حالقىمىزدىڭ ۇلى ويشىلى، دانىشپان اقىنىمىز اباي قۇنانبايۇلى 180 جاسقا تولدى دەپ، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ 1-10 – جۇلدىزى ارالىعىندا دۇركىرەتىپ ون كۇن تويلادىق. «توي تاماشا ءوتتى، عاجاپ بولدى»، « اباي ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن جاڭا قىرىنان تانىتقان «ويلى توي» بولدى»، – دەپ تامسانىپ جۇرگەندەر دە، «توي تورىندە مەن وتىرۋعا ءتيىس ەدىم، تويعا مەنى شاقىرمادى. توي-توي بولمادى بالا-شاعا جەپ كەتتى»، – دەپ وكپەلەپ جۇرگەندەر دە بار. بىتكەن سوڭ كەمشىلىگى تەرىلەتىن قازاقتىڭ تويى وكپەسىز وتپەگەن. ۇيرەنشىكتى ادەت. قالىپتى جاعداي. ال، ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز باسقا.

مەنىڭشە، اباي سەكىلدى ۇلت ۇستازىنىڭ تويىن – «ابايتانۋ» عىلىمىنىڭ جەتكەن جەتىستىگىمەن باعالاۋ شارت. باستاۋىن ۇلت كوسەمى – ءاليحان، عىلىمي نەگىزىن م.اۋەزوۆ قالاعان «ابايتانۋ» عىلىمىنا تاريحىمىزدىڭ ءار كەزەڭىندە ايتۋلى عالىمدارىمىزدىڭ كوبى اباي شىعارماشىلىعى تۋراسىنداعى عىلىمي ەڭبەكتەرى ارقىلى ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ وتىرىپتى. «ابايتانۋعا» قوسىلعان وسىنداي «يگىلىكتى ۇلەس ەڭبەكتەردى» ساراپتار بولساق – سول ەڭبەكتەردىڭ باسىم بولىگى ۇلى اقىننىڭ مەرەي تويى قارساڭىندا جازىلعان ەكەن. كەزدەيسوقتىق... بالكىم زاڭدىلىق...

قالاي دەسەك تە، ابايدىڭ بيىلعى 180 جىلدىق مەرەي تويى دا ءدال وسىنداي «يگىلىكتى ۇلەستەن» قۇر الاقان قالماعان سىڭايلى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ابايدىڭ 180 جىلدىق مەرەي تويى قارساڭىندا «ابايتانۋ» عىلىمىنا سۇبەلى ءبىر ۇلەس قوسىلدى.

ول – وڭتۇستىك قازاقستان، مۇحتار اەزوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «مۇحتارتانۋ» عىلىمي ورتالىعىنىڭ باسشىسى، ابايتانۋشى عالىم اقجول قالشابەكتىڭ مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسىنان قۇراستىرىلعان – «اباي شىعارمالارىنىڭ تولىق جيناعى».

وكىنىشكە وراي، بۇل كىتاپ ءدال قازىر ءبىزدىڭ قولىمىزدا جوق. سول سەبەپتى دە، اقجول قالشابەك قۇراستىرعان «اباي شىعارمالارى جيناعىنىڭ» عىلىمي ساپاسى تۋرالى ءسوز قوزعاۋ ءسال ەرتەرەك. دەسەك تە، الەۋمەتتىك «YouTube» جەلىسىنىڭ «كىتاپal podcast» ارناسىنا بەرگەن اقجول قالشابەكتىڭ سۇحباتىنان ۇققانىمىز: كىتاپ اباي شىعارمالارىنىڭ مۇرسەيىت بىكىۇلى كوشىرگەن قولجازباسى ارقىلى قۇراستىرىلعان. اراب حارىپىمەن قاعاز بەتىنە ءتۇسىپ، اباي شىعارمالارىنىڭ «تۇپنۇسقاسىنا» بالانىپ جۇرگەن مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسىن – بۇگىنگى قولدانىستاعى اباي شىعارمالارىمەن سالىستىرۋدى اۆتور باستى ماقسات ەتكەن سىڭايلى. عىلىم ءۇشىن ۇساق-تۇيەك دەگەن ۇعىم  جوق. قۇپتارلىق يگىلىكتى شارۋا.

اقجول قالشابەكتىڭ سوزىنە قاراعاندا مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي شىعارمالارى «تۇپقولجازبادا» قالاي جازىلسا، ەش وزگەرىسسىز، تۋرا سول قالپىندا، اراب حارىپىنەن بۇگىنگى ءبىز پايدالانىپ جۇرگەن كيريليتسا حارىپىنە كوشىرىلىپ، قايتا باسىلعان. مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسىنداعى اباي شىعارمالارى، اقىننىڭ ونعا تارتا وزگە قولجازبالارىمەن تەكستولوگيالىق زەرتتەۋلەر ارقىلى سالىستىرىلا وتىرىپ، بەس جۇزدەي سوزدەن تۇراتىن «تۇسىندىرمەلى سوزدىك» جاسالىنعان. جيناققا ابايدىڭ حاتتارى دا ەنگەن. ءبىز مۇنى مۇرسەيىت قولجازباسى ارقىلى اباي شىعارمالارىن قۇراستىرعان اقجول قالشابەك كىابىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى دەپ باعالادىق.

اۆتور ءوز سۇحباتىندا: «ابايدىڭ تۋرا ءوزى شىعارمالارىن قالاي جازدى ەكەن»، – دەپ ويلاعان ادامعا، ءدال وسى كىتاپتى وقۋ كەرەك. سەبەبى، اباي ءوز شىعارمالارىن قازاق حالقى ءجاديت (جاڭا، توتە) جازۋىنا دەيىن پايدالانعان، كۇللى تۇركى جۇرتىنا ورتاق قادىم «ەسكى» جازۋمەن جازعان»، – دەي كەلىپ: «اباي ەشۋاقىتتا قارا ءسوز جازباعان. ول ءوزىنىڭ پروزالىق شىعارمالارىن «كيتابۋ اقىل» (دانالىق كىتابى)»، – دەپ اتاعان. ال، ءبىز قازىر وتىز سەگىزىنشى قارا ءسوز دەپ اتاپ جۇرگەن ءسوزىن «عاقليات-تاسليقات» دەپ اتاعان», – دەيدى.

اۆتوردىڭ اباي شىعارمالارىن كوشىرۋشى مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ «تۇپنۇسقا قولجازبالارى»  دەپ اتاپ وتىرعان قولجازبالار – مۇرسەيىتتىڭ 1905, 1907, 1910 جىلداردا جازعان قولجازبالارى بولار دەپ تۇيدىك.

ءبىز قازىر ابايدىڭ «ءبىراز ءسوز قازاقتىڭ ءتۇبى قايدان شىققانى تۋرالى» دەپ اتالاتىن 46-ءسوزىن ابايدىڭ ءوزى جازعان «تۇپنۇسقا» ەڭبەك دەپ ءجۇرمىز. بۇل پىكىردىڭ ءوزى دە عىلىمي نەگىزدە دالەلدەنگەن جوق. سەبەبى، 46-سوزبەن تەكستولوگيالىق نەگىزدە سالىستىرا زەرتتەيتىندەي، 46-سوزدەن باسقا «تۇپنۇسقا» دەپ تانىلعان ابايدىڭ وزگە ەڭبەكتەرىن عىلىمي ورتا بىلمەيدى. سوندىقتان دا، 46-ءسوزدىڭ ابايدىڭ ءوز قولىمەن جازىلعان «تۇپنۇسقا ەڭبەك» ەكەندىگىنە كۇمانمەن قاراۋشىلار دا جوق ەمەس. اباي شىعارمالارى ىشىندە «تۇپنۇسقا ەڭبەك» دەپ اتالىپ جۇرگەن. 46-ءسوزدىڭ جاعدايى وسىنداي بولعاندا، اقجول قالشابەكتىڭ اباي شىعارمالارىن كوشىرۋ جۇمىستارىمەن اينالىسقان مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازبالارىمەن جۇمىس جاساۋى – زاڭدىلىق.

ءسوز باسىندا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، كورمەگەن كىتاپ تۋرالى ءسوز قوزعاپ، پىكىر ايتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان دا، مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسى ارقىلى اباي شىعارمالارىن قۇراستىرۋشى اقجول قالشابەكتىڭ  «كىتاپal podcast» الەۋمەتتىك ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا اباي شىعارماشىلىعى تۋرالى  ايتىلعان ءبىر-ەكى اۋىز پىكىرى حاقىندا عانا ءسوز قوزعاۋدى ءجون سانادىق.

اقجول قالشابەك تىلشىگە بەرگەن سۇحباتىندا: «مۇرسەيىت بىكىۇلى ورىس ءتىلىن بىلگەن. بۇقارا مەدرەسەسىن بىتىرگەن وتە ءبىلىمدى كىسى بولعان. ءوزى ابايدىڭ شاكىرتى ءارى تۋىسقانى. اباي ول كىسىگە سەن مەنىڭ ەڭبەكتەرىمدى جيناپ، جازىپ جۇرەسىڭ. مەن ساعان ايلىق تولەپ تۇرامىن دەگەن. ول كىسى ابايدىڭ ادەبي حاتشىسى بولعان. بىلايشا ايتقاندا ادەبي اگەنتى عوي. ەگەر مۇرسەيىت بولماعاندا، اباي ولەڭدەرى بىزگە جەتپەگەن بولار ەدى», – دەگەن پىكىر ايتادى.

راس، ءبارى ەمەس اباي شىعارمالارىنىڭ باسىم بولىگى بىزگە مۇرسەيىتتىڭ 1905, 1907, 1910-جىلدارى جازىلعان قولجازباسى ارقىلى جەتتى. بۇل – اقيقات. «باسىم بولىگى» دەپ ايتۋ سەبەبىمىز: مۇرسەيىتتىڭ بۇل اتالعان ءۇش قولجازباسىندا دا اباي شىعارمالارى تۇگەل ەنبەگەن. اباي زامانىنان بۇگىنگى بىزگە جەتكەن ەستەلىكتەرگە قاراعاندا، ءدىني ساۋاتى بار، جازۋى ادەمى مۇرسەيىتكە ءبىر قوي بەرىپ، اركىمدەر اباي ولەڭدەرىنە، اسىرەسە قارا سوزدەرىنە كوبىرەك تاپسىرىس بەرىپ، جازدىرىپ الادى ەكەن. ولار: «ماعان ابايدىڭ انا ولەڭىن، مىنا ءسوزىن جازىپ بەر»، – دەپ، ارنايى تاپسىرىس بەرەتىن كورىنەدى. مۇرسەيىت اباي ولەڭدەرىنە تاپسىرىس بەرۋشىلەردىڭ تىلەگىنە وراي، سولار اتاعان اباي شىعارمالارىن عانا قولجازباعا ءتۇسىرىپ وتىرعان.

ابايدىڭ بۇگىنگى تاڭدا بىزگە بەلگىلى 172 ولەڭى مەن 3 پوەماسى («ەسكەندىر»، «ماعسۇت»، «ءازىم اڭگىمەسى» (اياقتالماعان پوەما) 46 قارا ءسوزىنىڭ مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسى ارقىلى كەيىنگىلەرگە تۇگەل جەتپەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى: مۇرسەيىت اباي شىعارمالارىنىڭ ىشىندە تاپسىرىس بەرۋشىلەردىڭ اتاعان شىعارمالارىن عانا ءوز قولجازباسىنا ءتۇسىرىپ، ءبىر قويدان ساتىپ وتىرعان. سوندىقتان دا، اباي شىعارمالارىنىڭ مۇرسەيىت قولجازباسى ارقىلى كەيىنگىلەرگە تۇگەل جەتپەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبىن ءبىز – وسى تۇستان ىزدەيمىز.

مۇرسەيىتتىڭ 1905,1907,1910 جىلدارى جازىلعان بىزگە بەلگىلى ءۇش قولجازباسىنا قاراپ، مۇرسەيىتتە ءۇش-اق قولجازبا بولعان ەكەن دەپ ويلاپ قالۋعا بولمايدى. تاپسىرىس بەرۋشىلەردىڭ تىلەگىنە وراي، ول كىسى كوپ قولجازبا جازعان. بىزگە بەلگىلىسى وسى ءۇش قولجازبا. قالعان قولجازبالار بىزگە جەتپەي جوعالىپ كەتكەن.

ال ەندى اباي شىعارمالارى جازىلعان مۇرسەيىتتىڭ قولدا بار وسى ءۇش قولجازباسىن ءبىر-بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، تەكستولوگيالىق تۇرعىدا ارنايى زەرتتەگەن عىلىمي جۇمىستى ءوز باسىم بىلمەيدى ەكەنمىن. ونداي جۇمىس بار دەپ ەستىگەم دە جوق.

عىلىمي نەگىزدەگى تەكستولوگيالىق تالداۋلار جاسالماعاندىقتان دا بولار، مۇرسەيىت قولجازبالارىن «تۇپنۇسقاعا» بالاپ، قولجازباعا ءشۇباسىز سەنىپ: «قولجازبادا ابايدىڭ «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» ولەڭىندە «ترۋد»، «تالاپ»، «تەرەڭ وي» دەپ، ابايدىڭ «بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە قارالى – ول» ولەڭىندە:

شورتانباي، دۋلاتپەنەن بۇقار جىراۋ

ولەڭى ءبارى جاماۋ، ءبارى قۇراۋ، – دەپ جازىلعان. سوندىقتان، ولەڭ قولجازبادا قالاي جازىلسا، تۋرا سولاي قابىلداۋىمىز كەرەك»، – دەپ جۇرگەن ابايتانۋشىلار دا بار.

اباي ولەڭدەرىندە تالاس تۋدىرىپ وتىرعان «ترۋد» ءسوزى مەن «ءبارى» ءسوزى، تۋرا سول مۇرسەيىت قولجازباسىنىڭ ەكىنشى نۇسقاسىندا «تالاپ»، «ەڭبەك»، «تەرەڭ وي» دەپ، ال، «ءبارى جاماۋ، ءبارى قۇراۋ» ءسوزى «ءبىرى جاماۋ، ءبىرى قۇراۋ» دەپ بەرىلگەن. بۇل – ءبىر عانا مىسال. قولجازبادا مۇنداي مىسالدار تولىپ جاتىر. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟

بۇل دەگەنىمىز – اباي ولەڭدەرىن كوشىرۋشى مۇرسەيىت بىكىۇلى، اباي ولەڭدەرىنىڭ بارلىعىن ەڭ اۋەلى ءبىر داپتەرگە تولىق كوشىرىپ جازىپ، سول داپتەر ارقىلى عانا باسقالارعا كوشىرىپ بەرمەي، زەيىنى مەن جادىسىنا سەنىپ، ءوزى جاتتاپ العان اباي ولەڭدەرى ارقىلى، ەل ادامدارىنىڭ اباي شىعارمالارىنا بەرگەن تاپسىرىسىن ورىنداپ وتىرعان، – دەگەن بولجامدى بايلامعا كەلۋگە تولىق نەگىز بار. بولماسا، مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي ولەڭدەرىندەگى ءبىر ءسوز ءتۇرلى نۇسقادا جازىلىپ، تەكستولوگيالىق اۋىتقۋلارعا ۇشىراۋىن باسقاشا قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟

ال، اقجول قالشابەك مىرزا ءوز سۇحباتىندا: «ابايدىڭ تۋرا ءوزى شىعارمالارىن قالاي جازدى ەكەن دەپ ويلاعان ادامعا، ءدال وسى ەڭبەكتى وقۋ كەرەك», – دەپ، مۇرسەيىت قولجازباسى ارقىلى قۇراستىرىلعان ءوز كىتابىن وقۋعا كەڭەس بەرەدى.

مۇرسەيىت قولجازبالارىن «تۇپقولجازبا» دەپ اتاعان ا.قالشابەك  مۇرسەيىت قولجازبالارىن «تۇپنۇسقاعا» بالايتىن سەكىلدى. ول ءوز سۇحباتىندا: «ابايدىڭ «تالاپ»، «ەڭبەك»، «تەرەڭ ويى» مۇرسەيىت قولجازباسىنىڭ ەكىنشى نۇسقاسىندا «تالاپ»، «ترۋد»، «تەرەڭ وي» دەپ بەرىلگەن. ءبىز «ترۋدتى» « ەڭبەك» دەپ مۇرسەيىتتىڭ ءبىرىنشى قولجازباسى بويىنشا الدىق»، – دەگەن ا.قالشابەك مۇرسەيىت قولجازباسىنىڭ ەكى ءتۇرلى نۇسقاسى بارىن ءوزى دە ءبىلىپ وتىر. سوندا، ابايدىڭ ءبىر ءسوزى ەكى ءتۇرلى بولىپ جازىلىپ جۇرگەن مۇرسەيىت قولجازباسىن قالايشا تۇپنۇسقاعا بالاپ، «تۇپقولجازبا» دەپ اتاي الامىز؟

ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدەگى «تۇپنۇسقا»، ول – اۆتوردىڭ ءوز قولىمەن جازىلعان شىعارمالارى. ال، قالعان قولجازبالار – مەيلى ونى كىم جازسا دا، «كوشىرمە» نەمەسە «كوشىرمە قولجازبالار» دەپ اتالادى. بولدى. عىلىمدا «تۇپقولجازبا» دەگەن ۇعىم جوق. بۇل – عىلىمنىڭ «ءالىپ-بيىنەن» حابارى بار كەز-كەلگەن ادامعا بەلگىلى جاعداي. سوندىقتان، ءبىز بۇگىن قالاي دەپ اتاساق تا، مۇرسەيىت قولجازبالارى – تۇپنۇسقا ەمەس – قولجازبا! ال، قولجازباعا قاراپ اقجول قالشابەك ايتقانداي «ابايدىڭ تۋرا ءوزى ولەڭدى قالاي جازعانىن» مۇلدەم بىلە المايمىز. سەبەبىن تاعى دا قايتالايمىز: قولجازبا – تۇپنۇسقا ەمەس!

قولجازبا دەگەننەن شىعادى، «ابايتانۋ» عىلىمىنان بەيحابار، «كىتاپal podcast» الەۋمەتتىك ارناداعى اقجول قالشابەك سۇحباتىن سوڭىنا دەيىن كورگەن قاراپايىم كورەرمەنگە «بۇعان دەيىن اباي شىعارمالارى جازىلعان مۇرسەيىت قولجازباسىن ەشكىم بىلمەگەن ەكەن-اۋ» دەگەندەي وي قالىپتاسىپ قالارى حاق. سەبەبى، سۇحباتتاعى ا.قالشابەك سوزىنەن «...بۇل بۇگىنگى ابايتانۋداعى ۇلكەن جاڭالىق» دەگەن كوتەرىڭكى، استارلى ويدى اڭعارعانداي بولدىق.

وسى ورايدا ايتپاعىمىز: ا.قالشابەك تىلىمەن ايتقاندا «تۇپقولجازبا» اتالىپ وتىرعان اباي شىعارمالارى كوشىرىلگەن مۇرسەيىت بىكىۇلىنىڭ قولجازباسىن، ارىداعى العاشقى بۋىن ابايتانۋشىلاردى ايتپاعاننىڭ وزىندە، بۇگىنگى تاڭداعى ابايتانۋشىلار تۇرسىن جۇرتباي، اسان وماروۆ، پاكيزات اۋباكىروۆا سەكىلدى ابايتانۋشىلار تۇگەل بىلەدى. بۇلاردىڭ ىشىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديتاتى پاكيزات اۋباكىروۆا مۇرسەيىت قولجازباسىنىڭ تۇپنۇسقاسىمەن تىكەلەي جۇمىس جاساعان مامان-تەكستولوگ. سوندىقتان دا، بۇعان دەيىن مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي شىعارمالارى «ابايتانۋ» عىلىمىنا بەلگىسىز بولىپ كەلىپتى دەگەن وي – قاتە تۇجىرىم. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، 1905,1907,1910-جىلداردا جازىلعان مۇرسەيىت قولجازبالارىن ءبىر-بىرىمەن سالىستىرىپ، ولارعا عىلىمي نەگىزدەگى تەكستولوگيالىق زەرتتەۋلەر جاسالمادى دەمەسەك، مۇرسەيىت قولجازبالارىنداعى اباي شىعارمالارى – «ابايتانۋ» عىلىمىنا ەجەلدەن بەلگىلى كوپ قولجازبالاردىڭ ءبىرى عانا. سوندىقتان، بۇل جەردە بۇعان دەيىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن اباي شىعارمالارى تابىلعانداي «...بورىكتى اسپانعا اتىپ، اتتان سالۋدىڭ» (مۇقاعالي) تۇككە دە قاجەتى جوق.

قازىر ءبىز اباي تۋرالى ايتقاندا، قالاساق تا، قالاماساق تا مۇحتار اۋەزوۆكە جۇگىنەمىز. سەبەبى، «ابايتانۋدىڭ» عىلىمي نەگىزىن قالاعان – مۇحتار اۋەزوۆ.

ءبىز بۇل جەردە اباي تۋعان ولكەنىڭ تۋماسى مۇحتاردىڭ اباي ولەڭدەرىمەن «ءتىل سىندىرىپ»، اباي تۋراسىندا XX عاسىردىڭ باسىندا جاس مۇحتاردىڭ جۇسىپبەك ايماۋىتۇلىمەن بىرگە جازعان «ەكەۋدىڭ» ماقالاسىنان باستاپ، 50-جىلداردىڭ العاشقى شيرەگىندە جازعان «اباي (يبراھيم) قۇنانبايۇلى» اتتى عىلىمي مونوگرافيسى ارالىعىندا جازعان عىلىمي ەڭبەكتەرى مەن 1927-1933,1940, 1944, 1950 جىلدارى ءتورت رەت تولىقتىرىپ جارياعا شىققان ابايدىڭ عىلىمي ءومىربايانى مەن مۇحتاردىڭ ءوتىنىشى مەن اباي تۋرالى جازىلعان كوپباي مەن تۇراعۇل ەستەلىكتەرىنىڭ ءتۇسىن-تۇستەپ، اتىن اتاۋدان اۋلاقپىز.

دەي تۇرعانمەن، ءبىر ماسەلەنى اتاپ وتكىمىز كەلەدى: «ابايتانۋ» عىلىمى تاريحىنداعى ەڭ كورنەكى عالىمدار: ابايدىڭ اقىندىق مەكتەبى مەن شاكىرتتەرى تۋرالى جازعان قايىم مۇحامەتقانوۆتىڭ، اباي پوەزياسىنىڭ پوەتيكاسى تۋرالى جازعان جازۋشى تاكەن الىمقۇلوۆ، اكادەميكتەر قۇدايبەرگەن جۇبانوۆتىڭ، زاكي احمەتوۆتىڭ، ابايدىڭ «تولىق ادام» (م.اۋەزوۆ مۇنى ءوز ەڭبەگىندە «گورمونيچنايا ليچنوست» دەپ اتايدى) تۋرالى ءىلىمىن قالىپتاستىرۋشى مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى مەن ابايتانۋشى عالىم تۇرسىن جۇرتباي مەن «تولىق ادام» ءىلىمىن ابايدىڭ «عاقليات-تاسديقات» دەپ اتالاتىن عىلىمي تراكتاتىن تالداي وتىرىپ تەرەڭدەتكەن اسان وماروۆتىڭ، ابايدىڭ فيلوسوفيالىق كوزقاراستارى تۋرالى جازعان فيلوسوف-عالىمدار عاريفۋللا ەسىم مەن دوسىم وماروۆ ەڭبەكتەرىن وقىعاندا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اباي ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى جازىلعان ماقالالارى مەن مونوگرافياسىندا ايتىلاتىن عىلىمي ويلاردىڭ سىلەمى انىق كورىنىپ، اڭعارىلىپ تۇرادى.

ءسوز جوق، ءوز ەڭبەكتەرى ارقىلى جوعارىدا اتى اتىلعان عالىمدار ەسىمى «ابايتانۋ» عىلىمىندا ماڭگىلىك قالارى حاق. دەسەك تە، قازىر اباي تۋرالى نە ايتساق تا، الدىمىزدان مۇحتار اۋەزوۆ شىعادى. سودان، امال جوق ءبىز اۋەزوۆكە جۇگىنەمىز. مۇمكىن، عۇلاما عالىم اۋەزوۆتىڭ عىلىمي فەنومەنىنىڭ قۇپياسى دا وسى بولار. وسى ورايدا، بەلگىلى ابايتانۋشى عالىم اسان وماروۆتىڭ م.اۋەزوۆ تۋرالى بۇل كۇندە عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىپ، قاناتتى ءسوز بوپ كەتكەن «اۋەزوۆ – باس ابايتانۋشى» دەگەن ءسوزى ەسكە ءتۇسىپ وتىر. انىعى سول: ءبىز قازىر اباي تۋرالى نە ايتساق تا، باس ابايتانۋشىعا سوقپاي وتە المايمىز.

مىنە، وسى بار عۇمىرىن ابايعا ارناعان باس ابايتانۋشى مۇحتار اۋەزوۆ ابايدىڭ شىعارماشىلىق زەرتحاناسى مەن ونىڭ ولەڭ جازۋ عۇرپى تۋرالى بىلاي دەيدى: «98-جىلعى وسى ولەڭ جازىلعان سوڭ (اۆتور بۇل جەردە ابايدىڭ «ولسەم ورنىم قارا جەر» ولەڭىن ايتىپ وتىر)  عانا ءوزىنىڭ بۇدان بۇرىن جازعان بارلىق ولەڭدەرىن جينالسىن دەگەن. بىزگە بۇل جۇمىس قانشالىق عاجاپ كورىنسە دە، وسى 98-جىلعا دەيىن ابايدىڭ ولەڭدەرى جينالماعان بولاتىن دا، اباي ءوزى ءبىر جازىپ تاستاعان ولەڭىن قايتادان جوقتاپ، «پالەنى-تۇلەنى بار ەدى» دەپ، ەسىنە العان دا ەمەس. ارقاشان كەيدە كىتاپ وقىپ وتىرعاندا، كەيدە ءجاي ءبىر ويلارمەن قوزعالىپ وتىرعاندا، قولىنا ءبىر پاراق قاعاز بەن قارانداش الىپ، ايتپاق ولەڭىن جازىپ تاستايدى.

سودان قاسىندا وتىرعان بالالارى، ىنىلەرى، يا ءجاي ءبىر ەل ادامدارى بولسا دا قالتاسىنا سالىپ الىپ ءجۇرىپ كەتەدى دە، بىردەن بىرەۋ جازىپ الىپ جاتتايدى، كەيبىرىن انگە قوسىپ دومبىرامەن ايتىپ جۇرەدى.

ولەڭ جازۋ قىزمەتى وسى سياقتى بولعاندىقتان، قازىر ءبىزدىڭ قولىمىزعا ابايدىڭ ءوز قولىمەن جازعان ءسوزدىڭ بىردە-ءبىرى جەتپەي وتىر. بارلىعى دا ەل جىگىتتەرىنىڭ قالتاسىندا، قوينى-قونىشىندا ءجۇرىپ تاۋسىلىپ، جوعالىپ بىتكەن»، – دەيدى. (م.اۋەزوۆ. 153-بەت. ابايدى بىلمەك پارىز ويلى جاسقا. الماتى، «سانات» - 1997.)

ال، ەندى اۋەزوۆ 98-جىلدان بۇرىن جازىلعان ولەڭدەرى «جينالسىن» دەگەن اباي پارمەنىنىڭ قالاي ورىندالعانى حاقىندا: «اباي 98-جىلعا شەيىن ولەڭدەرىن ەسكەرمەي، قالاي-بولسا سولاي جىبەرە سالادى دا، ەسكىرگەن ۋاقىتىندا دا ءوزى جيىپ تۇزەمەي، بالالارىنا جينالسىن دەپ عانا تاپسىرۋمەن توقتايدى»، – دەي كەلىپ: «اقىندىق جولىنداعى قىزمەتىمەن ، سول قىزمەتتىڭ جارىققا شىعىپ  جايىلۋ قىزمەتىنە قاراعاندا، ابايدىڭ بويىنا بىتكەن اقىندىق ءىرى قۋاتىنىڭ ءوزى دە، سول قۋاتتىڭ بارلىق اسىل قاسيەتىنە لايىقتى كۇتىمدى كورە الماعان», – دەگەن قورىتىندى جاسايدى. (م.اۋەزوۆ. 157-بەت. ابايدى بىلمەك پارىز ويلى جاسقا. الماتى، «سانات» - 1997.)

اۋەزوۆ «ابايدىڭ 98-جىلعا دەيىنگى ولەڭدەرىنىڭ بارلىعى دا ەل جىگىتتەرىنىڭ قالتاسىندا، قويىن-قونىشىندا ءجۇرىپ جوعالىپ كەتتى. اباي جوعالىپ كەتكەن ولەڭدەرىنىڭ «پالەنى-تۇلەنى بار ەدى» دەپ ىزدەمەگەن. ال، ەسكەرىپ، ىزدەگەن ۋاقىتىندا «جينالسىن» دەپ بالالارىنا تاپسىرما بەرۋمەن عانا توقتايدى دەسە، ا.قالشابەك: «اباي مۇرسەيىتكە كەلىپ، سەن مەنىڭ ولەڭدەرىمدى جيناپ، جازىپ ءجۇر. مەن ساعان ايلىق تولەپ تۇرامىن», – دەپ ايتقان دەيدى. (YouTube الەۋمەتتىك جەلىسى. «كىتاپal podcast» ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىنان) كىمگە سەنەمىز؟ اۋەزوۆكە ما، جوق الدە، اقجول قالشابەككە مە؟

بار سانالى عۇمىرىن اباي ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا باعىشتاعان عۇلاما عالىم م.اۋەزوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، اباي ءوزىنىڭ اقىندىق دارىن قۋاتى مەن شىعارمالارىنىڭ كەيىنگى تاعدىرىنا نەمقۇرايلى قاراعان. بۇعان قاراپ «اباي ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن بىلمەپتى»، – دەگەن ۇعىم قالىپتاسۋعا ءتيىس ەمەس. كەرىسىنشە، اباي ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن جاقسى بىلگەن.

بىلمەسە:

مەن بولامىن دەمەڭدەر

اياقتى الشاڭ باسقانعا.

ەكى كوزىڭ الاقتاپ،

قۇر قارايسىڭ اسپانعا، – دەپ، ايتار ما ەدى؟

«نە كوڭىلدە، نە كورگەن كۇنىڭدە تىنىشتىق جوق»، – دەپ (1-قارا ءسوز) نالىعان اباي سوزىنە قاراعاندا، عىلىم بىلىمنەن ماقۇرىم كوپ ناداننىڭ ورتاسىندا ءومىر سۇرگەن دانىشپان ابايدىڭ كىم ەكەنىن اقىننىڭ قوعامى مەن ورتاسى بىلمەدى، تۇسىنبەدى دە. وسىنى تەرەڭ تۇيسىنگەن اباي ءوزىنىڭ اقىندىق دارىن كۇشى مەن شىعارمالارىنىڭ كەيىنگى تاعدىرىنا نەمقۇرايلى قاراپ، ولەڭدەرىنىڭ جينالۋىنا تەرەڭ ءمان بەرمەگەن سەكىلدى. بولماسا، شاشىلىپ، جوعالىپ كەتكەن شىعارمالارىنىڭ كەيىنگى تاعدىرىنا نەمقۇرايدى قاراعان اباي مىنەزىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

مەيلى، ءبىز بۇگىن اقىن شىعارمالارىنىڭ جينالۋى مەن كەيىنگى تاعدىرى تۋرالى نە دەسەك تە، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ «كىتاپal podcast» ارناسىنا سۇحبات بەرگەن اقجول قالشابەك ايتقانداي، اباي مۇرسەيىتكە: «سەن مەنىڭ ولەڭدەرىمدى جيناپ، جازىپ ءجۇر. مەن ساعان ايلىق تولەيمىن»، – دەپ ومىرىندە ايتپاعان. اباي سولاي دەپتى دەگەن دەرەك تە ەش جەردە جوق. «ابايتانۋ» عىلىمى مۇلدەم بىلمەيتىن، ەستىمەگەن بۇل جاڭالىقتى ابايتانۋشى اقجول قالشابەكتىڭ قايدان «سۇيرەپ» كەلگەنى ءمالىمسىز. ءوز قيالىڭداعى كورگىڭ كەلگەن نارسەنى شىندىق دەپ قابىلداۋ – عىلىم ءۇشىن اسا زياندى ارەكەت. ەگەر، ا.قالشابەك ايتقانداي، اباي ولەڭدەرىن مۇرسەيىتكە ءوزى ايتىپ جازدىرعاندا، وندا، بۇگىنگى «ابايتانۋ» عىلىمى مۇلدەم باسقاشا كەيىپتە دامىعان بولار ەدى.

بۇلاي ايتۋىمىزدىڭ نەگىزگى سەبەبى: اباي ءومىرى مەن شىعارمالارىن عىلىمي نەگىزدە جۇيەلەپ، اباي ولەڭدەرىنە تەكستولوگيالىق جۇمىستار جۇرگىزىپ، «ابايتانۋ» عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاعان، جان-جاقتى ءبىلىم يەسى م.اۋەزوۆ – التىننان قىمبات ۋاقىتىنىڭ كوبىن ءتۇرلى قولجازباداعى اباي ولەڭدەرىنە تەكستولوگيالىق جۇمىستار جاساپ، ولاردى عىلىمي نەگىزدە جۇيەلەۋگە ەمەس، ابايدىڭ دىنگە قاتىستى كوزقاراستارى مەن شىعىستىق، باتىستىق، فيلوسوفيالىق ويلارىن تەرەڭدەتە تۇسۋىندىرۋىنە جۇمساعان بولار ەدى. مۇمكىن، سوندا بۇگىنگى تاڭداعى «ابايتانۋ» عىلىمى باسقا بيىككە كوتەرىلىپ، اباي سوزدەرى قازىرگى قازاق قوعامىنىڭ يدەولوگياسىنا اينالعان بولار ما ەدى؟

بۇگىنگى «ابايتانۋ» عىلىمىنا ادەبيەتشى، تاريحشى، ءارى شىعىستانۋشى-تۋركولوگ، فيلوسوفيا مەن تەولوگيادان تەرەڭ ماعلۇماتى بار، مۇحتار اۋەزوۆ سەكىلدى عۇلاما تۇلعا قاجەت-اق بولىپ تۇر.

اباي قۇران-كارىم حاقىندا:

قۇران راس، اللانىڭ ءسوزى-ءدۇر ول

تاۋ’يلىنە جەتەرلىك عىلىمىڭ شاق، – دەپ ايتقان اباي ءسوزى اقىننىڭ تۋرا وزىنە قاراتا ايتىلعانداي. بۇگىنگى تاڭدا  ابايدىڭ ءوزى تۋرالى ءسوز ايتۋ ءۇشىن دە، جان-جاقتى عىلىمي دايارلىعى مول كاسىبي تۇلعا بولۋىڭ شارت. سەبەبى، اباي شىعارماشىلىعى كۇللى عىلىمنىڭ توعىسقان جەرى. ءبىز مۇنى اباي شىعارماشىلىعىنا دەندەپ ەنگەن سايىن تەرەڭ ءتۇيسىنىپ، نە ىستەرىن بىلمەي، جاعالاۋدان مۇحيتقا تەلمىرە قاراپ تۇرعان شاراسىز ءسابيدىڭ كەيىپىنە كۇندە تۇسەمىز. بۇل – اباي شىعارماشىلىعىن تەرەڭىنە بويلاعان ءاربىر سانالى جانعا انىق بايقالاتىن جاعداي.

ال، ەندى مىنا سۇراق توڭىرەگىنە كوڭىل بولەيىكشى: م.اۋەزوۆ مۇرسەيىتتى بىلگەن بە؟ ارينە، بىلگەن.

م.اۋەزوۆ: «ابايعا تۋىسقان دوس بولىپ كەتكەن تاتار مولدالارى: عابيتحان، مۇحاممەدكارىم (كىشكەنە مولدا), ماحمۋد (كىشكەنە مولدانىڭ بالاسى) جانە قازاقتان شىققان مۇرسەيىت، سامارباي، ىبىراي، حاسەن، دايراباي سياقتى بالا وقىتۋشىلار اباي ولەڭدەرىن كوپ كوشىرىپ تاراتىپ وتىرادى... بۇلاردىڭ ىشىندە مۇرسەيىت ءبىر كىتاپتى ءبىر قويعا ساتۋشى ەدى...», – دەيدى. (م.اۋەزوۆ. 18,75-بەتتەر. اباي قۇنانباەۆ مونوگرافيالىق زەرتتەۋ. الماتى، 1995.) اۋەزوۆ بۇل جەردە «ءبىر كىتاپ» دەپ، مۇرسەيىت كوشىرگەن اباي شىعارمالارىنىڭ جيناعىن ايتىپ وتىر.

كورىپ وتىرعانىمىزداي، اۋەزوۆ تەك مۇرسەيىت قولجازباسىن عانا ەمەس، سول زاماندا اباي ولەڭدەرىن كوشىرىپ جازعان مۇرسەيىتتەن وزگە عابيتحان، مۇحامەدكارىم، سامارباي، ىبىراي، حاسەن، دايراباي سەكىلدى اباي ولەڭدەرىن كوشىرۋشىلەردى تۇگەل بىلگەن ءھام ولار جازعان اباي شىعارمالارىنىڭ قولجازبالارىن ءبىر-بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ولارعا تەكستولوگيالىق تالداۋلار جاساعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، مۇرسەيىتتەن وزگە تاعى دا بىرنەشە ادام اباي شىعارمالارىن كوشىرۋ جۇمىستارىمەن اينالىسقانى اۋەزوۆكە ەجەلدەن ماعلۇم بولعان. سوندىقتان: «ابايدىڭ ءوزى ولەڭدى قالاي جازىپتى دەپ ويلاعان ادام، مۇرسەيىت قولجازباسىن وقىسىن»، – دەپ مۇرسەيىت قولجازباسىن «تۇپنۇسقاعا» بالاعان سۇحباتتاعى اقجول قالشابەك پىكىرىنىڭ عىلىمي نەگىزى وتە تومەن.

ايتپاعىمىز: ەسكى قادىم جازۋىن، تۇرىك ءتىلى مەن كونە شاعاتاي ءتىلىن دە تەرەڭ ءبىلىپ، ساگۋ-دىڭ (ورتا ازيا ۋنيۆەرسيتەتى) تۋركولوگيا كافەدراسىنىڭ اسپيرانتۋراسىن بىتىرگەن، جان-جاقتى ءبىلىم يەسى تۋركولوگ م.اۋەزوۆ – اباي شىعارمالارىن كوشىرگەن كىشكەنە مولدا، عابيتحان، مۇرسەيىت، ماحمۋد، سامارباي، حاسەن، دايراباي قولجازبالارىمەن جۇمىس جاساعان العاشقى تەكستولوگ-عالىم ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

تەكستولوگيا ياعني ءماتىنتانۋ عىلىمى – ءماتىن مازمۇنىنىڭ تاريحي-الەۋمەتتىك جاعدايىن تەرەڭ بىلەتىن، ماتىندەگى سوزدەردىڭ تاريحي-ەتيمولوگيالىق ماعىناسىن وزگە  ماتىندەگى سوزدەرمەن سالىستىرا وتىرىپ زەرتتەيتىن، «ينەمەن قۇدىق قازعانداي» ازاپتى جۇمىستى تالاپ ەتەتىن عىلىم.

ال، اباي شىعارمالارىنىڭ ءماتىنتانۋشىسى – اباي زامانى مەن ونىڭ وسكەن ورتاسىن جەتە ءبىلۋدىڭ ۇستىنە، ول مىندەتتى تۇردە ادەبيەتتەن، تاريح پەن لينگۆيستيكادان ءھام فيلوسوفيا مەن تەولوگيادان مول عىلىمي حابارى بار ادام بولۋى شارت. سوندىقتان دا ءبىز م.اۋەزوۆ – اباي شىعارمالارىنىڭ تەكستولوگياسىن عىلىمي تۇرعىدان جان-جاقتى زەرتتەۋگە ءدوپ كەلگەن تۇلعا بولدى دەيمىز.

1933-جىلى جارىق كورگەن اباي شىعارمالارىنان باستاپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن اباي شىعارمالارىن قۇراستىرىپ، جارياعا شىعارۋمەن اينالىسقان م.اۋەزوۆ – ەلدەن جيناستىرعان اباي ولەڭدەرىمەن بىرگە، اباي شىعارمالارىن كوشىرگەن كوشىرۋشىلەردىڭ قول جازبالارىمەن تىكەلەي ءوزى تەكستولوگيالىق جۇمىستار جاساي وتىرىپ، سودان سوڭ عانا قولجازباداعى ولەڭدى اباي شىعارمالارىنىڭ جيناعىنا ەنگىزگەن. اباي شىعارمالارىنىڭ ەكى تومدىعىن باسپاعا دايىنداۋدا، م.اۋەزوۆ توبىندا جۇمىس جاساعان پروفەسسور ىسقاق دۇيسەنباەۆ مۇرسەيىت قولجازبالارىنىڭ 1905,1907,1910-جىلدارداعى ءۇش بىردەي نۇسقاسىن الدىنا جايىپ تاستاپ، ولاردى ءبىر-بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، قولجازبالارمەن تەكستولوگيالىق جۇمىس جاساعان اكادەميك م.اۋەزوۆتىڭ بىلىمدارلىعى مەن ەڭبەكقورلىعىن م.اۋەزوۆ تۋرالى ءوز ەستەلىگىندە تاماشا ايتىپ وتەدى. (مۇحتار اۋەزوۆ تۋرالى ەستەلىكتەر. 72-بەت. الماتى «ءبىلىم» 2007.)

تەك بۇل عانا ەمەس، اكادەميك رابيعا سىزدىقوۆا مەن قايىم مۇحامەتقانوۆتىڭ اباي شىعارمالارىنىڭ تىلىنە بايلانىستى جازىلعان تەكستولوگيالىق ەڭبەكتەردىڭ دە باستاۋىندا عۇلاما عالىم م.اۋەزوۆ تۇر. ءبىزدىڭ بۇل ايتقانىمىزعا قايىم مۇحامەتقانوۆ پەن رابيعا سىزدىقوۆا تاراپىنان ءار جىلداردا ايتىلعان، جازىلعان ەستەلىكتەر تولىق دالەل. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ابايعا بايلانىستى جازىلعان كۇردەلى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنىڭ بارلىعىنىڭ باستاۋىندا مۇحتار اۋەزوۆ تۇر.

سوندىقتان دا، ءبىز م.اۋەزوۆتى باس ابايتانۋشى (ا.وماروۆ) دەپ اتاي وتىرىپ، «ابايتانۋ» عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالعان عۇلاما عالىم دەيمىز.

شىن مانىنە كەلگەندە، ابايدى ءتىرىلتىپ، ۇلتىمىزبەن قاۋىشتىرعان – كەيبىر زەرتتەۋشىلەرىمىز ايتىپ جۇرگەندەي كاكىتاي ەمەس – مۇحتار اۋەزوۆ.

راس، 1909-جىلى اباي ولەڭدەرىنىڭ العاشقى جيناعىن سانكت-پەتەربۋرگتەگى يليا بۋراگانسكيدىڭ باسپاسىنان شىعارعان – كاكىتاي. بىراق، كاكىتاي شىعارعان اباي ولەڭدەرىنىڭ العاشقى جيناعىنا رەداكتورلىق جانە كوررەكتورلىق جۇمىستار جۇرگىزىلمەگەندىكتەن، جيناقتاعى اباي ولەڭدەرى ماتىندەرىندە كوپتەگەن قاتەلىكتەر كەتكەن. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، كاكىتاي شىعارعان اباي ولەڭدەرىنىڭ بۇل جيناعىندا دا، اقىن ولەڭدەرى تۇگەل ەمەس. ابايدىڭ اكەسى قۇنانبايعا، اعاسى تاكەجاننىڭ بالاسى ماقۇلبايعا شىعارعان جوقتاۋلارى مەن ءىنىسى وسپان، بالاسى ءابدىراحماننىڭ ولىمىنە بايلانىستى جازىلعان ولەڭدەرى – وتباسى مۇشەلەرىنە ارنالعان «وتباسىلىق» ولەڭدەر، ال، اقىننىڭ ماحاببات ليريكالارىن جەكە باسىنىڭ ولەڭدەرى دەپ، تۋعان كۇيەۋ بالاسى دۇتبايعا ارناعان «بولىس بولدىم، مىنەكي» ولەڭى مەن «قىزدارعا»، «نازارعا»، «جاقسىلىققا» ارنالعان ولەڭدەرىن «ەل ادامدارىن وكپەلەتىپ الامىز» دەگەن اقىننىڭ جاقىندارى – باسپاعا جىبەرتكىزبەگەن. مىنە، وسىنداي ءمىنايى سەبەپتەرگە بايلانىستى، كاكىتاي شىعارعان اباي ولەڭدەرىنىڭ العاشقى جيناعىنا اقىن ولەڭدەرى تۇگەل ەنبەگەن.

مەن بۇل جەردە اباي ولەڭدەرىن باسپادان العاش شىعارعان كاكىتاي ەڭبەكتەرىن تومەندەتۋدەن اۋلاقپىن. دەي تۇرعانمەن، ابايدى تىرىلتكەن – كاكىتاي، – دەگەن پىكىرمەن دە كەلىسە المايدى ەكەنبىز.

جوعارىدا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ ءبارى – اقجول قالشابەكتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى «كىتاپal podcast» ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىنداعى پىكىرلەرىنەن كەيىنگى تۋىنداعان وي.

قالاي دەسەك تە، اقجول قالشابەكتىڭ مۇرسەيىت قولجازبالارىنداعى اباي ولەڭدەرىن ەسكى قادىم جازۋىنان قازىر ءبىز قولدانىپ جۇرگەن كيريلل حارىپىنە كوشىرىپ تەكستولوگيالىق جۇمىستار ارقىلى قولجازباعا «تۇسىندىرمە سوزدىك» جاساۋى ۇلكەن قاجىرلى قايراتتى قاجەت ەتەتىن شىعارماشىلىق جۇمىس. سوندىقتان دا ءبىز اقجول قالشابەكتىڭ مۇرسەيىت قولجازبالارى ارقىلى اباي شىعارمالارىن جارياعا شىعارۋىن – «ابايتانۋعا» قوسىلعان ءبىر ۇلەس دەپ باعالايمىز.

جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، مۇرسەيىت قولجازبالارى ابايتانۋشىلارعا بۇرىننان بەلگىلى. بۇل قولجازبامەن م.اۋەزوۆتەن باستاپ، جوعارىدا اتى اتالعان ابايتانۋشىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك جۇمىس جاساعان. تەك ءبىر «اتتەگەن-ايى» – مۇرسەيىتتىڭ بىزگە بەلگىلى وسى ءۇش قولجازباسىن ءبىر-بىرىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ولارعا عىلىمي نەگىزدەگى تەكستولوگيالىق جۇمىستاردىڭ جاسالماعاندىعى. «ابايتانۋ» عىلىمىندا ورىن الىپ وتىرعان وسى «اتتەگەن-ايدىڭ»  ورنىن ابايتانۋشى اقجول قالشابەك – مۇرسەيىت قولجازبالارى ارقىلى ءوزى قۇراستىرعان «اباي شىعارمالارىنىڭ تولىق جيناعىندا» ورنىنا كەلتىرسە، «ابايتانۋعا» قوسىلعان شىن مانىندەگى عىلىمي ۇلەس بولار ەدى.

مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي شىعارمالارىنىڭ جارياعا شىعۋى – وقىرمان ءۇشىن، اسىرەسە – ابايتانۋ عىلىمى ءۇشىن ۇلكەن يگىلىكتى جاڭالىق. سوندىقتان دا، مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي شىعارمالارىن جارىققا شىعارعان اقجول قالشابەكتىڭ بۇل ەڭبەگىن – دانىشپان اقىننىڭ 180-جىلدىق مەرەيتويى كەزەڭىندە «ابايتانۋعا» قوسىلعان سۇبەلى ۇلەس دەپ باعالادىق.

نۇرعالي ماحان

Abai.kz