ادام بالاسىنىڭ قۇندىلىقتار تۋرالى تۇسىنىگى ەكىگە جارىلعان سياقتى. مىسالى قوعامدىق كولىك تابىس كوزى مە، الدە الەۋمەتتىك قىزمەت، ياعني حالىققا جاسالىنعان قامقورلىق پا؟

الەمدىك تاجىريبەگە كوز جۇگىرتىپ كورەيىك.

ليۋكسەمبۋرگتە 2020 جىلدان باستاپ، حالىق قوعامدىق كولىكتىڭ بارلىق تۇرىندە تەگىن جۇرەدى.

2013 جىلدان بەرى ەستونيا استاناسى تالليندە دە ءدال سولاي. كەيىنگى كەزدە بۇل باستاما ەلدىڭ وزگە وڭىرلەرىنە دە تاراي باستادى.

ناتيجەسىندە تالليندە كولىك كەپتەلىسى ازايىپ، اۋا ساپاسى الدەقايدا جاقسارىپتى.

ياعني قوعامدىق كولىك الەۋمەتتىك تەڭدىك پەن ەكولوگيا ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تيەگىنە اينالعان.

پاريج بيلىگى دە بۇل ساياساتتى جۇزەگە اسىرا باستادى. 18 جاسقا دەيىنگى بالالار مەن ستۋدەنتتەر قوعامدىق كولىكتە تەگىن جۇرەدى. ال زەينەتكەرلەرگە اي سايىنعى ابونەمەنت جەڭىلدىگى بار.

ناتيجەسىندە كولىك قوزعالىسى 15% تومەندەپ، قالانىڭ اۋاسى ايتارلىقتاي جاقسارعان.

سولتۇستىك امەريكاداعى كانزاس- سيتيدە 2020 جىلدان بەرى قالا تۇرعىندارىمەن قوسا قوناقتارى دا اۆتوبۋستا جولاقىسىن مۇلدەم تولەمەيدى.

ال نيۋ-يوركتە بۇل ماسەلەگە بايلانىستى جۋىردا كەلگەن مەر زوحران مامداني مەن اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ اراسىندا تارتىس ءجۇرىپ جاتىر.  جاڭا مەر قوعامدىق كولىكتى بارشاعا بىردەي تەگىن ەتۋدى ۇسىندى. “قالا – حالىقتىكى، ال قوزعالىس – ءار ادامنىڭ قۇقىعى” دەيدى ول.

ال ترامپ مۇنى ەكونوميكاعا سوققى، سالىق تولەۋشىلەردىڭ موينىنا جۇك دەپ باعالاپ، اشىق قارسىلىق تانىتىپ وتىر.

بۇل ماسەلە قازاقستاندا قالاي شەشىلگەن دەگەن ماسەلەگە كەلەيىك. اۋىلدىق جەرلەردى ايتقىم دا كەلمەيدى. باسقا وڭىرلەردى قايدام، قورداي اۋدانىنىڭ اۋىلدارى قوعامدىق كولىك دەگەندى ۇمىتقالى قاشان. تاكسيستەرى امان بولسىن!

الماتى مەن استانادا زەينەتكەرلەر جارتى باعامەن، ال  75 جاستان اسقاندار قالالىق كولىكتىڭ بارلىق تۇرىندە تەگىن جۇرەدى. ستۋدەنتتەر، مۇگەدەكتەر، كوپبالالى انالار، جەتىم بالالار، اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعاندار، سوعىس جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى سياقتى الەۋمەتتىك ءالسىز توپتارعا ءتۇرلى دەڭگەيدە جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان.

قالاي ويلايسىز، الماتى مەن استانادا قوعامدىق كولىكتى تەگىن ەتسە،  كولىك كەپتەلىسىن ازايتىپ، ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا وڭ ىقپال ەتۋى مۇمكىن بە؟

بىراق اۆتوبۋس پەن مەترونىڭ جيىلىگى، جايلىلىعى، تازالىعى مەن ۋاقىت دالدىگى ارتپاسا، ادامدار جەكە كولىگىنەن باس تارتا قويارى ەكىتالاي.

تاعى ءبىر جايت. لوندون مەن ستوكگولمدە قالا ورتالىعىنا جەكە كولىكپەن كىرۋ ءۇشىن تولەم ەنگىزگەن. الماتىدا دا سولاي ەتەتىن بولىپتى دەگەن سىبىس ءبىر كەزدە جەلدەي ەسىپ بارىپ تىندى. تۇراق اقىسى مەن جانارماي سالىعىن قايتا قاراۋ دا قوعامدىق كولىككە سۇرانىستى ارتتىرار ما ەدى.

قازىردىڭ وزىندە جەكە كولىك شىعىندارى ارتا تۇسكەندىكتەن، قالا تۇرعىندارىنىڭ ءبىرازى تاكسيمەن ءجۇرۋدى ءتيىمدى سانايدى. ەسەسىنە رەسەيلىك ياندەكس كومپانياسىنىڭ قورجىنى قامپايۋدا.

قىسقاسى، تەگىن قوعامدىق كولىك  دەگەن جاي عانا ەكونوميكالىق شەشىم ەمەس، قالانىڭ فيلوسوفياسى. قالا بيلىگى ازاماتتاردىڭ قوزعالىسىن جەڭىلدەتۋدى باستى قۇندىلىق دەپ تاني ما، جوق پا – ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى وسىندا.

ءسىز قالاي ويلايسىز، قوعامدىق كولىك – تابىس كوزى مە، الدە الەۋمەتتىك قىزمەت پە؟

ەگەر الماتى مەن استانادا كولىك تەگىن بولسا، ءسىز رۋلدەن تۇسەر مە ەدىڭىز؟

گۇلماريا بارمانبەكوۆا

Abai.kz