ورىستىڭ الا تۋى جەلكەمىزدە جەلبىرەمەسىن دەسەك، حالىقتىڭ تابيعي ءوسىمىن ارتتىرۋعا قولايلى جاعداي جاساپ، قازاق كوشىنىڭ بەتىن بەرى قاراي قايتادان بۇرۋىمىز كەرەك!  حالىقتىڭ كوبەيۋى – مەملكەتتىڭ دامۋىن العا جەتەلەيتىن  وندىرگىش كۇش. ال ۇلتتىق باسىمدىلىق – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ كەپىلى.  مىنە بۇل تاريح دالەلدەگەن شىندىق.  ادام كاپيتالى ساتىپ الۋعا بولمايتىن ينۆەستيتسيا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە ساياتىن ماڭىزدى ءتۇيىن.

ورىستىڭ الا تۋى جەلكەمىزدە جەلبىرەمەسىن دەسەك، حالىقتىڭ تابيعي ءوسىمىن ارتتىرۋعا قولايلى جاعداي جاساپ، قازاق كوشىنىڭ بەتىن بەرى قاراي قايتادان بۇرۋىمىز كەرەك!  حالىقتىڭ كوبەيۋى – مەملكەتتىڭ دامۋىن العا جەتەلەيتىن  وندىرگىش كۇش. ال ۇلتتىق باسىمدىلىق – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ كەپىلى.  مىنە بۇل تاريح دالەلدەگەن شىندىق.  ادام كاپيتالى ساتىپ الۋعا بولمايتىن ينۆەستيتسيا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە ساياتىن ماڭىزدى ءتۇيىن.

ۋكراينادا سوڭعى وقيعالار ۋكراينا ەلىنىڭ توز-توزىن شىعارۋدا. ساياسي ساناسى تاياز وپپوزيتسيا مەن اسىرە ەۋروپاشىلدىق، ۇلتشىلدىق ۋكراينانى ۇشكە ءبولدى. ال ورىس ءتىلدى حالىق باسىم تۇراتىن شىعىس وبلىستار دا ۋكرايندەردىڭ بۇل الاۋزدىعىن كەشىرمەۋدە. ونسىزدا رەسەيدىڭ ىقپالىمەن كەۋدەسىنە نان پىسكەن ورىس ۇلتشىلدارى ۋكارينا بيلىگىنە اشىق قارسىلىققا شىقتى، وعان ۋكراينانىڭ جاڭا بيلىگىنە قارسىلار مەن «ەۋرومايداندى» قولدامايتىن توپتار دا قوسىلدى.  تىپتەن ورىستار قىرىم اۆتونوميالى رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن ۇلتتىق كەڭەسكە تۋلارىن ءىلىپ تاستادى. ەگەر  دەموكراتيانىڭ زاڭدىلىعىنا جۇگىنسەك، الدا بولاتىن رەفەرەندۋمدا ورىس حالقى 58 پايىزىن ۇستايتىن قىرىم ۋكارينادان تاۋەلسىزدىك الۋى مۇمكىن. ءسويتىپ بىردەن رەسەيدىڭ قۇرامىنا كىرىپ كەتۋى ىقتيمال. بۇل وقيعا ورىستار مەن ورىس تىلدىلەر الىدە باسىم تۇراتىن قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارىن  شارپىپ ءوتۋى كادىك دەگەن ويعا قالدىرادى. ويتكەنى ورىس دەپۋتاتتارى مەن ورىس ۇلتشىلدارى رەسەيدە اشىق مالىمدەمەلەر جاساپ، قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارىن وزدەرىنە قوسىپ الۋعا تالپىنىپ جاتىر. ەگەر سولتۇستىك وبىلىستارىمىزدا شوشاڭ ەتىپ ءبىر توپ ورىس كوشەگە جينالىپ، ۇكىمەتتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بويىنشا قيناپ وتىرعانىن سىلتاۋ ەتىپ ەرەۋىلگە شىعا قالسا بولدى، شەكارانىڭ ارجاعىندا اڭدىپ وتىرعان ورىستار ەش قيىندىقسىز قاپتاپ كەلىپ، قولداپ، شۋدى ءبىر-اق شىعارادى. ءدال سولاي بولا قالسا،  بيلىك جاڭاوزەندەگىدەي وق اتۋ بىلاي تۇرسىن، داۋىس كوتەرىپ سويلەي المايتىن بولادى. ونداي كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن الىپ، بەتىن قايتارۋدىڭ  جالعىز جولى – ەلباسىمىز ءوزى باس بولىپ قولعا  العان «نۇرلى كوشتىڭ بۇيداسىن» سولتۇستىك وبلىستارعا اپارىپ بىراق بايلاۋ. قانداستار تۋرالى جاڭا قاۋلى شىعارىپ، كەشەندى تۇردە جۇمىس جاساۋ كەرەك. وسى سوزىمىزگە وراي بىرەر مىسال كەلتىرەيىك:

ارمەنيا

ليەۆون ايراپەتيان ەسىمدى رەسەيلىك بيزنەسمەن «قاراباقتىڭ حالقى 300 مىڭنان كەم بولماۋى كەرەك» دەپ، ۇلكەن قايىرىمدىلىق شاراسىن قولعا الىپتى. بۇل – جاس وتباسىلاردا دۇنيەگە كەلەتىن ءبىرىنشى بالاعا - 2 مىڭ، ەكىنشى بالاعا  - 3 مىڭ، ء  ۇشىنشى بالاعا - 5 مىڭ،ء تورتىنشى بالاعا - 10 مىڭ،   التىنشىسىنا – 50 مىڭ،   جەتىنشىسىنە  - 100 مىڭ اقش دوللار بەرەتىنىن جاريالاعان ءارى باستاپ بەرە باستاعان ادام. وسى  ءمارت ءارى پاتريوت ارميان جىگىتى ءبىزدىڭ بايلارعا نەگە ۇلگى بولماسقا؟
ء  «جۇز مىڭ دوللار دەگەن بۇكىل ءبىر وتباسىنىڭ ومىرىنە وزگەرىس ەنگىزە الاتىن ۇلكەن اقشا، سوندىقتان، جاستار بالا سانىن جەتىگە جەتكىزۋدى شىنىمەن ويلاستىرىپ جۇر»، - دەيدى بىزبەن اڭگىمەسىندە لۋسينيە. 
(مۇحتار جانۇزاقۇلىنىڭ جۋرناليستيكالىق زەرتتەۋ ماقالاسىنان ۇزىندىلەر)

ازەربايجان

2013 جىلى 28 جەلتوقساندا  ازەربايجان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ءماجىلىسىنىڭ ۇسىنىسىمەن  5 بالا تاپقان ايەلدەردىڭ ءار بالا باسىنا 30 ەۆرودان جالاقى تولەۋدى بەكىتتى.  بۇل زاڭ 2014 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە يە بولادى. مىنە ادام كاپيتالىنىڭ قۇنىن تۇسىنگەن ەلدەر وسىلايشا جان سانىن ءوسىرۋدىڭ قامىنا كىرىستى.

قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى

قىتاي ەلى 2013 جىلى قاراشا ايىندا وتكەن الەمدىك قىتايلاردىڭ جينالىسىندا قىتايلاردى قىتايعا ورالىپ، وتاندى گۇلدەندىرۋگە شاقىرىدى. قىتايلاردى قولداۋدىڭ زاڭ جۇزىندە جۇزەگە اسقانىنا 50 جىل بولعانىن ەسكە الساق، وسى جىلداردا 2  ميلليوننان استام  قىتاي جاسى قىتايعا ورالىپ تەگىن ۋنيۆەرسيتەت وقىپ ۇلگىرگەن. ال قىتايعا ورالعاندار سانى ودان  وننەشە ەسە  كوپ. ورىستاردىڭ دا بۇل جاعىنداعى ساياساتى بىزدەن جارتى عاسىرعا الدا ەكەنىن ەندى ءتۇسىنىپ وتىرمىز.

مىنە، بۇل وقيعالار مەن مىسالدار قازاقستاننىڭ قانداستار ماسەلەسىن قايتا كوتەرۋىنە جەتكىلىكتى سەبەپ. قازاق ۇكىمەتى كۆوتاسىن بەرمەي-اق قويسادا، ازاماتتىق الۋ ماسەلەسىن بىردەن جەڭىلدەتىپ، بارلىق كەدەرگىلەردى الىپ تاستاسا بولدى، باۋىرلارىمىز جان-جاقتان قاپتاپ كەپ قۇيىلار ەدى. ال، قازاق كوشى قازىر قيىر جايلاپ، شەت قونعان قازاقتاردى كوشىرىپ الىپ ولارعا قايىرمدىلىق جاساۋ نەمەسە ەلىمىزدەگى جانسانىن ارتتىرۋ ەمەس، مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ شارالارىنا ۇلاسىپ بارادى.

Abai.kz