«قازاق اندەرى مەن يىرىمدەرىنە جەتەتىن دۇنيە جوق» قازاق پەن دومبىرا ەگىز ۇعىم. سودان بولار، كۇيدىڭ كۇمبىرىنە قۇلاق تۇرمەيتىن جان جوق. تاماشا اۋەندە وزگەشە ءبىر الەم، ءومىر بار. ادەمىلىك پەن سۇلۋلىقتى سەزىنەسىڭ. رۋحتاناسىڭ، قاناتتانىپ، جىگەرلەنەسىڭ. بۇگىندە ءتول ونەرگە سۇبەلى ۇلەس قوسىپ جۇرگەندەر از ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – ءنۇرسات بەيسەقوجاەۆ. ارمانىن كۇيدەن ىزدەگەن ونىڭ ونەرگە ىڭكارلىگى ەرەكشە. ول نەبارى 3-4 سىنىپتا العاشقى كۇيىن شىعارادى. بىراق شىعارما كوڭىل تۇكپىرىندە ساقتالادى. نازارلارىڭىزعا وبلىستىق ش. قالداياقوۆ اتىنداعى فيلارمونيانىڭ ديرەكتورى ءنۇرسات بەيسەقوجاەۆپەن بولعان سۇحباتتى ۇسىنامىز.

– ءنۇرسات، قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتارى وركەسترىنىڭ سۇيمەلدەۋىمەن شىعارماشىلىق كەشىڭىزدى بەردىڭىز. جالپى وسى كەش تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. نەگە كونتسەرت اتىن «نۇرلى جول» دەپ اتادىڭىز؟

– شىعارماشىلىق كەشكە ءبىر ايعا جۋىق دايىندالدىق. كونتسەرتتە «قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق اسپاپتار وركەستىرىمەن» بىرگە جانە مەنىڭ ءىنىم عالاماتتىڭ جەكە تۋىندىلارى ورىندالدى. ال كونتسەرتتىڭ «نۇرلى جول» دەپ اتالۋىنىڭ سەبەبى بار. مەنىڭ «نۇرلى جول» اتتى كۇي-پوەمام بار. بۇل شىعارما، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى ەلباسىمىزدىڭ جاساعان جۇمىستارى مەن ەلىمىزدىڭ باستان كەشكەن شيرەك عاسىرلىق تاريحىن كۇي ارقىلى سۋرەتتەيدى.

– فيلارمونياعا باسشىلىققا كەلگەنىڭىزگە كوپ بولعان جوق. وڭتۇستىككە كەلگەندە قانداي اسەردە بولدىڭىز؟

– وڭتۇستiك ەجەلدەن دارابوز كۇيشى سۇگىرمەن تانىلعان ءوڭىر. مۇندا شەرتپە كۇيدىڭ نەگىزى قالانعان. مايلىقوجا، مادەلى جىراۋلاردىڭ وسيەتىن جىرلاعان جاستار كوپ. باسقا ايماقپەن سالىستىرعاندا وبلىس ونەرىمەن، مادەنيەتىمەن كوش ىلگەرى تۇر.

وڭتۇستىكتىڭ ونەرى جايلى ءسوز قوزعالعاندا العاش بوپ ويعا ورالاتىن وردا – ش.قالداياقوۆ اتىنداعى وبلىستىق فيلارمونيا. ەرتەدەن-اق  ەسىمى ەلگە ءمالىم تالانتتاردى تاربيەلەپ شىعارعان فيلارمونيانىڭ ەكىنشى جاڭعىرۋى – 2010 جىلى ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن جاڭا عيماراتقا كوشۋى ەدى. سول جىلدىڭ 19-ناۋرىزىندا بۇرىنعى «ەلاستيك» توقىما فابريكاسىنىڭ عيماراتىندا وتىرعان ونەر ۇجىممىنا بۇل ۇلكەن تارتۋ بولدى. سول ساتتەن باستاپ-اق ونەرپازدارى ەلگە ماڭىزى بار بارلىق شارانىڭ باسى-قاسىنان تابىلىپ، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق بايقاۋلاردا توپ جارىپ، ەلگە مەرەكە سىيلاۋدان ءبىر ساتتە جالىققان ەمەس. وبلىس توڭىرەگىندە عانا ەمەس، ونەرپازدارى رەسپۋبليكا، الىس-جاقىن شەتەلدەرگە دە تانىمال بۇل ۇجىمدا سۇگىر اتىنداعى قازاق ۇلت-اسپاپتار وركەسترى، «تۇمار» فولكلورلىق ءانسامبلى، «تۇمار»، «قازىنا» بي انسامبلدەرىمەن قاتار ورىس حالىق اسپاپتار وركەسترى، «الاش» ۆوكالدى اسپاپتار وركەسترى جانە سكريپكاشىلار ءانسامبلى، سونىمەن قاتار 40-قا جۋىق رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ لاۋرەاتتارى ياعني كاسىبي، بىلىكتى انشىلەر توبى قىزمەت اتقارادى. قانشاما جىلدان بەرى ونەرگە دەگەن ولشەۋسىز ەڭبەكتەرى بار مادەنيەت مايتالماندارىنىڭ بۇل ۇجىمدا قىزمەت جاساپ، كەيىنگى جاستارعا ۇلگى بولىپ كەلە جاتقانى-ءبىز ءۇشىن ۇلكەن ماقتانىش. قر ەڭبەگى سىڭىرگەن ءارتىسى قۇرمان شويىنباەۆ، قر ەڭبەگى سىڭگەن قىزمەتكەرى نىشان تولەگەنوۆ، قر ەڭبەگى سىڭىرگەن قايراتكەرى ءسابيرا ءابدىرايىموۆا، قر مادەنيەت قايراتكەرلەرى گۇلبالا ءابۋوۆا، ايجان تاجەنوۆا، عاليا جومارتوۆا، سۇندەت ميراليەۆ، زاۋرە اجىبەكوۆا جانە حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردىڭ جۇلدەگەرلەرى قاي كەزەڭدە دە فيلارمونيا تاريحىنا ەسىمدەرى التىن ارىپتەرمەن جازىلار ونەر تۇلعالارى.

.مەنى قۋانتقانى، مۇندا زاماناۋي جابدىقتالعان كەرەكتىنىڭ ءبارى بار. ۇجىمداعى انشىلەردىڭ دە كاسىبيلىك دەڭگەيى مىقتى. كوپ داۋىستا ءان ورىنداۋ ءستيلى جولعا قويىلعان. قانداي ءىس-شارا بولسىن انشىلەرىمىز ورتاسىندا جۇرەدى. جەتىستىگى دە جەتەرلىك. وبلىس اكىمى جانسەىت تۇيمەباەۆتىڭ  تىكەلەي ونەرگە قولداۋى ەرەكشە. مۇنداي قامقورلىق وزگە وبلىستاردا جوق.

– ءنۇرسات، قازاق حالقى ونەردى جوعارى باعالايدى. اسىرەسە ۇلتتىق ونەرگە ىقىلاسى ەرەكشە. ءوزىڭىزدى تانىستىرىپ وتسەڭىز...

– مەن الماتى قالاسىندا تۋىپ ءوستىم. بىراق جاستىق شاعىم اۋىلدا ءوتتى. شىمكەنتتە ءجۇرىپ، الماتىنى ەمەس، اۋىلدى ساعىنامىن. ال اتا-انامنىڭ مۋزىكاعا اۋەستىگى جوق. اكەم شارۋا ادامى. بىراق ونەرگە دەگەن ىڭكارلىك تەگىمىزدە بار. احمەت جۇبانوۆ جەتىسۋ كۇي مەكتەبىنىڭ اتاسىنا بالاعان بايسەركەنىڭ ۇرپاعىمىن. سوندىقتان بولار، العاشقى كۇيىمدى 3-4 سىنىپتا وقىپ جۇرگەنىمدە جازدىم. بىراق ۇلكەندەرگە كورسەتۋگە ۇيالدىم. كوڭىل تۇكپىرىندە ساقتادىم. ەس كىرىپ، وڭ سولىمدى تاني باستاعاندا، انامنىڭ ومىردەن ءوتۋى جانىما باتتى. اناعا دەگەن ساعىنىش ساز ونەرىنىڭ ساحناسىنا اكەلدى. قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىن كومپوزيتور ماماندىعى بويىنشا اياقتادىم. قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتارى وركەسترىمەن جۇمىس ىستەدىم.

– كۇيشىلىك ءداستۇرىمىزدىڭ بۇگىنگى دەڭگەيى قالاي؟ بولاشاعى جايىندا نە ايتاسىز؟

– قازاقتىڭ كۇيى – بابادان كەلە جاتقان ءتول ونەر. راس، ءبىر كەزدەرى ءۇزىلىپ تە كەتە جازدادى. بىراق جوعالعان جوق. ءاربىر ايماقتا ءتول ونەردىڭ ۇلتتىق مەكتەبى بار. ەۋروپالىق كلاسسيكالىق مۋزىكانىڭ ءداۋىرى باح، بەتحوۆەندەر كەزەڭى 15-عاسىردان باستالادى. ال قورقىتتىڭ «قوڭىر» كۇيى – 7-8 عاسىرلاردىڭ تۋىندىسى. دەمەك ۇلتتىق ونەرىمىز ومىرشەڭ. قازاق كۇيلەرى ەكزوتيكا ەمەس، عالامدىق جاۋھارلاردىڭ قاتارىنان ورىن السا دەپ ارماندايمىن. ول ءۇشىن 70-ءشى جىلدارى داۋلەتكەرەيدىڭ «قۇداشا دۋمانىن»، دايرابايدىڭ «دايرابايىن» سيمفونيالىق وركەسترگە ورىنداتقان ەركەعالي راحماديەۆتىڭ باستاماسىن جالعاستىرۋىمىز كەرەك. وكىنىشكە قاراي، ءتول ونەرىمىز كۇيدىڭ ناسيحاتى ازداۋ.

 – بۇگىنگى فيلارمونيانىڭ تىنىس-تىرشىلىگى قانداي؟ قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟

– ەلىمىزدە ءوتىپ جاتقان "ەكسپو-2017" جانە "تۇركىستان-تۇركى الەمىنىڭ مادەني استاناسى" جىلى ەكەنى ءمالىم. وسىعان وراي، قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق - اسپاپتار وركەسترىنىڭ ديرەكتورى نۇرعيسا داۋەشوۆپەن مەموراندۋمعا قول قويدىق. جۋىردا وڭتۇستىك وڭىرىنە قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق حالىق-اسپاپتار وركەسترى گاسترولدىك ساپارمەن كەلەدى. ەكى ۇجىمنىڭ باستى ماقساتى -وركەستر مۇشەلەرىنىڭ تاجىريبەسىن جانداندىرۋ، ۇلت اسپاپتار وركەسترى اراسىنداعى ارىپتەستىك بايلانىستى ارتتىرۋ. سونداي-اق فيلارمونيا ەكسپو كورمەسىنە بارىپ، كونتسەرت بەرۋدى جوسپارلاپ وتىر. ءداستۇرلى ءتول ونەر قازاقتىعىمىزدىڭ، تاريحىمىزدىڭ كۇرەتامىرى عوي. بيىل فيلارمونيانىڭ جانىنان قۇرىلعان سۇگىر اتىنداعى ۇلتتىق اسپاپتار انسامبلىنە 15 جىل. وركەستر قۇرامىندا 50-گە جۋىق كاسىبي مۋزىكانت بار. مەرەيتوي قارساڭىندا وركەستر باتىس قازاقستان، اتىراۋ، ورال قالالارىنا بارىپ، ونەر كورسەتەدى. سونداي-اق «تۇركىستان-تۇركى الەمىنىڭ مادەني استاناسى" اياسىندا شىلدە ايىندا شىمكەنت پەن تۇركىستاندا جىر-تەرمەشىلەردىڭ قاتىسۋىمەن «ۇلى دالا سازى» فەستيۆالى وتەدى.

 – اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان مۇقاعالي كەجەتايۇلى

Abai.kz