نەمەسە جۋرناليستيكانى جان-جاققا جۇلمالامانىزدار!

جىل سايىن «ءباسپاسوز كۇنى» اتالىپ وتەدى. جالعىز ءبىز ەمەس، اتاپ جاتقان. ابدەن وركەنيەتتى داتا. قولىنا قالام ۇستاپ، قوعامعا كۇندەلىكتى قىزمەت جاساپ جۇرگەن تۇتاس ءبىر تاپ قۇرمەتكە لايىق شىعار.

الايدا، وسى كۇندەرى قوعامدا جىل سايىن ءبىر تۇراقتى تەكەتىرەس، كەيدە ءبىر-ءبىرىن ايىپتاۋعا دەيىن باراتىن «سكاندالدار» مەن سەنساتسيالار ورىن الىپ قالادى.

ونىڭ ءمانى مىنادا: بيلىكتىك، وعان جاقىن قۇرىلتايشىلارى بار باق ماراپاتتالىپ جاتادى دا، ءوزىن وپپوزيالىق سانايتىن باق رەنىشىن، سوعان سىن ايتىپ جاتادى.

ءوز باسىم مۇنىڭ ءبارىن «ەسكى قازاقستاندا» ۇستەمدىك ەتكەن اقپاراتتىق اۆتوريتاريزم مەن بالاما پىكىردى باعالاماۋشىلىق ء(تىپتى، وزىنە جاۋ ساناۋ) تاجىريبەسىنىڭ سالدارى دەپ بىلەمىن.

سودان بارىپ، وسى كاسىبي داتاعا بايلانىستى قوعام قاق جارىلادى.

نە ىستەمەك كەرەك؟

بيلىك وزىنە سىن ايتاتىن جۋرناليستەردى قۋدالاۋدى دوعارۋ كەرەك.

ءبىر عانا ءۋاج: قاسىم-جومارت كەمەلۇلى، قاراپ وتىراسىڭىز، «ەسكى قازاقستان» تۇسىندا نازارباەۆقا قارسى سىن ايتقان بارشا جۋرناليستەردىڭ ءسوزى دۇرىس شىقتى ەمەس پە؟! ءبىز دە 1998 جىلدان باستاپ جازعانبىز، باسقالار دا جازعان. اينا-قاتەسىز شىعىپ وتىر عوي ءبارى. ونى ءوزىڭىز دە ايتىپ قالاسىز.

ارينە، ەگەر جۋرناليست اتىن پايدالانىپ، قازاقتىڭ تۇپكىلىكتى، ستراتەگيالىق، مىڭداعان جىلدارعا ارنالعان جاھاندىق جوسپارىنا زيان كەلتىرەتىن، ىشكى جانە سىرتقى جاقتاردىڭ (ىشىندە قازاق قامىن ەمەس، ءوزىنىڭ جەكە باس امبيتسياسى («قالاي دا بيلىكتى توڭكەرىپ تاستاپ، پرەزيدەنت بولۋىم كەرەك!») اسقىنىپ كەتكەندەر مەن وزگە گەوساياسي ورتالىقتاردىڭ سويىلىن سوعاتىندار بولسا، اڭگىمە باسقا. الايدا اعىمداعى بيلىككە كونستيتۋتسيا اياسىندا سىن ايتۋ قۇقىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى!

ماسەلەن، مەملەكەتتىك بولسا دا، باسقا قۇرىلتايشىلارى بولسا دا، ەلىمىزدە شىندىقتى ايتۋعا تىرىسىپ جاتقان قانشاما ارىپتەستەر بار. كەرەك بولسا، ولار ەزوپ ءتىلىن دە پايدالانىپ، بۇگىنگى قۇقىقتىق مۇمكىندىكتەر اياسىندا اۋىلدا، اۋداندا، وبلىستا، ەلدە نە بوپ جاتقانىن قوعامعا جەتكىزىپ جاتىر ەمەس پە؟ قوعامدىق، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ماڭىزى مەن  جەمقورلىقتى اشكەرەلەۋگە قاتىسى بار تەرەڭ تاقىرىپتار تولايىم تالقىلانىپ جاتىر ەمەس پە؟ ءيا، بەلگىلى سەبەپتەرمەن ولار باس بيلىككە تىكەلەي ءتيىپ كەتەتىن تاقىرىپتار مەن پەرسونالاردى اتامايدى. بىراق ول «جاڭا قازاقستاندىق» ترانزيتتىك كەزەڭگە ءتان ۋاقىتشا قۇبىلىس دەپ ويلايمىن.

مەنىڭشە، كەزىندە «قاڭتارعا» نەمەسە اناۋ شەت جاقتا ءجۇرىپ، ايتاقتاپ جۇرگەن ءبىر بولىمسىز دا بايانسىز، بارشامىزعا بالە بولعان ابىليازوۆقا قاتىسى بولدى دەپ جالعان ايىپ تاعىلعان جۋرناليستەر مەن قوعامدىق بەلسەندىلەردى بوساتۋ كەرەك.

بيلىك سونشا ۇناتپاي جاتسا، تاۋەلسىز جۋرناليستەردىڭ ەڭبەگىن اتاپ وتەتىن، تاۋەلسىز، قارجىلى قورلار كەرەك (تەك ولار دا بيلىكتىڭ دياگنوزىنا دەم بەرىپ، رۋشىل، توپشىل بولماۋى ءتيىس!). ونى دا كورىپ ءجۇرمىز، كەيبىر جالپىۇلتتىق باسىلىمدار تولايىم ءبىر ايماقتىڭ وكىلدەرىنىڭ قولىنا ءوتىپ كەتتى دەگەن سوزدەر دە جوق ەمەس. بالكىم، بۇل قادامدار «كەلەسى سايلاۋعا تۇسپەيمىن» دەگەن توقاەۆتىڭ سوزىنە قارسى رەاكتسيا، الدىن-الا ارتيللەريالىق دايىندىق بولار؟!.

ول ءۇشىن مەملەكەتتىك، جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە پايىمدايتىن جاڭا، قازاق بۋرجۋازياسى كەرەك.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كەز كەلگەن ەلدىڭ (قۇي ول وتە-موتە دامىپ كەتكەن باتىس بولسىن، قۇي ول ەڭ ارتتا قالعان تيرانيا بولسىن) جۋرناليستيكاسى ءۇش فاكتورعا بايلانىستى: اعىمداعى زاڭناما مەن ەرەجەلەردى بەلگىلەيتىن بيلىك، سول تالاپتارعا ساي قىزمەت اتقاراتىن باق جانە وسىنىڭ ءبارىنىڭ سورىن كورەتىن قوعام.

ۇشەۋى دە امان بولسىن!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz