شەكسىز قۇدىرەتى!

مۇستافا شوقايدىڭ 4 تىلگە اۋدارىلعان كىتاپتارىنىڭ ءتۇساۋ كەسەرى انكارادا ءوتتى. ونى قالامگەر، جۋرناليست جەسۋرحان تاس باستاعان تۇرىك-قازاق دوستىق قوعامى ۇيىمداستىردى. ەندى تۇلعانىڭ تۋعان جەرى قىزىلوردادا، قورقىت اتا ۋنيۆەرسيتەتىندە حالىقارالىق كونفەرەنتسيا وتكىزىلمەك. ىستانبۇلدا قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىندا سورداي-اق، لوندون قالاسىندا قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى ابدۋسلام ساباش ۇيىمداستىراتىن شارالار وتكىزىلەدى. وعان سول ەلدەردەگى وقيتىن قازاق ستۋدەنت جاستار قاتىسادى جانە سول ولكەدەگى قانداستارىمىز دا بەلسەنە ات سالىسادى. بۇل جيىنداردىڭ بارىنە دە كىتاپ اۆتورى، پروفەسسور ءا.قارا ارنايى قاتىسىپ، ءارى تانىستىرۋ شارالارىن جۇرگىزەدى.

سونداي-اق، وسى وڭىردەگى مادەني ورتالىقتاردا، قوعامدىق ۇيىمداردا، ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى م.شوقاي مۋزەيىنە 4 تىلدەگى كىتاپتاردىڭ ءبىراز بولىگىن ميمار سينان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ءوز قولىمەن تاپسىرادى. ياعني، مۇستافا شوقايدى 4 تىلدە سويلەتۋ – بۇل جارتى دۇنيەنى باعىندىرۋ دەگەن قاعيدا. مۇستافانىڭ ەسىمى شار تاراپقا، بيىك بەلەسكە شىعۋى – بۇكىل تۇرىك دۇنيەسىنىڭ، قازاق حالقىنىڭ الەمگە تانىلۋى دەگەن ءسوز.

ءيا، تۇرىك الەمى ءۇشىن، تۇركىستان، تۇران وڭىرلەرىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن كۇرەسكەن الىپ جۇرەكتى مۇستافا شوقايدىڭ ەسىمى ماڭگى جاسايدى.

ەرجان ءۋايىس،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

Abai.kz