Kenes biyligi qúrylghannan keyin últtyng bolmysy men mәdeniyetin ózgertu maqsatynda sayasat jýrgizdi. Ásirese, dәstýrli sharuashylyqty týp tamyrymen joiygha baghyttalghan kenestik reformalar orny tolmas qayghy – qasiretke әkeldi.

Seriktestikter, arteli, kooperasiya qúrudyng arghy jaghynda elding bolmysynyng tútastyghy men ruhany terendigin saqtap túrghan túlghalar institutyn әlsiretu, yaghny qazaq baylaryn týgeldey joy sayasaty kózdeldi. Sol kezdegi qazaq qoghamyndaghy elge jany ashityn, isker adamdardy jappay qudalau, repressiyagha úshyratudyng saldarynan eng sonynda últtyng ózi de joyyla jazdaghandyghy tarihtan belgili. Últtyng sharuashylyghy - memleketting negizgi tiregi, temir qazyghy. Sharuashylyq, elde birlik, isker adamdar bolmasa memleket, qogham qojyrap, týbi joyylyp ketedi. Elding mәdeniyeti men sharuashylyghy biri-birimen tyghyz baylanysty. Sharuashylyq ghasyrlar boyy últtyq tәjiriybening negizinde jetilip otyratyn dýniye. Últtyq tәjiriybe dep últtyng intellektualdyq mýmkindikterin, sonyng negizinde qalyptastyp otyrghan isker adamdardyng jasaghan iyigilikterin aitamyz. Últ sharuashylyghynyng jýgizilu tәrtibi, әsirese onyng tәjiriybeleri eng aldymen atameken jaghdayyna baylanysty. Qazaq dalasy mal sharuashylyghyna qolayly bolghandyqtan kóshpeli túrmystaghy sharuashylyqty jetildiruding tәsilderi kóne zamannan - aq berik qalyptasqan. Qazaq handyghyna deyingi mәdeniyetimizde de kóshpeli sharuashylyqty jýrgizu tәrtibi saqtalyp otyrghan edi. Sondyqtan da, qazaqtyng kóshpeli negizdegi mal sharuashylyghyndaghy tәrtip pen tәjiriybe ghasyrlar qoynauynan tamyryn terenge jiberip, úrpaqtan - úrpaqqa auysyp otyrghan. Al, baylar keshegi aumaly - tókpeli kezenderde halyqtyn  osy bir tәjiriybesin saqtap, sol arqyly qazaq qoghamynyng bolashaghyna qyzmet etip otyrghan adamdar bolatyn-dy.

Patsha biyligi túsynda qazaq qoghamy ózining negizgi dәstýrli instituttarynan qol ýzgenimen, baylar men diny adamdar qoldan kelgenshe halyq sharuashylyghyn saqtau ýshin kýresip otyrdy. Qazaqtyng eng songhy hany Kenesarydan keyin de ishtey bolsa da, yaghny sharuashylyqty saqtap, últ bolashaghy ýshin kýresu joyylghan joq. Patsha biyligi qazaq dalasyndaghy strategiyalyq manyzy bar jerlerge bekinister salyp, әskerin myqtap bekitip alghan tústa, qazaqtyng el basqarghan adamdary elding tútastyghyn saqtau maqsatynda halyqty ainalasyna shoghyrlandyryp otyrghan. Qazaq qoghamynyng ishki qúrylymyn ózgertpeu ýshin patsha biyligine qarasty  bolys, sot sekildi qyzmetterge barynsha aralasugha mәjbýr boldy. Sóitip, bar  mýmkindikterinshe qazaq qoghamyndaghy sharuashylyq pen dinning qyzmetin saqtap otyrdy. Patsha biyligi qazaq qoghamyn belgili bir tәrtippen ústauda arnayy din qyzmetkelerin taghayyndap, jer - jerlerge jiberip otyrsa, al qazaq baylary osy sayasatqa qarsy túra alatyn meshit, medreselerdi saqtap qaldy. Sóitip, kóptegen diny adamdardyn, alash ziyalylarynyng qalyptasuyna әser etken. Olardyng qazaq balalaryn oqytyp, elding ruhany ortalyqtaryna ainalghan auyldardaghy meshit, medreselerding qyzmetin dúrys paydalanu arqyly últtyng dinimen qatar, mәdeniyeti men tilining de saqtaluyna yqpal etkendigi bayqalady. Eger, sol kezdegi qazaqtyng baylary osynday qyzmet jasamasa,  alash ziyalylary qalyptaspaghan bolar edi. Osynyng bәrin zerdelep ýlgergen qyzyldar biyligi qazaq qoghamynyng tiregi bolghan baylardy týp-tamyrymen joy ýshin bar kýshin saldy.

1932 jyly «Aktubinskaya pravda» gazetining betterinde újymdastyrugha qatysty oblys basshylarynyng bayandamalary qayta - qayta jariyalandy. Jaryq kórgen maqalalardan kolhozdastyru júmystarynyng nasihattalghanyn kóruge bolady. Sol kezdegi OBlZU basshysy Tiranovtyng «O sostoyaniy kollektivizasiy v kazahskom aule y ob ocherednyh zadachah»  taqyrybyndaghy bayandamasyn qaraytyn bolsaq, Aqtóbe oblysynda 1932 jyldyng ózinde kenes ýkimetine qarasty 84 000 qojalyq bar ekendigi jazylghan, onyng 68 000 qazaq qojalyqtary dep kórsetilgen. Oblysta jýrgizilip jatqan újymdastyrugha qatysty jariyalanghan maqalalardyng barlyghy da dәstýrli últ sharuashylyghynyng tiyimdiligin teristep, halyqtyng últtyq sanasyn joqqa shygharugha, jonggha baghyttalghan: «My iymeem v oblasty – okruglenno 84 000 hozyaystv, iz nih 68 000 kazakskiyh. Inache govorya, svyshe 60 pros. hozyaystv padaet na kazakskoe naseleniye.

Klassovye vragy y ih iydeology pytalisi teoretichesky obosnovati nevozmojnosti sosialisticheskogo puty razvitie seliskogo hozyaystva.

Professor Makarov, odin iz vrediyteley tormozivshih razvitie seliskogo hozyaystva  v nashey strane, utverjdal, chto: «Kolhoznoe dviyjenie esti prejde vsego vostanovlencheskoe dviyjeniye». Chto eto znachiyt? Chto kolhoznoe hozyaystvo sposobno dovesty uroveni proizvodstva toliko do dovsennogo urovnya y ne mojet ego prevzoytiy.

Takova «teoriya» klassovyh vragov, oprokinutaya deystviytelinostiu epohy sosialisticheskogo stroiytelistva» [1]. Eger sol kezdegi qyzyldar biyliginde otyrghandar  shynymen  el ekonomikasyn kóterudi kózdese, onda últtyng barlyq tәjiriybesin saqtap, isker adamdaryn da qoldaghan bolar edi. Sharuashylyqty jýrgizuding tәrtibin mengergen kisilerding tәjiriybesin qogham ýshin paydalanar edi. Ókinishke oray, kenes biyligindegiler búlay jasaghan joq. Jón biletin adamdardy qudalau kýn sayyn artqan. Saylau qúqynan aiyru, partiyalyq tazalau, tipti últ bolashaghyna qarsy kýres oqu oryndaryn tazalaugha deyin úlasqan. Qazaq qoghamyna orny tolmas zardap әkelgen újymdastyru nauqanynyng negizinde, bolishevikter eki maqsatty qana  kózdegen: birinshisi últ ziyalylaryn, elding betke ústar adamdaryn (olardy qughyndap, әlsiretu arqyly) týgeldey joyyp jiberu. Ekinshisi qarapayym adamdardyng kýshin tegin paydalanu, qazaq auyldaryn et dayyndauda tabighy ónim kózine ainaldyru. Eger qazaqtyng baylary, basqa da ziyaly adamdary әlsirep, týgeldey joyylmasa halyqty  basqara almaytynyn, elimizdi shiykizat kózine ainaldyra almaytyndyghyn bolishevikter jaqsy bilgen.

Újymdastyru kezinde halyqtyng kýshi molynan paydalanyldy. Jalghan sayasatpen «otyryqshy» qyludyng negizinde sharuashylyqty jatqa (ózderine) tәueldi qylu maqsaty kózdeldi. Elding bar jighanyn, ata-babasynan kele jatqan baylyghyn tartyp alyp sharuashylyqty ortaq qyluda negizgi payda «ortalyqqa» ketti. «Kedeylerding mýddesin qorghaymyz» degen qyzyldardyng ózi qanaushy kýshke ainaldy. Adamdy kenestik sayasatqa tolyqtay baghyndyru ýshin qoghamnyng esigi jan-jaqtan myqtap jabyldy. Kisilik talgham, kózqaras, tipti diny senimning ózi adamnyng ishinde jasyryn týrde ómir sýrdi. Jeke basynyng bostandyghy, últtyng mýddesi ýshin qarsylyq bildirgender birden partiyalyq tazalaugha ilikken. «Jergilikti últshyldyqpen kýres» degen úran bolisheviktik kýsh kórsetuding úranyna ainaldy.

Jylma jyl kýsheyip otyrghan tәrkileu syndy qúityrqy sayasattyng saldarynan halyq kóterildi. Al, 1932 jyly Goloshekin kenes qoghamyna «jat element» retinde sanalghan adamdardan tartyp aynghan mal-mýlikti jәne et, astyq dayyndau nauqanyn ýlken jetistik dep «sanaghan». Onyng bayandamalarynda osy saryndaghy sózder jii kezdesedi: «Nado napomniti, prejde vsego, to chto eshe v 28 godu, nesmotrya na ogromnye sdvigy y tomu vremeny v sravneniy s proshlym, Kazakstan byl kraem arhiagrarnym. Kazakskiy aul v to vremya byl v osnovnym kochevym y polukchevym, s iskluchiytelino tebenevochnym, polunaturalinym jivotnovodicheskim hozyaystvom. Jivotnovodstvo bylo iskluchiytelino neustoychivoe. Osnovnaya massa pogoloviya (50 pros. y bolishe) prinadlejala... prosentam bayskih hozyaistv 69-70 pros. Hozyaystv kazakskogo aula sostavlyaly bednyaskie hozyaystva... V obshestvennyh otnosheniyah aula eshe gospodstvoval polufeodalinye otnosheniya; eksploatasiya naseleniya sostorony polufeodalov prohodila na osnove ih ekonomicheskoy moshy y ispolizovaniya perejitkov rodovyh otnosheniy...» [2.]

Bayyppen qarasaq qazaq halqy qashannan tórt týlik mal ósirudi tirek etken sharuashylyqqa túraqtaudy erte týsingen halyq. Baylar el ekonomikasyna pәrmen beretin negizgi institut boldy. Bolishevikter tilimen aitqanda negizgi óndirgish kýshter bolyp tabyldy.

Baylar qazaq qoghamynda negizgi ýilestirushi, auyl aimaqtyng túrmysyna jauapty adamdar bolghan edi. Kenes biyligi qúrylghan tústyng ózinde biletin adamdardyng aituynsha, qazaqtyng әrbir bayynda shamamen 5000 jәne 3000 shamasynda jylqy bolghan. Al, qarapayym auyl adamdarynda shamamen 300-200 ýstinde qoy, 20 siyr, 50 jylqy, 10-20 týieden bolghan. Osy sebepten baylar jerdi saqtau ýshin, patsha biyligimen kelisimge kele otyryp eldi qorghau ýshin dalalyqta bólek otyrghan. Álihan Bókeyhanov jazghanday, «Jer kóp bolsa mal baqsa, búl sharuany qylghan júrt malmen birge kóship jýrgen. Jer az bolsa, jerding hәuasy eginge qolaysyz bolsa, mal sharuasyn ústap otyryp, maldy kóshirip qoyyp, júrt ózi otyryqshy bolghan».

Handar zamanynda da baylardyng róli joghary bolghan. Eger qazirgidey beybit zaman ornasa, onda elde óndiris oryndaryn ashyp, últ sharuashylyghy negizinde jana ekonomikalyq ainalymdy qalyptastyratyn solar bolar edi. Qarapayym halyq aldymenen sharuashylyq ónimderin baylargha ótkizedi. Qazir orta jәne shaghyn kәsipkerlikti damytu qajet dep jatyrmyz, baylar tarihta sol zamannyng dengeyinde ata kәsipting týrlerin týgeldey saqtap otyrghan. Tek olardyng zamanynda býgingidey ónimdi syrtqa shygharatyn ortalyqtar bolmady. Qazaqtyng azyq-týlik tehnologiyasyna qarap, qarapayym bolsa da jana uaqyttyng jana tәjiriybesine ilese alatyn mýmkindikting qashanda bolghandyghyn eskeru qajet. Qazirgi uaqytpen qaraytyn bolsaq sol kezding ózinde qazaq qoghamynda ekonomikany túraqtandyru baghyty dúrys qalyptasqan. Búl mal, egin sharuashylyghymen baylanysty ekonomika, sauda baylanystaryn jetildiru bolatyn. Isker adamdar barlyq kezde de qajet. Qogham, biylik tarapynan shynayy iskerlik baghalanuy kerek. Sol zamandaghy baylar qay jaghynan da isker adamdar boldy.

Ádiletsizdiktin, týrli qysymnyng saldarynan qazaq auyldary ýlken qiynshylyqqa úshyrap jatqan tústa kenes biyligi bir qana et, astyq ónimderi boyynsha Qazaqstannan mol payda tapqan. Goloshekiyn: «Za chetyre goda narodnoe hozyaystvo Kazakstana dostiglo bolishogo rosta y seliskom hozyaystve y v promyshlennosti. Rost valovoy produksiy, nachinaya s 29 goda, vyrajaetsya (v millionnyh rubley): 667,3; 909,1 1.039,5; 1.141,9 mill. rubley. Prichem udelinyy ves produksiy promyshlennosty v prosentah po etim je godam sleduishiy: 28 9; 28,3; 35,3; 53,2 pros. (po 32 godu daytsya kontrolinye sifry). Stalo byti, pry roste valovoy y tovarnoy produksiy seliskogo hozyaystva – nalisio rost produksiy promyshlennosti, chto prevratilo uje seychas Kazakstan iz kraya arhiagrarnogo, v agrarno industrialinyi...» - dep kórsetken[2.]. Kenes biyligi tarapynan sayasy qughyn-sýrginge úshyraghan adamdardyng taghdyryn zertteude myna nәrseni eskergen jón. 1928 jyly Aqtóbe oblysy boyynsha mal-mýlki tәrkilenip Qarqaralygha jer audarylghandar shamamen 70 adam bolghan. Búlar kenes biyligi tarapynan iri baylar dep tanylghan adamdar. Osy kisilerding mal-mýlkin tәrkileudegi jeke isterin qaraytyn bolsaq Alashorda qyzmetin qoldady, olardyng jasaqtaryna qoldau kórsetti dep jazylghan. Búlardan tartyp alynghan mal sany qasaqana az kórsetilgen. Ár adamnan tәrkilengen jylqylardyng sany shamamen 600-500 shamasynda. Shyn mәninde olarda búdanda kóp mal bolghan (5000 men 3000 shamasynda jylqy ósirgen baylar sol kezding ózinde qazaq qoghamynda az bolmaghan). Al, tartyp alynghan osynshama maldyng qay jolmen syrtqa jiberilgeni belgisiz. Keybir derekter boyynsha Aqtóbe oblysynyng audandaryndaghy baylardan tartyp alynghan jylqylardy ýiir - ýiirimen Orsk qalasyndaghy et kombinatyna aidap aparghan. Aydap aparghan jylqylardyng keybir ýiiri auylyna qayta qashyp kelgen kórinedi. Temir jol arqyly da tәrkilengen maldar syrtqa jóneltilip otyrghan. Tәrkilengen jylqylardan sharualargha paydalanugha kreditke berilgendigi jóninde de derekter mol kezdesedi. Mәselen «Stepnaya pravda» gazetining 1929 jyly 12 nauryzyndaghy sanynda «Jivotnovodsoiz Sev.Zap. oblasty snabjaet k vesennemu sevu bednotu y kolhozy neskolikimy tysyachamy loshadey v krediyt» - dep jazylghan.

Aqtóbe oblystyq memlekettik múraghatynyng qorlarynda et pen astyq dayyndaugha qatysty da derekter kóp kezdesedi. Oblystyq múraghattyng 63-shi qorynda et dayyndaugha qatysty arnayy qújattar saqtalghan. Mәselen 1930 jyly 28 shildede Aqtóbe okrujkom kontory janyndaghy «Soyzmyaso» tóraghalarynyng et dayyndau sharalaryna qatysty jiylysy ótken. Sonda oblys boyynsha et dayyndau júmystarynyng bayaulap qalu sebepteri qaralghan. Jinalysqa «Soizmyaso» basshysy Verzunov, Dudniyk, «Jivsoiz» ókili Limonov, Skotovodtan Laker, Egorov, Gosbankten Glazkov, Magbunov, Torgotdelden Krutikov, Kaztorgtan Podkuko, Vetotdelden Ivanov jәne t.b. ókilder qatysqan. Jinalysty «Soizmyaso» basshysy Verzunovtyng ózi jýrgizgen. Jinalys barysynda jasalghan bayandamalarda mynaday derekterding keltirilgenin kóruge bolady: «Po iymeiyshimsya svedeniyam na 26 iilya «Skotovodu» peredano sistemoy «Soyzmyaso» 5757 golov y Jivsoizom na 13/ÝII-30 goda 3730 golov. Prichinamy tormozyashimy komplektovanie stad sovhozov  yavlyaitsya massovye sluchaya zaderjky ily matochnogo skota nahodyashegosya na perederjke ily so storony naseleniya tak y rayonnyh organizasiy nalichiyem zaderjanie nekotoryh punktov povalnoynie skot nahodilsya na perederjke...» [3. 9-p.]. Búl 1930 jylghy az uaqyt ishindegi jaghday. 1928 jyldan bastap «bay», «kenes ýkimetine qarsy element» dep tanylghan adamdardan tәrkilengen maldyng ózi qanshama? 1930 jyldyng bir aiynyng ózinde bir ghana Aqtóbe oblysynan qanshama myng bas maldyng etke tapsyrylghanyn bayqaugha bolady. Osy jinalystyng qaulysynda, «Zaslushav telegrammu kraykontory V 2357 ot 15 ÝIII y informasii tov. Verzunova o hode komplektovaniya stada Sovhozov «Skotovoda» y «Ovsevoda» soveshanie konstatiruet:

1. Nedostatochnyy hod komplektovaniya, tak po «Skotovodu» vypolneno 30% plana po «Ovsevodu» 75%. Osnovnymy prichinamy tormozyashimy vypolnenie plana yavlyaitsya massovye sluchay zaderjky matochnogo sostava nahodyashegosya na perederjke...
2. Ishodya iz iymeiyshihsya vozmojnostey, a iymenno predpolagaemogo polucheniya 26, 000 ot semky s kontraktasiy 10 000 golov ot tekushih zagotoi k na 4-y kvartal. Oriyentirovochno do 5000 golov nalichie iymeiyshegosya u zagotoviyteley y polucheniya do 2000  golov ot prinimaemogo konfiskovannogo skota.
3. Prinyati vse mery k usiylennomu formirovanii, komplektovanii stada «Skotovoda» y okonchanie komplektovaniya stada «Ovsevoda» predlojiv v samoy kategorichekoy forme Okrjivsoizu vypolniti predlojenie kraevyh organov o nemedlennoy sdache vsego skota «Soyzmyaso» y matochnom proyzvodstvennogo «Skotovodu»...
4. Obyazat «Soyzmyaso» vesi matochnyy proizvodstvennyy skot snimaemyy s kontraktasiy y tekushih zagotovok, a takje prinimaemogo konfiskovanogo skota peredati bez zaderjky po pryamomu naznachenii...» - delingen [3. 9-p.]. Halyqtyng ishinde baylar men basqa da adamdardyng mal-mýlkin tәrkileu tek bir uaqytpen shektelmey 1930-31 jyldary da, tipti odan keyin de jýrgizilgenin eskeru qajet. Kenes biyligi qúrylghangha deyingi uaqytta qazaq auyldarynda mal sany az bolmaghan. Halyqtyng qolynda jaqsy ómir sýruge, túrmysty jaqsartugha jetkilikti mal bolghan. Al, 1929 jyldan keyin búnday mýmkindik qalghan joq. Sóz ben isi bir birin qayshy keletin tәrtip, ereje, týrli nauqandar eng sonynda eldi ýlken qiyndyqqa әkelip tiredi. Kóptegen adamdar bay bolmasa da bay dep tanyldy, kedey bolmasa da kedey dep tanylyp kolhozdyng júmystaryna mәjbýrleu oryn aldy. Búghan amalsyzdan kóndi, kónbegeni qughyndaldy, ashtyqtyn, kenestik sayasattyng qúrbanyna ainaldy, basqa jaqqa ketuge mәjbýr boldy. Aynalyp kelgende búnyng barlyghynyng el mәdeniyetining týp tamyry sanalghan auyldardyng da joyyluyna әkelgendigin kóremiz. Sondyqtan da, auyldardy ózgertu, meshit-medreselerdi tarqatyp, el ishinde ýlken mәdeny ortalyqqa ainalghan auyldargha basqa atau beruding astarynda da ýlken sayasat jatqandyghyn eskergen jón. Aqtóbe oblystyq memlekettik múraghatyndaghy qorlarda kezdesetin derekterge jýginsek, 1929-30 jyldardyng ózinde qazaq auyldarynda (bolishevikter birynghay qazaqtar otyrghan jerlerdi solay ataghan) mal sany kóp bolghan. Aqtóbe oblystyq memlekettik múraghatynyng 63 qorynda 1929 jylghy Aqtóbe okrugindegi teri óndeu kórsetkishi boyynsha qújattar saqtalghan. Osy derekterde kezdesetin mal sanyna keler bolsaq qazaq auyldarynda 252963 jylqy, 595418 siyr, 1221125 qoy, 277545 eshki, 231775 týie bolghan. Al bolshevikter aitqan orys auyldaryna kelsek olarda kolhozdar esebinde 39905 jylqy, 164577 iri qara, 161 620 qoy, 9218 eshki, 2356 týie tirkelgen [3. 47-p.].

Aqtóbe oblysyndaghy 1929-30 jyldargha arnalghan teri óndeu josparynda 1 kvartalda 22 000 iri qara, 70 000 qoy, 2 kvartalda 44 000 iri qara, 140 000 qoy, 3 kvartalda 27500 iri qara, 35000 qoy, 4 kvartalda 15500 iri qara, 105 000 qoydyng eti men terisin syrtqa jiberu josparlanghan. Osy jospar boyynsha bir jyl ishinde soyylatyn mal sany 110 000 iri qara, 350 000 qoy delingen[3. 50-p.].

Kez - kelgen memlekettin, qoghamnyng derbestigin aiqyndaytyn óz ólshemi bar. Búnyng ólshemi eng aldymen uaqyt pen elding túrmys jaghdayyna baylanysty kórinip otyrady. Sol sebepten el sharuashylyghyna qatysty anyqtamany berude oghan bir jaqty eski, kóne dep qaraugha bolmaydy. Eldi saqtap, últty asyrap kelgen sharuashylyq jana zamangha da qajet, uaqyttyng jana aghymdaryna da ilese alady. Últtyng qazirgi ómiri men bolashaghyna qajet negizgi dýnie – jer. Sondyqtan da, el territoriyasy barlyq kezde qorghalyp otyrudy qajet etedi. Jer bolmasa úrpaq memleketin saqtay almaydy. Al, atameken bolmysy kez - kelgen jana ózgeriske birtindep kóshudi qajet etedi.

Elimizding geografiyalyq ornalasuy da syrtqy jaudan qorghanudy talap etti. Osynday qiynshylyqtardy jenude barlyq kezde qazaq qoghamynda adam shyghyny az bolmaghan. Bir jerdi qana iyelenip, auyl, qala bolyp otyrsa jer tozady. Búnday ortada az kýsh júmsap, kóp mal ústap otyru mýmkin emes. Tarihtaghy qazaq qoghamynda tórt týlik negizgi әleumettik resurs bolghandyqtan mal sany az bolmauy kerek. Aynalyp soghyp otyratyn tabighy apat taghy bar. Ol ýshin jerding ýstindegi baylyq kýni búryn qorghaluy tiyis. Osynday birinen song biri tuyndap otyratyn qajettilikter elge ýlken mindet bolyp jýktelgen. Negizgi mindet elding tazalyghymen, tútastyghyn saqtaumen birge jerding de tazalyghyn, tútastyghyn qorghau, soghan beyimdelgen sharuashylyqty damytu bolyp sanalghan. Kenestik újymdastyru osy iygilikterding barlyghyn joyyp jiberdi. Barynan aiyrylghan halyq «ashtan ólgenshe soghysyp óleyik» dep kóteriliske shyqty. Qyzyldar biyligi amalsyzdan qolyna qaru alghan adamdardy «banda», «qaraqshy», «antivovettik»  dep aiyptap, ayamay jazalady. Kóterilisterge basqa «ón» berip, últyn sýigen túlghalardy (Alash)  aiyptap, bir sózben aitqanda elding bas kóterer adamdaryn qyryp saldy. Jalghan aiyptau sol bir qasiretti kenestik kezenning basty belgisi boldy. Stalindik sayasat adamdardyng sanasyna ýrey men qorqynyshty úyalatqany sonshalyqty, adamdardy tegin jasyratyn  dengeyge jetkizip, adamdardy bir-birine senbeytin dәrejege jetkizip, birlikting irgesin sókti.

Ádebiyet:

1. / Aktubinska pravda. - 23 iili 1932.- №109.
2. / Aktubinska pravda. - 5 noyabr 1932.- №195.
3. Protokol zasedaniya kollegiy Kazahskogo narodnogo komissariata vnutrenne y vneshney torgovly o skotzagotovkah.../  Aqtóbe oblystyq memlekettik múraghaty.- 63 qor, 1 tizbe, 23 is.-144 pp.

Sәrsembin Ýmbetqan Quandyqúly,

Q. Júbanov atyndaghy Aqtóbe ónirlik uniyversiytetining kafedra mengerushisi, filosofiya ghylymdarynyng kandidaty

Abai.kz