Eski mysaldar jarasyz: RF - KSRO emes, Ukraina - Finlyandiya emes, al Putin - Stalin emes

Resey-Ukraina soghysyn toqtatu turaly kelissózder birden nәtiyjege jetui ekitalay. Búl qaqtyghys kenestik imperiyanyng búrynnan kele jatqan soghystarynan әldeqayda kýrdeli, olardy beybit jolmen sheshuding klassikalyq hәm yqtimal shemalary qazir ýlgi retinde qarastyryla bastady.

Amerikanyng jana әkimshiligi Vladimir Putinmen «ukrainalyq» kelissózderge dayyndalyp jatyr deu artyq aitqandyq,  is jýzinde olardy sәtimen jýrgizip jatyr. Resey biyleushisine, sóz úqqan jangha týsinetindey etilip bitimgershilik úsynylady: úrys qazirgi maydan shebinde toqtatylyp, Ukraina okkupasiyalanghan aumaqtardy kýshtep qaytarudan bas tartady. Osyghan qatysty mәmilegerler tarapynan Mәskeu men Kiyev qarym-qatynasynyng ózara tiyimdi formulasy izdestirile bastady.

Onyng imperiyalyq (derjavalyq) jeke logikasy

Sayasat serkeleri algha tartatyn kommentatorlyq is-әreketke qazirgi әlemdik sayasat tarihynda kórinis tapqan eki yqtimal mysal kiredi: «kәristik» (Ukraina aumaqtyng bir bóligin joghaltady, biraq Batystyng bir bóligine ainalyp, onyng qorghauyna alynady) jәne «findik» (Ukraina aumaqtyng bir bóligin joghaltady, beytaraptylyqty reseylik ynghayda qabyldap, Batyspen әskery yntymaqtastyqtan bas tartyp, biraq óz egemendigin saqtaydy).

Ukraina dauyna nýkte qoyatyn naqty sheshimdi osy eki núsqa arasynda tabugha bolady. Biraq «finlyandizasiyagha» bir taban jaqynyraq, taghy da bir ýlgi «avstriyalandyru» (yaghny simvoldyq qaruly kýshtermen birshama nemese birshama tendestirilgen beytaraptyq turaly) turaly aitylyp qaluda. Búl Reseyding KSRO siyaqty basyp alghan ónirinen óz erkimen bas tartuy bolyp tabylady.

Degenmen, múnday payymdaular bir jaghy anyq da, bir jaghy búlynghyrlau. Búnyng sebebi qazirgi RF KSRO-nyng qúr sýlder elesi, әri Putin Stalinning tau túlghasynyng qasynda  alasa tóbeshik qana.

Biraq әlemge KSRO kózimen qaraushylyqty eshkim de joqqa shyghara almaydy.

Jaqynda birqatar basylymdardyng kolumniysi Reseyde qalghan sayasattanushylardyng ishindegi eng bilimdi jәne obektivti sarapshylardyng biri Vladimir Frolov: "Mәsele mynada, әzirge kelisetin eshtene joq. Mýmkin uaghdalastyqtar tújyrymdamasy ghana emes, tipti kelissózder mәnin jalpy týsinu de joq. Vashington men Kiyev Resey men Ukraina arasyndaghy qaqtyghysty retteu turaly aitady, al Mәskeu Resey men Batys arasyndaghy jahandyq qaqtyghysty retteuge úmtylady, onda Ukraina tek osy josyqtaghy sujetterding biri ghana bolyp tabylady",- dep jazdy.

Salqynqandylyq qúpiyasy

Ángime anysyn II Dýniyejýzilik soghys ayaqtalghanyna 10 jyl tolghannan keyin Stalinsiz oryn alghan eng qarapayym avstriyalyq mysaldan bastayyq. Odaqtastar basyp alghan Avstriya KSRO-nyng kelisimimen 1955 jyly tәuelsizdigin qalpyna keltirdi. Demek, bizding búrynghy imperiyamyz óz iyelikterimen birge jetkilikti derbes, biraq, әriyne, beytarap jәne әskery túrghydan ziyansyz elding beybit qatar ómir sýruine tózuge óz erkimen kelisti deydi Frolov.

Biraq Stalin basynan bastap Avstriyadaghy kenestik okkupasiyalyq aimaqty óz iyeligining bir bóligine ainaldyrugha úmtylghan joq. Tipti kerek deseniz, aimaqtaghy kommunisterdi sosialistermen biriktirip, keyinnen ony biylikke jetelegen de joq.

Aytalyq, Berlinde búl birigudi 1946 jyldyng kókteminde Germaniyanyng Sosialistik birtútas partiyasyn qúra otyryp kommunisterding biylikke keluin jýzege asyrdy. Basqa da Shyghys Europa elderinde de shamamen sol kezde biylikke kommunister biylikti óz qoldaryna aldy.

Putindik «avstriyalandyru» Sheshenstanda, Dnester boyynda, Abhaziya men Ontýstik Ostetiyada oryn aldy. Búl orayda Sheshenstannyng orny bólek hәm ózgeshe. Endi osy kep DHR men LHR basyna týsip otyr.

Osy sebepter boyynsha kenes tarapy Avstriya mәselesine salqynqandyqpen qarap, onyng sheshimin shynayy sayasat ayasynda taba aldy. Ukrainalyq jaghday birde-bir tarmaqta osyghan úqsamaydy jәne AQSh pen Qytay әlemge tanghan qazirgi «naqty sayasattyn» koordinattaryna syimaydy.

Stalin sayasy ómirining basty bәsi

Al Koreyadaghy soghysqa keler bolsaq, jaghdaylardyng úqsastyghy aitarlyqtay sәikes keledi, biraq qazirgimen emes, Reseyding Ukrainagha qarsy birinshi soghysymen úqastyghy angharylady. Óitkeni, Reseyding tasada túryp soghysqanyn әlem júrty jaqsy biledi.

Korey soghysyn (1950-1953) Stalin ózi emes, ózining soltýstik koreyalyq jәne qytaylyq vassaldarynyng qolymen jýrgizdi. Jәne olardyng pikirine qúlaq asyp otyrdy. Búl 2014-2015 jyldary ORDLO separatizmi men Minsk kelisimderimen ayaqtalghan Shyghys Ukrainagha proksiy-shabuylyna tym úqsas  boldy. Ol kelisimder 1953 jylghy Koreya bitimgershiligin eske týsirgenimen, ukrainalyq tarapta Koreyadaghy siyaqty, batystyq әskerler túrsa, búl soghysqa nýkte qoyylar edi. Biraq búl mәsele tipti talqylanbady. Sondyqtan Ukrainamen bitimgershilik tek jeti jylgha ghana sozylghanyna ghana kuә boldyq.

Qazir Batystyng «bitimgershilik әskerlerdi» engizip, ony iske asyrugha dayyn ekenderin Putin ózining býgingi jaghdayynda mýldem mýmkin emes dep esepteydi. Óitkeni Ukraina soghysy onyng ishki әleminde Stalinning ishki әlemindegi korey qaqtyghysynan әldeqayda kóp oryn alady.

Jarty әlemdik imperiyanyng (derjavanyn) qúdireti kýshti iyesi, naqtyraq aitsaq, ózining vassaldaryn jergilikti soghysqa jekti. Al Putin Ukrainada bir «ózi» soghysyp, el-júrtyn zenbirek jemine ainaldyrdy. Búl onyng ómirining basty maqsaty bolghandyqtan ol tek qazirgi Resey-Ukraina maydandarynyng toqaylasqan shebi boyynsha ghana Batyspen әskery shekarany tanugha kelisedi.

NATO-ny qyryq jyl búrynghy shekaragha deyin shegindirip tastau maqsatyndaghy onyng rekonkisti әreketi ishtey túnshyghyp, iske aspay qaldy degendi bildiredi. Sondyqtan әlem kelbetin qayta týzushiler arasynda Ukrainany belgili bir «finlyandizasiyalau» shemasy sonshalyqty zor mәnge ie bolyp otyrghan jayy bar. Búl qadam Putindi de qanaghattandyrady jәne Ukraina egemendigin saqtap qalady.

Biraq búl úsynystyng oryndaluy mýmkin emes. Finlyandiyanyng ózi «finlyandizasiyagha» qanday jolmen kelgenin qarap, Ukraina osy joldan óte ala ma degen saual tuyndaydy.

Essizdik elesinen ketu mýmkindigi

«1940-jyly Finlyandiyagha qarsy bolmashy tabysqa qol jetkizgen basqynshylyq soghystan keyin Stalin Germaniyanyng KSRO-gha shabuylyn jaqyndatugha yqpal etken siyaqty» degendi tarihshylar kópten beri sóz etip keledi. Finlyandiya Stalin ýshin ekinshi kezektegi maqsatqa ainalghanymen, al Putin ýshin Ukraina búdan әri de basty imperiyalyq qúshtarlyq nysany bolyp qala beredi.

1944 jyldyng jazynda KSRO  ýlken shabuyl jasaghanymen, finder ony toqtata aldy. Eger kenestik shabuyldy toqtata almasa, búl memleket basyp alynyp, kóp úzamay «halyqtyq demokratiya elderinin» birine ainalatyn edi.

Stalin Putin siyaqty essizdikke barmay, KSRO bauyryna basqan jerlerdi qanaghat tútumen shekteldi. Biraq Putindi 2014 jyly qalyptasqan shekara qanaghattandyrghan joq.

Osy ýsh joldyng qaysy tandalatyny Putin men Tramp kelissózderi barysynda angharatyn bolamyz. Biraq Putin qansha trashtansa da Stalin bola almaydy.

Abai.kz