كەڭەس وداعىنان كەدەندىك وداققا

كەڭەس وداعىنان كەدەندىك وداققا

كەڭەس وداعىنان تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا جيىرما جىل تولعاندا كەدەن وداعىنا كىردىك. ءبىزدىڭ بيلىك ەلدەگى كاسىپكەرلەردىڭ، بۇقارا حالىقتىڭ، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قارسىلىعىن ۇرگەن يت قۇرلى كورمەي كەدەن وداعىنا كىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلىستى. كەلىسكەنى -  بىزدەگى قارجىلىق كلاندار مەن بيلىكتىڭ باقىلاۋىنداعى جانە وعان زور پايدا اكەلىپ تۇرعان ءىرى بيزنەس ەل ەكونوميكاسىنىڭ شىنايى باسكەلەستىكپەن دامىعانىن قالامايدى. ەگەر قازاقستان شىن مانىندە مەملەكەت يگىلىگىن ويلاسا، دسۇ-نا كىرۋگە ىنتالى بولۋى ءتيىس ەدى. الايدا، مەملەكەت مۇددەسىن باياۋ ويلايتىن ءبىزدىڭ بيلىك 2012-نشى دسۇ-عا كىرىپ قالاتىن شىعارمىز دەپ ءالى وتىر. بىراق، جوعارىدا ايتقان ەل بايلىعىن اتاسىنان قالعان مۇراداي كورىپ، بيلەپ توستەپ ونىمەن قوسا ءىرى بيزنەسكە يەلىك ەتىپ وتىرعان ۇركەردەي بيلىكتەگى توپقا دسۇ-عا كىرۋ ءتيىمسىز. ونداعى سەبەپ - باسەكەلەستىك ارتادى دا، قارجىلىق كلاندار پايدادان قاعىلادى. ءسويتىپ، اقىرى ءبۇتىن ەلدىڭ ەكونوميكاسىن كەدەندىك وداقتىڭ اۋى مەن باۋىن، بار بيلىگىن ۋىستاپ ۇستاعان رەسەيگە كوشكە ەرتكەن جەتىم تايلىقتاي بايلاپ بەردى. قازاقستان ەكونوميكاسى سونىڭ ىشىندە بيزنەسى، ءوندىرىسى، شەتەلدەن كەلەتىن ارزان تاۋارلار تۇرلەرى تاعى باسقا ەكونوميكا سالالارى باس ءبۇتىن جەكەلەگەن توپتاردىڭ باس اماندىعى مەن بايلىعىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن قۇرباندىققا شالىندى. وسىلايشا، رەسەي قازاقستاندى ەكونوميكالىق نەووتارلاۋعا بەل شەشىپ كىرىستى. رەسەيدىڭ مۇراتىن كوزدەيتىن بيلىك بۇتاعىندا تالاي جانسىز بار ەكەنىن ءارى ماسكەۋدىڭ ەل ساياساتىنداعى  ەلەۋلى ىقپالىن، اقپاراتتىق كەڭىستىكتى وتارلاپ العانىن ەسكەرسەك، ساياسي نەووتارلىقتىڭ دا اۋىلى الىس ەمەس ەكەنىن رەسەيدىڭ ءىشى سەزەتىن سەكىلدى.

كەدەندىك وداققا كىرۋدىڭ تاعى ءبىر كىلتيپانى بار ەكەن. ول باتىس ەلدەرىنە قاراعاندا، رەسەي قازاقستان بيلىگىندەگى قارجىلىق-كلاندىق توپتاردىڭ بيلىكتە ۇزاعىنان وتىرۋىنا قولايلى كورىنەدى. سەبەبى، قالاي دەسەك تە باتىس - قوعام ساناسىنا «بوستاندىق، تاڭداۋ، قۇقىق، اشىقتىق، جاريالىلىق» دەگەن ۇعىمداردى سىڭىرەدى ءارى سونى ورنىقتىرۋعا كۇش سالادى. ال، كەدەندىك وداققا كىندىگىن بايلاعان بيلىككە قوعامنىڭ ساناسىنا دەموكراتيا ساۋلەسىنىڭ تۇسپەگەنى، ونىڭ تۇتانباعانى كەرەك.

اقىر اياعى، رەسەيدىڭ مەن دەگەن ەكونوميكالىق ساراپشىلارى رەسەيگە قاراعاندا، قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋى الدەقايدا جوعارى ەكەنىن، كەدەندىك وداققا ەنگەننەن كەيىن قازاقستان باياعى ەكونوميكاسى تۇرالاعان كەزدەرىمەن قايتا قاۋىشۋى مۇمكىن دەسىپ جاتىر. مىسالى، قازاقستان ەكونوميكالىق دامۋى جاعىنان 36 نشى ورىندا بولسا، رەسەي 49-دى يەلەنىپ قىر استىندا جاتىر.  البەتتە، كەدەندىك وداقتىڭ تيىمسىزدىگى تۋرالى ءبىزدىڭ ەكونوميستەر ايتۋداي-اق ايتتى. بىراق، وعان قۇلاق اسار بيلىك قايدا!

جانار نەگە جىلادى؟

ساياسي تۇرعىدا، قازاقستان بيلىگى بۇگىنگى قوعامعا سورلاپ قالعان ەل رەتىندە كورسەتەتىن قىرعىزستان ەكونوميكاسى دسۇ-ىنا ەنگەندىكتەن ەلدەگى وزگەرىستەرگە قاراماستان، ءتاۋىر كۇي كەشىپ كەلەدى. ءتىپتى، ءبىز تۇتىناتىن قىرعىز تاۋارلارىنىڭ ءتىزىمىن ويشا جاساپ شىقساڭىز دا كوزىڭىز جەتەدى. ال، ءبىز اياسى تار، استارىندا رەسەيدىڭ وتكەندى كوكسەيتىن يمپەريالىق ساياساتى جاتقان كەدەندىك وداققا كىردىك. اۋەلگى قادامى 1-ءنشى شىلدەدەن باستاپ كەدەندىك وداققا كىرگەن ءۇش ەلدىڭ مەملەكەتتىك شەكارالارىنداعى كەدەن قىزمەتتەرى الىنىپ تاستالادى. كەدەن كەتكەن سوڭ كەدەرگى جويىلادى. كەدەنسىز ەلدى اركىم كەرەدى. ەگەر باقشاڭىزعا قورسىلداق كىرىپ كەتسە، تاڭ قالماڭىز، ول كەدەنسىز شەكارادان وتكەن كەلىمسەك.

ءبىز نە دەسەك تە، بيلىك قول الىسىپ، كەلىسكەن بىتىمىنەن تايمايدى. ءبارى ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن باياندى بيلىگى ءۇشىن. جانە ەڭ نەگىزگى قاۋىپ كەدەندىك وداق ياعني بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىك ۋاقىت وتە كەلە ساياسي وداققا ۇلاسۋى بەك مۇمكىن. سوندا كورەمىز...

كەدەندىك وداقتىڭ ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرىن ۇستاعان ماسكەۋدە وتكەن كەزەكتى ءبىر جينالىستا ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ءمينيسترى جانار ايتجانوۆا كەدەندىك وداق بويىنشا كەلىسىمدە مەملەكەتتىڭ ەسەسى ەسەلەنىپ كەتىپ جاتقانىنا كۇيىپ، جىلاپ شىعىپتى دەپ ۇزىنقۇلاقتان ەستىپ ەدىك. شىنىندا، جىلايتىن ءجونى بار ەكەن. ونىڭ ۇستىنە كارىم ءماسىموۆ ماسكەۋدىڭ قولايىنا جاققان ۇكىمەت باسشىسى دەگەن ءسوز شىنعا اينالسا، ەڭىرەگەندە ەتەگىڭ جاسقا تولار ءالى-اق.

قوش بول، كەدەن، قايىرىن بەرسىن ورىسقا!

«اباي-اقپارات»