جەتىسۋ – بۇل تەك گەوگرافيالىق اتاۋ ەمەس، ول – قازاق دالاسىنىڭ ايرىقشا مىنەزىن بويىنا سىڭىرگەن ءوڭىر. تاۋى مەن تاسى تاريح سويلەيتىن بۇل ولكەدە بۇگىندە جاڭا تىنىس، جاڭا دامۋ سەرپىنى ايقىن بايقالادى.

وبلىس قۇرامىنا 8 اۋدان كىرەدى، بارلىعى 352 ەلدى مەكەن بار، ال جالپى حالىق سانى 692 948 ادامعا جەتەدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ايماق سوڭعى جىلدارى ەل ەكونوميكاسىنىڭ بەلسەندى ورتالىعىنا اينالىپ كەلەدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، «جەتىسۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى ءتۋريزمدى دامىتۋعا ايرىقشا ءمان بەرۋى قاجەت. اسىرەسە، الاكول مەن بالقاشتىڭ وراسان زور الەۋەتى بار». بۇل ءسوز – جاي ۇندەۋ ەمەس، ءوڭىردىڭ بولاشاعىن ايقىنداعان باعدار بولدى. شىندىعىندا، ءتۋريزمدى دامىتۋ تەك قانا ەكونوميكالىق ءوسىم ەمەس، مادەني مۇرانى ساقتاۋ، تاريحي ورىنداردى جاڭعىرتۋ، حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن كوتەرۋ سياقتى كوپتەگەن الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق مىندەتتەردى قاتار شەشەدى.

سان سيپاتتى جەتىسۋ تۋريستەرگە ەسىك اشادى

شىنىندا دا، جەتىسۋ تابيعاتتىڭ تاڭعاجايىپ سىيىنا كەندە ەمەس. الاكول مەن بالقاشتىڭ كوگىلدىر تولقىنى، «التىنەمەل» مەن «جوڭعار الاتاۋى» ۇلتتىق پاركتەرىنىڭ كوركەم لاندشافتارى ەكوتۋريزمنىڭ ناعىز ورتاسىنا اينالۋعا لايىق. بۇل تابيعي بايلىق تەك كوز تارتاتىن كورىنىس قانا ەمەس، زەرتتەۋشىلەر مەن تۋريستەر ءۇشىن عىلىمي، مادەني جانە رەكرەاتسيالىق مانگە يە. سونىمەن قاتار، ايماقتا تاريحي ەسكەرتكىشتەر مەن ارحەولوگيالىق ورىندار دا كوپ، ولار جەتىسۋدىڭ تەرەڭ مادەني تامىرىن ايقىن كورسەتەدى. بىراق تابيعات سۇلۋلىعىنىڭ ءوزى جەتكىلىكسىز – وعان جەتكىزەر جول مەن ينفراقۇرىلىم بولماسا، الەۋەت تە ىسكە اسپاي قالادى. سوندىقتان سوڭعى جىلدارى تۋريزممەن قاتار، ءوڭىردىڭ ينجەنەرلىك جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىن جەتىلدىرۋگە باسىمدىق بەرىلىپ وتىر. تۋريزم مەن ينفراقۇرىلىم – ەگىز ۇعىم. ءبىرى دامىماي، ەكىنشىسى دە العا باسپايدى.

قازىردىڭ وزىندە بۇل باعىتتا ناقتى قادامدار بار. ۇلتتىق پاركتەر مەن كول ماڭىندا قۇنى 3 ميلليارد تەڭگەدەن اساتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالار قولعا الىندى. بۇل جوبالار تەك تۋريستىك باعىتتاردى دامىتۋمەن شەكتەلمەي، جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا جۇمىس ورىندارىن اشىپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋعا باعىتتالعان. لەپسى–بالقاش تاس جولىنىڭ قۇرىلىسى ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق كارتاسىندا ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە نىسانعا اينالدى. ويتكەنى ءتۋريزمنىڭ دامۋى – ەڭ الدىمەن جولدان باستالادى. ساپالى جول تەك ءتۋريستى عانا ەمەس، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دە قوزعاۋشى كۇشكە اينالدىرادى. كول جاعالاۋلارىنداعى دەمالىس بازالارى مەن قوناقۇيلەردىڭ بوي كوتەرۋى، جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ سەرۆيستىك قىزمەتكە تارتىلۋى – وسىنىڭ ايعاعى. جاڭا جولدار تۋريستىك اعىندى ارتتىرىپ قانا قويماي، ايماقتاردى لوگيستيكالىق بايلانىسپەن قامتاماسىز ەتەدى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ نارىققا شىعۋىن جەڭىلدەتەدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ ساپاسى مەن ۋاقتىلىعىن ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستاۋدى تاپسىردى. سەبەبى، كەز كەلگەن باستاما جاۋاپكەرشىلىكپەن ۇشتاسپاسا، ناتيجەسى دە بۇلىڭعىر بولماق. «كەيبىر مەردىگەرلەر مىندەتتەمەسىن ورىنداماي، شارۋانى سوزبالاڭعا سالاتىنى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان اكىمدىك تاراپىنان باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى. بۇل – ايماقتىڭ دامۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان تالاپ. ايماقتا ءاربىر جوبانىڭ ىسكە اسۋى حالىقتىڭ سەنىمىن نىعايتىپ، ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىقتى ارتتىرادى. سوندىقتان ساپالى جۇمىس پەن اشىق ەسەپ بەرۋ – جەتىسۋدىڭ دامۋىنىڭ نەگىزگى شارتتارى بولىپ وتىر.

تازا سۋ بار جەردە – تىرشىلىك بار!

جول مەن تۋريزم ماسەلەسىمەن قاتار، جەتىسۋدىڭ تاعى ءبىر وزەكتى سالاسى – سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ. سەبەبى تۋريست تە، تۇرعىن دا ەڭ الدىمەن تازا سۋعا مۇقتاج. سوڭعى ەكى جىلدا بۇل باعىتتا وبلىستا جۇيەلى جۇمىستار اتقارىلدى. بۇگىندە قالا حالقىنىڭ 100 پايىزى، ال اۋىل حالقىنىڭ 99,5 پايىزى ورتالىقتاندىرىلعان اۋىزسۋ جۇيەسىنە قوسىلعان. بۇل – رەسپۋبليكاداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى. 2022–2024 جىلدارى 493 شاقىرىم سۋ جەلىسى جاڭارتىلىپ، 27 ەلدى مەكەننىڭ سۋ ساپاسى جاقساردى. بۇرىن سۋدىڭ تۇزدىلىعىنان زارداپ شەككەن قاراتال اۋدانىنىڭ كوپبىرلىك اۋىلىندا ماسەلە تۇبەگەيلى شەشىلدى. بۇل تەك ينجەنەرلىك جەتىستىك ەمەس – الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ بەلگىسى، حالىقتىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ناقتى قادام.

سۋمەن قامتۋ جۇيەسى جاڭارعان سايىن، وڭىردەگى تۇرمىس تا جاڭارىپ كەلەدى. مىسالى، تەكەلى قالاسىندا سۇزگى ستانتسيالارى جاڭارتىلىپ، ەكى سۋ قويماسى مەن 16,5 كم سۋ جەلىسى سالىندى. ال كەربۇلاق اۋدانىنىڭ سارىوزەك اۋىلىندا كوپ جىلدان بەرى شەشىلمەي كەلگەن سۋ تاپشىلىعىنىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلۋدا. قازىر وبلىس بويىنشا 18 جوبا ىسكە اسىرىلىپ، بيىلدىڭ وزىندە ءتورت اۋىل – قونىر، ءۇمتىل، كوپالى جانە جيدەلى تازا اۋىزسۋ جۇيەسىنە قوسىلادى. بۇنىڭ بارلىعى – وڭىردەگى تۇراقتى تىرشىلىكتىڭ كەپىلى. سۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ تەك تۇرعىنداردىڭ كۇندەلىكتى قاجەتتىلىگىن شەشىپ قانا قويماي، تۋريستىك نىسانداردىڭ جۇمىسىن قامتاماسىز ەتەدى، اۋىل شارۋاشىلىعىن قولدايدى، سونداي-اق ەكولوگيالىق تۇراقتىلىققا ۇلەس قوسادى.

تازا سۋ بار جەردە – تىرشىلىك بار. ال جىلى ءۇي – ءومىر ساپاسىنىڭ ەكىنشى ساتىسى. سول سەبەپتى جەتىسۋ جىلۋمەن قامتۋ جۇيەسىن دە جاڭعىرتۋدا. وبلىس بويىنشا 393 شاقىرىم جىلۋ جەلىسى بار، سوڭعى جىلدارى ونىڭ ەداۋىر بولىگى تولىق جوندەۋدەن ءوتتى. «تاريف ينۆەستيتسياعا ايىرباس» باعدارلاماسى اياسىندا ونداعان شاقىرىم جەلى مەن قازاندىقتار جاڭارتىلدى. بۇل – كوممۋنالدىق سالانى دامىتۋدىڭ زاماناۋي مودەلى. ەندى تالدىقورعان قالاسىندا قۋاتى 49 گكال/ساع جاڭا قازاندىق سالىنۋدا. بۇل جوبا اياقتالعان سوڭ جاڭا شاعىن اۋدانداردى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتىپ، بۇرىننان بار جۇيەگە تۇسەتىن جۇكتەمەنى 15 پايىزعا ازايتادى. ال ۇشارالداعى 30 گكال/ساع قازاندىق قۇرىلىسى اياقتالۋعا جاقىن. مۇنداي جوبالار تۇرعىنداردىڭ عانا ەمەس، ينۆەستورلاردىڭ دا سەنىمىن ارتتىرادى. بۇل – ايماقتىڭ تۇراقتى دامۋى مەن الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ كورىنىسى.

اۋىش شارۋاشىلىعىنى كوتەرىلسە – ايماقتىڭ الەۋەتى دە ارتادى!

جەتىسۋدىڭ دامۋىنىڭ تاعى ءبىر تىرەگى – اۋىل شارۋاشىلىعى. تابيعاتى مەن جەرى قولايلى بۇل ءوڭىر مال جانە ەگىن شارۋاشىلىعىنا دا، اگروونەركاسىپكە دە قولايلى. پرەزيدەنت ايتقانداي، «جەر – حالىقتىڭ بايلىعى، ول بارلىق ازاماتتىڭ يگىلىگىنە جاراۋى كەرەك». سوڭعى جىلدارى وبلىس بويىنشا 100 مىڭ گەكتاردان استام يگەرىلمەي جاتقان جەر انىقتالىپ، سونىڭ جارتىسى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى. بۇل – اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ادىلدىك پەن تيىمدىلىكتىڭ كورىنىسى. ەندى بۇل جەرلەر جەرگىلىكتى شارۋالارعا ۇلەستىرىلىپ، جاڭا ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ قۇرىلۋىنا مۇمكىندىك تۋىپ وتىر. زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن اگروونەركاسىپتىك ينۆەستيتسيالار ارقاسىندا جەتىسۋداعى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدىلىگى ارتىپ، ەكسپورتتىق الەۋەتى دە وسۋدە.

اۋىلدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلسە، ايماقتىڭ دا الەۋەتى ارتادى. ينفراقۇرىلىم مەن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءوزارا بايلانىسى جەتىسۋدا ايقىن سەزىلەدى. تازا سۋى بار، جىلى ءۇيى بار، جولى مەن جارىعى بار اۋىل – ناعىز ءومىردىڭ ورتالىعى. سوندىقتان وبلىستاعى ءاربىر جوبانىڭ تۇپكى ماقساتى – حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ. تۋريزم ارقىلى ەكونوميكاعا قارجى قۇيىلىپ، ينفراقۇرىلىم ارقىلى تۇرمىس جەڭىلدەپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ارقىلى تۇراقتى تابىس قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل ءۇش باعىت – ءبىر ماقساتقا توعىسقان جۇيە.

بۇگىنگى جەتىسۋ – تابيعاتتىڭ عانا ەمەس، ادامنىڭ ەڭبەگىنىڭ دە ايعاعى. جاڭا جولدار، تازا سۋ، جىلۋمەن قامتىلعان ۇيلەر – بۇلار جاي نىساندار ەمەس، جاڭا ءومىردىڭ كورىنىسى. ءاربىر قۇرىلىس، ءاربىر جوبا – بولاشاققا سالىنعان ينۆەستيتسيا. ايماقتىڭ دامۋىندا باستى نارسە – جۇيەلىلىك پەن ساپا. سول ساقتالسا، جەتىسۋ ەرتەڭگى قازاقستاننىڭ ۇلگى ايماعىنا اينالارى ءسوزسىز. جەتىسۋ بۇگىندە جاڭارۋ مەن جاسامپازدىقتىڭ سيمۆولى. مۇندا تابيعات پەن تەحنولوگيا، ءداستۇر مەن دامۋ قاتار ءورىلىپ كەلەدى. جەردىڭ بايلىعىن حالىق يگىلىگىنە جاراتىپ، تۋريزم مەن ينفراقۇرىلىمدى قاتار دامىتۋ – بۇل ايماقتىڭ تابىستى بولاشاعىنا جول اشادى. سوندىقتان بۇگىنگى جەتىسۋ – ەرتەڭگى وركەنيەتتى قازاقستاننىڭ ايناسى دەپ بەك سەنىمەن ايتا الامىز.

Abai.kz