مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ اەس سالىنۋىنا بايلانىستى رەفەرەندۋم كۇزدە وتەتىنىن ايتقان ەدى.

"وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر، ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن تۇراقتى ەنەرگيا كوزى كەرەك. سوندىقتان مەن اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋ تۋرالى ناقتى تاپسىرما بەردىم. قازىر جان-جاقتى تالقىلاۋ بولىپ جاتىر. ءارتۇرلى پىكىر ايتىلىپ جاتىر. بۇل ۇدەرىسكە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى دا بەلسەنە اتسالىسۋى كەرەك. شىن مانىندە، ەلىمىزدە اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋعا زور مۇمكىندىك بار. ونى دۇرىس، ياعني ءتيىمدى پايدالانعان ءجون. وسى ماسەلەگە قاتىستى سوڭعى شەشىمدى حالىق قابىلدايدى. رەفەرەندۋم بيىل كۇزدە وتەدى. ۇكىمەت ناقتى داتانى ايقىندايدى", - دەدى پرەزيدەنت.

قازىرگى تاڭدا قوعامدا اەس سالۋ قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. الەۋمەتتىك جەلىدە دە پىكىر كوپ. وسى رەتتە ەلىمىزدە اەس سالۋ ءۇشىن جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ ماڭىزى قانداي؟ اەس سالۋدا  قوعام پىكىرىنىڭ ماڭىزى قانشالىقتى؟ Abai.kz ءتىلشىسى قوعام تالقىسىندا جۇرگەن ماسەلەنى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە بەي-جاي قارامايتىن ازاماتتارىمىزدان سۇراپ ءبىلدى.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

اسۋان سيابەكوۆ: اەس سالۋ ەل ەكونوميكاسىنا وڭ سەرپىن بەرەدى

«قازاقستان اتوم ەلەكتر ستانتسيالارى» جشس اتوم ەنەرگەتيكاسى باسقارماسىنىڭ جەتەكشى ينجەنەرى اسۋان سيابەكوۆ، قازاقستاندا اەس سالۋ ەكونوميكامىزعا وڭ سەرپىن بەرەتىنىن ايتتى.

ول: «اەس سالىناتىن بولسا ەكونوميكامىزدىڭ بارلىق سالالارىنا، سونداي-اق عىلىمعا، بىلىمگە، الەۋمەتتىك سالاعا وڭ مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەر ەتەدى، جوعارى تەحنولوگيالىق، عىلىمدى قاجەتسىنەتىن تەحنولوگيالار مەن ارالاس سالالاردىڭ جەدەل دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

قازاقستاندا اەس سالۋ اتوم يندۋسترياسى ءۇشىن جانە تۇتاستاي العاندا ەلىمىزدىڭ بۇكىل ەكونوميكاسى ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى.

ەگەر ايتاتىن بولساق، وندا اەس سالۋ:

- ەلدىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق جانە جوعارى بىلىكتى كادرلاردىڭ وسۋىنە;

- قۇرىلىس كەزىندە 8 000 ادامعا دەيىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن جانە پايدالانۋ كەزەڭىندە 2 000 ادامعا دەيىن ساپالى كادرلاردى قۇرۋعا;

- اەس سالۋ كەزىندە 1 جۇمىس ورنى ەكونوميكانىڭ ارالاس سالالارىندا 10-نان استام جۇمىس ورنىن قۇرادى;

- جەرگىلىكتى ونەركاسىپتى دامىۋ;

- مەنشىكتى وتىن بازاسىنىڭ پوتەنتسيالىن كەشەندى پايدالانۋ;

- تۇتىنۋشىلاردى 60 جىلدان استام سەنىمدى ەنەرگيامەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ;

- پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىن جىلىنا 8-10 ملن. تونناعا دەيىن تومەندەتۋ.

ودان بولەك باسقا دا بىرقاتار ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، تەحنيكالىق جانە ەكولوگيالىق ارتىقشىلىقتارعا يە. جىل سايىن ءوسىپ كەلە جاتقان ەنەرگيا تاپشىلىعىن، قازاقستان ۇكىمەتى رەسمي تۇردە قابىلداعان كومىرتەكسىز ەنەرگەتيكاعا كوشۋ باعىتىن، سونداي-اق ەلدە شيكىزات جانە وندىرىستىك بازانىڭ بولۋىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستاندا اتوم-ەنەرگەتيكا سالاسىن دامىتۋ قيسىندى جانە زاڭدى قادام بولىپ تابىلادى دەپ ويلايمىن»، - دەدى.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

راشيدا مولداشيەۆا: رەفەرەندۋم - قوعام پىكىرىمەن ساناسۋ   

ال فيزيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى راشيدا مولداشيەۆا اەس سالۋدى بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم ارقىلى داۋىسقا سالۋ، قوعام پىكىرىمەن ساناسۋ دەپ سانايدى.

ول : «وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر وسىدان ەكى جىل بۇرىن 5 ماۋسىمدا جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكەنى بارشامىزعا ءمالىم. ول كەزدە كونستيتۋتتسيامىزدىڭ 33 بابىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. وسىلايشا، پرەزيدەنتىمىز الداعى كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەردى، ەلىمىزدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردى قوعامدىق تالقىلاۋعا سالۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.  ەلىمىزدەگى كونستيتۋتسيالىق نورماعا سايكەس رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ بىرقاتار وڭ تۇستارى بار. بىرىنشىدەن، بۇل مەملەكەتتىك ماڭىزعا يە پروبلەمالاردى حالىق بولىپ تالقىلاۋعا سالۋ. وسى تالقىلاۋدا قوعامنىڭ ويى مەن ينيتسياتيۆاسى ەسكەرىلەدى. ەكىنشىدەن، حالىقتى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋمدا داۋىس بەرۋ ۇردىسىنە تارتۋ. بۇل ارادا ازاماتتارىمىزدىڭ  بەلسەندىلىگى مەن ساياسي قاتىسۋىن نازارعا الۋ، ولاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتۋ. ارينە فيزيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى رەتىندە ەلىمىزدە اەس سالۋدى قولدايمىن. حالقىمىز ەڭ الدىمەن اەس  ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءارى ساياسي سالاسىنا ىقپال ەتەتىنىن بىلسە ەكەن دەيمىن. ءبىز جان-جاقتى سارالاپ، زەرتتەپ، زەردەلەپ ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا ءتيىمدى شەشىمدى شىعارامىز دەپ سەنەمىن. ويتكەنى قازىر الەۋمەتتىك جەلىدە اەس تۋرالى قىزۋ تالقىلاۋلار ءجۇرىپ جاتىر. حالقىمىز باق بەتتەرىنەن ارنايى مامانداردىڭ تۇشىمدى پىكىرلەرىمەن تانىسقان بولار. ەڭ باستىسى  قوعام پىكىرى قاق جارىلعان ماسەلەدە ونى ءبىرتۇتاس ەل بولىپ تالقىلاۋعا سالۋدى دۇرىس دەپ سانايمىن. ەڭ باستىسى ەلىمىز ءوز يگىلىگىنە ءتيىمدى شەشىمدى قابىلدايدى دەپ سەنەمىن. مەملەكەت باسشىسى ءاربىر جولداۋىندا بۇدان بىلاي قوعام پىكىرى ەسكەرىلەتىنىن ۇنەمى تىلگە تيەك ەتىپ ءجۇر. قازىر بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا بايلانىس ورنادى. بۇل ارينە دۇرىس دەپ سانايمىن. سەبەبى جوعارى جاق حالىقتىڭ ويىمەن، مۇڭىمەن ساناسۋى كەرەك. ءاربىر ازامات ءوز ەلىندەگى بولىپ جاتقان ساياسي بولسىن الەۋمەتتىك بولسىن، ەلدىك ماسەلە بولسىن بارلىعىن بىرىگىپ شەشكەنى دۇرىس دەپ سانايمىن. سوڭعى كەزدەرى «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداتىن جان-جاقتى قولدانا باستادىق. بۇل دا ەل يگىلىگىنە باعىتتالعان ءىس-شارالاردىڭ ءبىرى دەپ بىلەمىن»،- دەدى.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

ولجاس تاقاباەۆ: اەس بىزگە كەرەك پە؟

الماتى وبلىسى كەگەن اۋدانى ۇزىنبۇلاق وكرۋگىنىڭ اكىمى ولجاس تاقاباەۆ ەلىمىزگە اەس سالۋ كەرەك پە؟ كەرەك بولسا قانشالىقتى ماڭىزدى؟ ەڭ الدىمەن وسى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋ ماڭىزدى ەكەنىن العا تارتادى.

«ءبىز اەس بىزگە كەرەك پە دەگەن سۇراقتى ءالى تالقىلاپ جاتىرمىز. شىن مانىسىندە اەس سالۋ جايىندا بىرنەشە جىلدان بەرى قىزۋ تالقىلاۋ بۇگىنگە دەيىن جۇرگىزىلىپ كەلەدى. قوعامداعى بولىپ جاتقان تالقىلاۋلاردى كورىپ ءبىلىپ وتىرعان  ادامدار ەڭ الدىمەن بۇل ماسەلەنىڭ بىزگە قانشالىقتى ماڭىزدى نارسە ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك. ءبىز تالقىلاپ وتىرا بەرەتىن كەزەڭنەن وتتىك. ارينە ءبىز اتوم سالاسىنىڭ مامانى بولماعاندىقتان، اەس تەحنيكالىق  تۇرعىدا قانداي ەرەكشەلىگى بار ەكەنىن ايتا المايمىز. بىراق جەرىمىزدە سارقىلىپ بارا جاتقان ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە ءمان بەرسەك، اەس سالۋ كەرەك دەگەن بايلامعا كەلەمىز. مەنىڭ ويىمشا ءبىزز ناقتى  شەشىمگە كەلگەنىمىز ءجون. ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن ساۋاتتى ادام ووسى جولى تالقىلاۋعا قاتىسىپ، ءوز داۋسىن بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىن. جاقىندا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ الداعى كۇزدە اەس سالۋدى رەفەرەندۋم ارقىلى شەشەتىنىن مالىمدەدى. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى شەشىم. ءبىز وسى ماڭىزدى ماسەلەنى بۇكىل ەل بولىپ شەشۋگە اتسالىسۋىمىز كەرەك دەپ سانايمىن. الداعى كۇزدە ءبىز ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى   ماسەلەنى تالقىلاپ، وعان داۋىس بەرىپ، ءوز ءۇنىمىزدى قوسامىز »،- دەدى.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

نۇرگۇل جامبىلقىزى: شەشىمدى حالىق قابىلدايدى

جۋرناليست نۇرگۇل جامبىلقىزى وسىنداي ەل بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى دۇنيەلەردە حالاقتىڭ ءۇنى ەسكەرىلەتىنىن دۇرىس دەپ سانايدى.

«بۇعان دەيىنگى رەفەرەندۋمدا ەلىمىزدىڭ اتا زاڭىن وزگەرتۋ تالقىعا ءتۇستى. ەندى ەلىمىزدە اەس سالۋدى داۋىسقا سالاتىن بولادى.  سوندىقتان، حالىقتىڭ ءوزى بۇل تاڭداۋدى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى جاسايتىنى دۇرىس شەشىم. جەكە ويىم مەملەكەت تاعدىرىن جوعارىداعى بيلىك ەمەس، تۇتاس حالىقتىڭ ءوزى شەشۋى كەرەك. رەفەرەندۋم دەموكراتيا مەحانيزمى جانە ازاماتتاردىڭ پىكىرى سۇرالاتىن جۇيە ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇل جەردە ۇلكەن قوعامدىق پىكىر قالىپتاسىپ وڭ شەشىمدى قابىلداۋدى دۇرىس دەپ سانايمىن. ەلىمىزدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ پىكىرى، كوزقاراسى، ەلىندەگى تاريحي شەشىمگە ۇلەسى ەسكەرىلەدى. دامۋشى مەملەكەت بولعاندىقتان اەس بار الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ دە تاجىريبەسىن قاپەرگە العانىمىز دۇرىس بولادى. ال ءبىز باق وكىلدەرى ءوز كەزەگىندە حالىقتى ءتيىمدى ءارى شىنايى اقپاراتپەن قامتىپ وتىرۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا قازىر حالىق ساۋاتتى، عالامتور دامىعان زاماندا بارلىق ازامات ەلمىزدەگى ساياسي، ەكونوميكالىق ماڭىزدى ماسەلەلەردى كورىپ- ءبىلىپ وتىر. سوندىقتان حالىقتى اداستىراتىن اقپاراتتاردان گورى ارىپتەستەرىم ءوز سالاسىنىڭ مىقتى ماماندارىنان پىكىر الىپ، اەس ماڭىزدىلىعىن جان-جاقتى كورسەتەدى دەگەن ويدامىن. ەڭ ماڭىزدىسى اەس سالۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزگە نە اكەلەدى. ونىڭ ەلىمىزدە سالىنۋىنىڭ ماڭىزى قانداي؟ ال قارسى بولىپ وتىرعان تاراپتىڭ ءۋاجى نەدە؟ ولاردىڭ قانداي ناقتى دالەلدەرى بار. نەگىزگە الاتىن فاكتىلەر مە، الدە جاي ايعايعا ايعاي قوسۋ ما؟ ارينە مەنىڭ ويىمشا جان- جاقتى زەرتتەپ، زەردەلەپ بارىپ شەشۋ جولدارىن تابۋىمىز كەرەك. ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە جۋرناليستىك زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، اەس ماسەلەسىندەگى بارلىق سۇراقتىڭ جاۋابىن حالىققا  ۇسىنۋمىز كەرەك»، - دەدى.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

ەلميرا ورازباقوۆا: رەفەرەندۋم - ورتاق ماسەلەنى تالقىلاۋ

كىتاپحاناشى ەلميرا  ورازباقوۆا ەلىمىزدە اەس سالۋدى رەفەرەندۋم ارقىلى شەشۋ پرەزيدەنتىمىزدىڭ تاعى ءبىر ءساتتى قادامى دەپ سانايدى.

«مەنى قۋانتاتىنى ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا بەي - جاي قارامايتىن ازاماتتارىمىزدىڭ قاتارى كۇن سايىن ارتىپ كەلەدى.  قازىرگى تاڭدا حالىق تا ساۋاتتى ءارى ساياسي شەشىمدەردى باقىلاۋدا ۇستاعىسى كەلەدى. مەن كىتاپحاناشى رەتىندە مىنانى ايتقىم كەلەدى، قازىر حالىقتىڭ كوزى اشىق. وقىرماندارىمنىڭ ىشىندە ەلىمىزدەگى  بولىپ جاتقان ماڭىزدى وقيعالاردى تالقىلاپ، ءبىر-بىرىمەن پىكىر الماسىپ وي تالقىسىنا سالاتىنداردىڭ قاتارى كوبەيدى. قازىر جاستار دا ىزدەنىس ۇستىندە. بۇل رەتتە ايتقىم كەلگەنى، جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى ەلىمىزگە ورتاق ماسەلەنى داۋىسقا سالۋ پرەزيدەنتىمىزدىڭ، بيلىكتىڭ حالىقپەن ساناسۋى، حالىق پىكىرىنىڭ ەلەنۋى دەپ بىلەمىن. "جاڭا قازاقستان" يدەياسىن پرەزيدەنتىمىز ۇنەمى جينالىستاردا تىلگە تيەك ەتىپ ءجۇر. بۇل وزگەرىستىڭ ءوڭى دە، ءمانى دە ەرەكشە. ويتكەنى حالىقپەن ەتەنە بايلانىس بار. قاراپايىم حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرەتىن وزگەرىس ەندى، ەڭ ماڭىزدىسى وسى. پارلامەنت قاراۋىنا ۇسىنىپ، دەپۋتاتتاردىڭ ء"بىراۋىزدان" ماقۇلداۋىمەن ەلدىك ماسەلەلەر شەشىلە بەرەتىن. حالىقتىڭ تالقىلاۋىنا سالىنبايتىن. جوعارى جاق ماسەلەنى كوتەرەدى، شەشىمىن دە وزدەرى شىعاراتىن. ال ەندى جاڭا قازاقستان، ءادىل قازاقستان دەپ جاتقانىمىزدىڭ كەپىلى - حالىق. جاڭارۋ دەگەنىمىز وسى دەپ ويلايمىن. باعىتىمىز ايقىن. وسى رەتتە ەل يگىلىگىنە باعىتتالعان وڭ شەشىمدەر قابىلدانادى دەگەن سەنىمدەمىن»،- دەدى ول.

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

قاماجاي جۇمابەكقىزى: قازىر ءبىزدىڭ قوعام اشىق

زەينەتكەر قاماجاي جۇمابەكقىزى ەلىمىزدەگى وزگەرىستەردى جوعارى باعالايتىنىن جەتكىزدى.

ول: « پرەزيدەنت اەس سالۋ ماسەلەسىن حالىقپەن بىرگە شەشۋدى دۇرىس كورگەنى وڭتايلى شەشىم دەپ بىلەمىن. بۇگىندە ەلىمىزدە بىرقاتار وزگەرىستەر ورىن الدى. حالىققا  ءتيىمدى باعدارلامالار جاسالۋدا.  اسىرەسە ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ ماڭىزى زور. قازىر ءبىز اشىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. كەز كەلگەن ماسەلە ەڭ الدىمەن حالىققا تالقىلاۋعا ۇسىنىلۋدا. اەس سالۋ ءتيىمدى مە؟ الدە ءتيىمدى ەمەس پە؟ مەنىڭ ويىمشا بۇل ماسەلە وسى سالانىڭ ناعىز ماماندارىمەن، ساراپشىلارىمەن تالقىلعا سالىنۋى كەرەك. ءوزىم دە بىرنەشە ماماننىڭ پىكىرىمەن تانىستىم. قارسى پىكىر تاراتىپ، قوعامدىق تالقىعا سالىپ جاتقانداردىڭ دا اقپاراتىن كوزىم شالدى. دەگەنمەن مەن ناعىز مامانى ەمەسپىن عوي. الداعى  ۋاقىتتا حالقىمىز وسى ماسەلەدە وڭ شەشىمىن تابادى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى  قازىر بىزدەگى ءاربىر ماسەلە حالىقپەن بىرگە تالقىعا تۇسەدى. ەڭ باستىسى حالىق يگىلىگىنە ارنال،ان دۇنيمە بولۋى كەرەك. ءبىز ءار نارسەدەن ساياسي استار ىزدەۋلەن گورى، بۇل شەشىم حالقىمىزعا قانشالىقتى ءتيىمدى؟ بولاشاعامىزعا قانشالىقتى اسەر ەتەدى؟ شىن مانىندە پايدالى ما؟ پايدالى ءارى ءتيىمدى بولسا قاي جاعىنان؟ مىنە وسىلارعا جاۋاپ تاۋىپ بارىپ ءبىز ناقتى داۋىسىمىزدى بەرۋىمىز  كەرەك. الداعى كۇزدە ۇلكەن ناۋقان جۇرەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان مەن ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتىن ءوز ەلىنىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن»،- دەدى.

Abai.kz