مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ احۋالى جونىندەگى ساراپتاما: كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار (جالعاسى)
كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار
قازاقستاندىق كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار ىستەرىن بىرىڭعاي ورىس تىلىندە جۇرگىزەدى. ءتىپتى، قازاقتىلدى ازاماتتار قۇرعان فيرمالاردىڭ ءوزى ءورىستىلدى قىزمەتشىنى جالداپ ىسجۇرگىزىمدى ورىسشا جۇرگىزۋگە ءماجبۇر. ال، شەتەلدىك فيرمالار اۋىزەكى ءتىل رەتىندە ءوز تىلدەرىن قولدانىپ، ال ىسجۇرگىزىمى - بىرىڭعاي ورىس تىلىندە. مۇنىڭ ءبارى سايىپ كەلگەندە، كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار مەن مەملەكەتتىك سەكتور اراسىنداعى قاتىناستىڭ تەك قانا ورىس تىلىندە بىرجاقتى قامتىلعاندىعىن كورسەتەدى.
قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ اياسى ءۇشىن اۋىزەكى تۇرمىستىق دەڭگەيدى ايتپاعاندا، بىرەن-ساران قازاقتىلدى قۇرىلىمداردى قوسپاعاندا، كوممەرتسيالىق ۇيىمداردىڭ ىشكى ورتاسىن ايتپاعاندا، ولاردىڭ قوعامدىق ورتامەن قاتىناسى بويىنشا قازاق تىلىنە ارنالعان ورتا مەيلىنشە تارىلعان. ولاردىڭ ۇيىمدىق شارالارى مەن مەرەكەلەرى ورىس تىلىندە نە شەت تىلدە وتىلەدى. مەملەكەتكە دەگەن قۇرمەتتى ايتپاعاندا، قازاقتىلدى ازاماتتاردىڭ قۇقىعى كوزبە كوز تاپتالىپ جاتادى، ءارى ولاردىڭ ءبارىن ءورىستىلدى ازاماتتار رەتىندە قابىلداۋ داعدىعا اينالعان.
قازاقستاندىق كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار ءۇشىن قازاقتىلدى تۇتىنۋشىلار قۇقىعى باستى ەمەس. مىسالى، ءالى كۇنگە دەيىن بانكتەردە تۇتىنۋشىلارعا ارنالعان قازاقتىلدى بلانكتار جوق، ولار تۇتىنۋشىلارعا ءورىستىلدى كەلىسىمشارتتىڭ ءماتىنىن عانا ۇسىنادى، كومپيۋتەرلەرى قازاق قارىپتارىمەن ءالى كۇنگە قامتىلماعان.
كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار
قازاقستاندىق كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار ىستەرىن بىرىڭعاي ورىس تىلىندە جۇرگىزەدى. ءتىپتى، قازاقتىلدى ازاماتتار قۇرعان فيرمالاردىڭ ءوزى ءورىستىلدى قىزمەتشىنى جالداپ ىسجۇرگىزىمدى ورىسشا جۇرگىزۋگە ءماجبۇر. ال، شەتەلدىك فيرمالار اۋىزەكى ءتىل رەتىندە ءوز تىلدەرىن قولدانىپ، ال ىسجۇرگىزىمى - بىرىڭعاي ورىس تىلىندە. مۇنىڭ ءبارى سايىپ كەلگەندە، كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار مەن مەملەكەتتىك سەكتور اراسىنداعى قاتىناستىڭ تەك قانا ورىس تىلىندە بىرجاقتى قامتىلعاندىعىن كورسەتەدى.
قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ اياسى ءۇشىن اۋىزەكى تۇرمىستىق دەڭگەيدى ايتپاعاندا، بىرەن-ساران قازاقتىلدى قۇرىلىمداردى قوسپاعاندا، كوممەرتسيالىق ۇيىمداردىڭ ىشكى ورتاسىن ايتپاعاندا، ولاردىڭ قوعامدىق ورتامەن قاتىناسى بويىنشا قازاق تىلىنە ارنالعان ورتا مەيلىنشە تارىلعان. ولاردىڭ ۇيىمدىق شارالارى مەن مەرەكەلەرى ورىس تىلىندە نە شەت تىلدە وتىلەدى. مەملەكەتكە دەگەن قۇرمەتتى ايتپاعاندا، قازاقتىلدى ازاماتتاردىڭ قۇقىعى كوزبە كوز تاپتالىپ جاتادى، ءارى ولاردىڭ ءبارىن ءورىستىلدى ازاماتتار رەتىندە قابىلداۋ داعدىعا اينالعان.
قازاقستاندىق كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار ءۇشىن قازاقتىلدى تۇتىنۋشىلار قۇقىعى باستى ەمەس. مىسالى، ءالى كۇنگە دەيىن بانكتەردە تۇتىنۋشىلارعا ارنالعان قازاقتىلدى بلانكتار جوق، ولار تۇتىنۋشىلارعا ءورىستىلدى كەلىسىمشارتتىڭ ءماتىنىن عانا ۇسىنادى، كومپيۋتەرلەرى قازاق قارىپتارىمەن ءالى كۇنگە قامتىلماعان.
قازاقستاندا جارناما مەن حابارلاندىرۋدىڭ تۇپنۇسقاسى مەن تاراتۋ ۇدەرىسى 100 % -عا دەرلىك اۋەلى ورىس تىلىندە جۇزەگە اسادى، قازاق تىلىنە اۋدارۋ ەكىنشى كەزەكتە عانا قولعا الىنادى. وسىدان كەلىپ، قازاقتىلدى جارناما جاساۋشى كاسىپكەرلىك تە اتىمەن جوق. الماتى قالالىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، الماتى قالاسىنداعى 200-دەن استام جارناما اگەنتتىكتەرىنىڭ ءبىر دە ءبىرى قازاق تىلىندە جارناما جاسامايدى. ءسويتىپ، جارناما بەرۋشىلەر قازاقتىلدى تۇتىنۋشىلار مۇددەسىن ەسكەرگەندىكتەن ەمەس، ءتىل ساياساتىندا تۋى مۇمكىن داۋدان قاشقاقتاعاننان امالسىز تۇردە ءورىستىلدى جارنامانى ءۇستىرت قازاقشالاۋمەن شەكتەلەدى. ال، ساۋدا ورىندارىنداعى يمپورتتالاتىن ونىمدەردىڭ 10%-ى عانا قازاقشا جاپسىرمالار (ەتيكەتكا) مەن نۇسقامالاردى (ينسترۋكتسيا) قامتيدى، قالعانى ورىس تىلىندە نە باسقا شەت تىلدەردە.
قوعامدىق ۇيىمدار
قازاقستانداعى قوعامدىق سەكتور تەك قانا ورىس تىلىندە كۇن كورۋدە. قوعامدىق ۇيىمداردى قارجىمەن قامتيتىن، تاپسىرىس جاسايتىن دونورلىق جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بارلىعى دەرلىك تەك قانا ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە قاتىناس جاسايدى. ءىشىنارا كەيبىرەۋى عانا كونكۋرستاردى قازاقشا حابارلاعانى بولماسا، نەگىزگى شارالاردىڭ بارلىعى دەرلىك ورىسشا وتەدى، قازاقتىلدى ءتىلماش تارتىلمايدى. بۇل ءجايت قوعامدىق سەكتورمەن قاتىناس جاساۋعا ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان باقىلاۋعا الىنبايدى. ناتيجەسىندە ەلدە قازاقتىلدى ازاماتتاردىڭ بەلسەنىمى ەنجار، قوعامدىق-ساياسي جانە الەۋمەتتىك شارالار مەن ناۋقانداردان تىس، ازاماتتىق قۇقىقتارىن تالاپ ەتۋ مۇمكىندىگى تومەن، قوعامدىق-الەۋمەتتىك اقپاراتپەن قامتۋ جوقتىڭ قاسى. قوعامدىق ۇدەرىستەن تىلدىك ورتا ارقىلى شەتتەتىلگەن قازاقتىلدى ازاماتتار ءوز تۇرعىسىن تالاپ ەتەتىندەي قوعام مۇشەسى بولىپ قالىپتاسپاۋدا.
ۇزاق جىلدار بويى قوعامدىق كەلىسىم يدەولوگياسى جۇرگىزىلگەن قازاقستاندا قازاق ەمەس ەتنوستاردىڭ قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋىنە قازاقستاندىق ورىستاردىڭ دەڭگەيىمەن كوز جەتكىزۋگە بولادى. جەكەلەگەن زەرتتەۋلەر بويىنشا، ولاردىڭ 0,7%-ى عانا ۇيلەرىندە قازاقشا سويلەسەدى، 1%-ى ەكى تىلدە قاتىناسادى. ورىستاردىڭ ورىس ءتىلىن بىلمەيتىنى جوق، بىراق ولاردىڭ قازاقشا بىلەتىنى 2% عانا. بۇل جاعداي قازاق ءتىلىنىڭ قوعامدىق كەلىسىم فاكتورى رەتىندە قالىپتاسپاي وتىرعاندىعىن كورسەتەدى.
بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى
ەلدەگى قوعامدىق مالىمەت كوزىنە قاراعاندا، (بۇل سالا بويىنشا رەسمي مالىمەت نەمەسە عىلىمي زەرتتەمە جوق) باق ءوندىرىسىنىڭ قازاقشاسى 10%-دان اسپايدى، قالعانى ورىس تىلىندەگى ونىمدەر بولىپ تابىلادى دا، ولار قازاقشاعا اۋدارىلىپ بەرىلەدى. بۇل احۋال قازاقتىلدى باق-تاردىڭ دەڭگەيى قانشالىقتى ەكەنىن كورسەتەدى. قازاقتىلدى باقتار كۇردەلى كىرىپتارلىقتى باستان كەشۋدە، ونى بىلايشا اتاپ وتۋگە بولادى:
- قاراجاتتىق كىرىپتارلىق; ەلدەگى جارنامانىڭ 100%-ى ورىس تىلىندە بەرىلىپ، كەيبىرەۋى عانا قازاقشاعا امالسىز اۋدارىلادى، سوعان سايكەس قازاقتىلدى باقتاردا جارنامادان تابىس تابۋ اسا تومەن; ولاردىڭ 90%-ى مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە تاۋەلدى;
- ساياسي-يدەولوگيالىق كىرىپتارلىق; قازاقتىلدى جۋرناليستەردى ماماندىققا دايارلايتىن وقۋ ورىندارىنىڭ كوپشىلىگى قازىرگى زامانعى جۋرناليستيكانى مەڭگەرمەگەن، كەڭەستىك ديداكتيكادان ارىلماعان، توتاليتارلىق ساناداعى ناسيحاتشىلىقتان ادا ەمەس;
- بىلىكتىلىك كىرىپتارلىق; قازاق جۋرناليستەرى ەسكى ادىستەمەلىك وقۋ جۇيەسىمەن، پراكتيكانى مەڭگەرمەگەن كۇيى ديپلوم الىپ شىعۋدا، ولار وزدەرىنىڭ قوعامدىق ميسسياسىن كۇنكورىسپەن عانا شەكتەۋدە، ال ءورىستىلدى جۋرناليستەر قوماقتى تابىس تابۋدا.
قازاقستانداعى ءورىستىلدى باق نىساندارى دامىعان يندۋستريالىق سيپاتقا يە، ال قازاقتىلدى باق نىساندارى ىلعي دا دامۋ جولىنداعى سيپاتتا. سايىپ كەلگەندە، قازاقستانداعى قازاقتىلدى باقتاردىڭ بوستاندىعى جونىندەگى اڭگىمەدەن گورى، قازاقتىلدى باقتاردى قۇتقارۋ ماسەلەسى پايدا بولىپ وتىر.
6. تەحنيكالىق كەدەرگى
قازاق ءتىلىنىڭ زاماندىق تەحنيكالارعا سىڭىسپەۋى دە باستى كەدەرگىنىڭ ءبىرى بولۋدا. بۇل، اسىرەسە، ەلەكتروندىق تەحنيكالىق سالاعا ءتان ءجايت. قازاقستانعا يمپورتتالاتىن بارلىق تۇرمىستىق جانە ۇيىمدىق تەحنيكالاردىڭ بارلىعى دەرلىك مەملەكەتتىك تىلگە سايكەستىلىگى قاراستىرىلماستان، تۇتىنىمعا تۇسۋدە. ناتيجەسىندە ەلدەگى ميلليونداعان ۇيالى بايلانىس تۇتىنۋشىلارى قازاق تىلىندەگى اقپاراتتان تىس قالىپ كەلەدى. ءتيىستى ورگاندار، ەڭ بولماسا، قازاق ءتىلىنىڭ لاتىندىق ۆولوتيۋك (بەيرەسمي، ازاماتتىق قولدانىسقا ارنالعان ۋاقىتشا ءالىپبي) نۇسقاسىن دا بەكىتۋ جونىندە ماسەلە قويماۋدا.
قازاق ءتىلىنىڭ ەلەكتروندىق كەڭىستىكتى مەڭگەرۋ ماسەلەسى كۇردەلى كۇيدە قالىپ وتىر. ەلدەگى ەلەكتروندىق سايتتار مەن پورتالدار بىرىڭعاي ورىس تىلىندە دامۋدا، ال مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىنسىز نىعايۋ مۇمكىندىگى جوق قازاقتىلدى ەلەكتروندىق كەڭىستىكتى يگەرۋ سالاسى ەندى عانا قولعا الىنۋدا. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بارلىعى دەرلىك ەلەكتروندىق اقپاراتتارىن تەك قانا ورىس تىلىندە تىڭعىلىقتى تاراتۋدا، ال قازاقتىلدى اقپارات ونىمدەرى ءجۇردىم-باردىم دەڭگەيدە. ناقتى دا جۇيەلى تۇردە قازاق ءتىلىن ەلەكترونداۋ ساياساتى ءالى قولعا الىنباۋدا.
ءىىى. قازاق ءتىلىنىڭ ادەبيەتتىك سيپاتىن دامىتۋ جولىنداعى ۇسىنىم
قازاق تىلىنە ءتان توقىراۋ جاعدايى قالىپتاسقان احۋال، ونى تۇزەتۋگە باعىتتالعان توتەنشە شارالار قابىلداۋدى قاجەت ەتەدى. شارالاردىڭ تەز ارادا قابىلدانۋىن كوزدەي وتىرىپ، قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندارعا قوعامدىق ورتا تاراپىنان تومەندەگىدەي ۇسىنىمدار ۇسىنىلادى.
1. قازاق ءتىلىنىڭ ادەبيەتتىك نورماسىن نىعايتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدانسىن. بۇل باعدارلاما مىنا باعىتتار بويىنشا مونيتورينگ جاساۋعا، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جانە سايكەس جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعانى ءجون:
- ءتىلدىڭ وڭدەلىمى;
- ءتىل قاعيداسىنىڭ قالپى;
- ءتىلدىڭ تۇرلامى;
- ءتىل ءستيلىنىڭ سالالانۋى;
- ءتىلدىڭ امبەباپتىعى;
- ءتىلدىڭ قوعامعا ورتاق مىندەتتىگى;
- ءتىلدىڭ اۋىزەكى جانە جازبالىق ۇلگىلەرىن دامىتۋ.
2. قازاق ءتىلىنىڭ ادەبيەتتىك نورماسىن نىعايتۋ ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا ءتىلبىلىم ينستيتۋتىنىڭ نەگىزىندە «ءاناتىل» مەملەكەتتىك حولدينگى قۇرىلسىن. بۇل حولدينگكە اتالعان باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ مىندەتتەلسىن.
3. «ءاناتىل» مەملەكەتتىك حولدينگىنىڭ قۇرامىندا قازاقتىلدى تەرميندى دامىتۋدى قولعا الاتىن تەرمينولوگيالىق زەرتحانا اشىلسىن. بۇل زەرتحانا عىلىمنىڭ جانە ءومىردىڭ بارلىق سالاسى بويىنشا تەرميندەردى رەتتەۋ مەن جاساقتاۋ جۇمىستارىن قولعا السىن.
4. «ءاناتىل» مەملەكەتتىك حولدينگىنىڭ قۇرامىندا ونوماستيكا ماسەلەلەرىن شەشۋمەن اينالىساتىن قۇرىلىم بولۋى كەرەك.ونىڭ كارتوگرافيا ماسەلەلەرىنە تىكەلەي ىقپالى بولارلىق قۇزىرىنىڭ دا بولعانى ءجون.
5. ءاربىر ۋنيۆەرسيتەت جانىندا تەرمينولوگيالىق عىلىمي كەڭەس قۇرىلىپ، ولار تەرمينولوگيالىق زەرتحانامەن تىعىز قاتىناستا جۇمىس ىستەۋى كەرەك.
6. ەلەكتروندىق كەڭىستىكتە قازاق ءتىلىن دامىتۋ ماقساتىندا «ءاناتىل» پورتالى قولعا الىنعانى ابزال. بۇل پورتال قازاق ءتىلى بويىنشا قوعامنىڭ سۇرانىسىنا سايكەس ءتۇرلى تەگىن لينگۆيستيكالىق قىزمەت كورسەتۋمەن اينالىسقانى ءجون.
7. «ءاناتىل» مح قۇرامىندا الەۋمەتتىك لينگۆيستيكا سالاسىن قامتيتىن قۇرىلىم جاساقتالۋى كەرەك، ول ءتىلدى دامىتۋ جولىندا زاڭداما، الەۋمەتتىك زەرتتەۋ، مونيتورينگ، سونداي-اق، تىلدىك ورتانى دامىتۋ ماسەلەلەرى سەكىلدى ماڭىزدى باعىتتاردى قولعا الۋعا الەۋەتى بولۋى ءتيىس.
8. «ءاناتىل» مح قۇرامىنا، سونداي-اق، قازاق ءتىلى بويىنشا تەستىلەۋ ۇدەرىسىن قامتيتىن قۇرىلىمنىڭ دا ەنگەنى ماقۇل.
ءىV. قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك مارتەبەگە سايكەستەندىرۋ جولىنداعى ۇسىنىم
1. قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك مارتەبەگە سايكەستەندىرۋ بويىنشا كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابىنىڭ 2-تاراۋى «مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە مەملەكەتتىك تiلمەن قاجەتتى جاعدايدا تەڭ قولدانىلۋى مۇمكىن.» تۇرىندە وزگەرتىلىپ بولماسا «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» ارنايى زاڭ قابىلدانعانى ءجون.
2. زاڭداما تالابىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن «قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك مارتەبەگە سايكەستەندىرۋ» جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما ءوز الدىنا بەكىتىلگەنى ماقۇل. بۇل قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردىڭ بارلىق جۇمىس ۇدەرىسى مەن ولاردىڭ كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدارمەن، قوعامدىق ۇيىمدارمەن جانە قازاقستان اۋماعىنداعى وزگە دە شەتەلدىك الۋان ۇيىمدارمەن قاتىناس قۇرالى رەتىندە قالىپتاستىرىپ، نىعايتۋىن جۇزەگە اسىرۋداعى باستى قۇجات بولۋى كەرەك.
3. باعدارلامانى جۇزەگە اسىراتىن ۋاكىلدىك ورگان تىگىڭكى باعىنىستاعى بارلىق جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ باسقارمالارىن قۇرامىنا ەنگىزگەن ءتىل كوميتەتى تىكەلەي ۇكىمەتكە نەمەسە پرەزيدەنت اپپاراتىنا قاراستى ىشكى ساياسات دەپارتامەنتىنە قاراۋى كەرەك.
4. مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ مەن ەلدەگى وزگە دياسپورالار ءتىلىن قورعاۋ ماسەلەسى ىشكى ساياساتتىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلۋى قاجەت. قازاق ءتىلىنىڭ كازىرگى جاعدايى ەڭ الدىمەن ورىس ءتىلىنىڭ دەڭگەيىمەن تەڭەستىرىلۋى العاشقى ماقسات ەتىپ قويىلۋى كەرەك. بۇل ساياساتتىڭ نەگىزى قالىپتاسقان بىرتىلدىلىكتى (ورىستىلدىلىكتى) ءوزارا كىرىگىڭكى قوستىلدىلىكپەن اۋىستىرۋدى قامتۋى قاجەت. ءوزارا كىرىگىڭكى قوستىلدىلىك - قازاقتىلدى قىزمەتشىگە كەمىندە ورىس ءتىلىنىڭ اۋىزەكى تومەنگى دەڭگەيىن ۇعۋ، ال، ءورىستىلدى قىزمەتشىگە كەمىندە قازاق ءتىلىنىڭ اۋىزەكى تومەنگى دەڭگەيىن ۇعۋدى مىندەتتەۋ ارقىلى ەكىجاقتى بىرىڭعاي تىلدىك تۇسىنىستىككە جەتكىزەتىن ەڭ تومەنگى ساتىلىق شارت. بۇل - مەملەكەتتىك ءتىلدى مەملەكەتتىك دالىزگە ەنگىزۋدەگى العىشارت بولىپ تابىلادى.
5. مەملەكەتتىك دالىزدەگى تارىلعان قازاق ءتىلى ءۇشىن تىلدىك ورتا، قازاقتىلدى قىزمەتشىنىڭ قۇقىعىنىڭ بۇزىلۋ ايعاعى رەتىندە مويىندالىپ قويماي، مەملەكەتتىك ءرامىزدىڭ ءبىرى سانالاتىن مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىنىڭ اياققا باسىلۋى رەتىندە تانىلۋى كەرەك. سوندىقتان دا ءاربىر وتىرىس، جينالىس پەن فورۋمدار مەملەكەتتىك ءتىلسىز ءوتۋىن زاڭدى بۇزۋ رەتىندە تانىلاتىنداي، زاڭدامالىق وزگەرىمدەر مەن تولىقتىرىمدار قابىلدانۋى كەرەك.
6. مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ بەلگىلى ءبىر دارەجەدە قوعامدىق قۇندىلىققا اينالۋى كەرەك. ول ءۇشىن قازاق تىلىنە دەگەن جاناشىرلىق قوعامدىق تاراپتان تۋىلاتىنداي شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، قوعامدىق جوبالاردىڭ اتقارىلۋى مەملەكەت پەن كوممەرتسيالىق تاراپتان قولداۋعا يە بولۋى قاجەت.
7. ءاربىر مەملەكەتتىك، كوممەرتسيالىق، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپارات ءوندىرۋ قابىلەتى باقىلاناتىنداي شارالار جاسالۋى كەرەك.
8. باق-تارداعى قازاقتىلدى ونىمگە دەگەن تالاپ ايقىن دا جوعارى بولاتىنداي كورسەتكىلەر (ينديكاتورلار) بەلگىلەنۋى كەرەك جانە سول بويىنشا تۇراقتى مونيتورينگ جاسالۋى ءتيىس.
9. ءاربىر جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ قازاقتىلدى ءونىم ءوندىرۋ قابىلەتى ونداعى وقىتۋشىلار ازىرلەگەن وقۋلىقتار مەن ادەبيەتتەردىڭ سانى مەن ساپاسى ارقىلى ولشەنگەنى ماقۇل. ال، ءار مەكتەپتەگى وقۋشىنىڭ قازاق ءتىلىن مەڭگەرگەندىگى سول تىلدەگى اۋىزەكى وي ءبىلدىرۋ دەڭگەيى مەن جازۋ قابىلەتىمەن تەكسەرىلگەنى ءجون.
اتالمىش ساراپتامالىق بايان قوعامدىق تاراپتان جاسالعان قۇجات رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك شارا قابىلداۋعا نەگىز بولاتىنداي باستاما بولىپ تابىلادى. اتالمىش بايان 2009 جىلى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ پرەزيدەنتتىك قورىنىڭ قولداۋىمەن كىتاپشا رەتىندە باسىلىپ شىقتى.
بۇل قۇجاتتىڭ بۇدان بىلاي جىل سايىنعى جاسالاتىن نۇسقالارى بارىنشا ناقتى جانە ايقىن كورسەتكىلەر (ينديكاتور) بويىنشا قازاق ءتىلىنىڭ احۋالىن باعالاۋعا ارنالاتىن شارا جوسپارلانۋدا.
2009 جىل. ناۋرىز.
باياندى «ەلالقا» قوعامدىق ساراپتامالىق كىندىگى ازىرلەدى، جەەتكشىسى -س.ەرعالي
باياندى بەكىتۋگە قاتىسقان ۇيىمدار:
«ۇلت تاعدىرى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى، الماتى
«ۇلت تاعدىرى - استانا» قوعامدىق بىرلەستىگى، استانا
«دەموردا» قوعامدىق قورى، استانا
«اردا» قوعامدىق بىرلەستىگى، اقتوبە
«ءاناتىل» قوعامدىق بىرلەستىگى، اقتوبە
«دەتار» قوعامدىق بىرلەستىگى، قىزىلوردا
«سايلاۋشىلار وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگى، قىزىلوردا
«مارتەبە» قوعامدىق قور، قىزىلوردا
سوڭى
«اباي-اقپارات»
