«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭىنىڭ 16-1-بابىندا جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ شارتتارى كورسەتىلگەن.

سول شارتقا ساي، «جەڭiلدەتiلگەن تارتiپپەن (تiركەۋ تارتiبiمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا» «1) تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدەردە تۇراقتى تۇراتىن قانداستار قابىلدانۋى مۇمكiن» دەپ جازىلعان.

ەسىڭىزگە ساقتاڭىز، «قانداستار» دەپ جازىلعان!

ەندى «قازاقستان رەسپۋبليكاسى كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2023 – 2027 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنا» ساي، وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ، قايتا قولدانىسقا ەنگىزىلگەن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» تۋرالى زاڭىنا كوز جۇگىرتىپ كورەيىك.

اتالعان زاڭنىڭ «قانداس مارتەبەسىن بەرۋدەن جانە ۇزارتۋدان جانە (نەمەسە) قانداستاردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا ەنگىزۋدەن باس تارتۋ ءۇشىن نەگىزدەر» دەگەن 20-بابىنا ەنگىزىلگەن قانداستاردى اۋماقتىق-اكىمشىلىك بىرلىكتە قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنىڭ بولماۋى نەمەسە ەتنيكالىق قازاقتىڭ قونىستاندىرۋ ءۇشىن ۇسىنىلعان اۋماقتىق-اكىمشىلىك بىرلىكتەن باس تارتۋى» دەگەن نورمانى وقىپ، تاعى دا توبە شاشىمىز تىك تۇردى!

ءيا، اقمولا، اتىراۋ، شىعىس قازاقستان، باتىس قازاقستان، قوستاناي، پاۆلودار، سولتۇستىك قازاقستان، اباي وبلىستارى – قانداستارىمىزدى قونىستاندىرۋ ءۇشىن ۇكىمەت ارنايى ايقىنداعان وڭىرلەر بولىپ سانالادى.

الەۋمەتتىك پاكەت تەك وسى ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە جولداما العان قانداستارىمىزعا عانا بەرىلەدى.

«حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» تۋرالى زاڭىنداعى «قانداس مارتەبەسىن بەرۋدەن جانە ۇزارتۋدان جانە (نەمەسە) قانداستاردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا ەنگىزۋدەن باس تارتۋ ءۇشىن نەگىزدەر» دەگەن وسى جاڭا نوماعا سالساق، ەندى شەتەلدەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كوشىپ كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتار وزدەرى قونىستانعىسى كەلەتىن وڭىردە قانداستاردى اۋماقتىق-اكىمشىلىك بىرلىكتە قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسى بولماسا نەمەسە ۇكىمەت ۇسىنعان وڭىرگە بارۋدان باس تارتسا،  وندا ولارعا «قانداس» مارتەبەسى بەرىلمەيدى دەگەن ءسوز!

قانداستاردى قابىلداۋدىڭ 2023 جىلعا ارنالعان وڭىرلىك كۆوتاسىنىڭ سانى 1 925 ادام.

ال، ەتنيكالىق قازاقتار ودان ەكى نەمەسە ءۇش، ءتىپتى ءجۇز ەسە اتىق كەلسە، سول ارتىق كەلگەندەرگە «قانداس» مارتەبەسى بەرىلمەيدى دەگەن ءسوز!

دەمەك، «قانداس» مارتەبەسى جوق ەتنيكالىق قازاقتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الا المايدى!

ەندەشە، بۇل نورما تاريحي وتانىنا كوشىپ كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الۋىن شەكتەپ قانا قويماستان، ەڭ الدىمەن، «ءار ادامنىڭ ءار مەملەكەتتىڭ ىشىندە ءجۇرىپ-تۇرۋىنا جانە ءوز قالاۋىنشا تۇراتىن مەكەن-جايدى تاڭداۋىنا قۇقىعى بار» دەگەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ رەزوليۋتسياسىمەن 1948 جىلعى 10 جەلتوقساندا قابىلدانعان «ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىنىڭ» 13-بابىنىڭ 1 تارماعىنا باسى ءبۇتىن قايشى.

ەكىنشى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىندا زاڭدى تۇردە جۇرگەن ءاربىر ادام، زاڭدا كورسەتىلگەننەن باسقا رەتتەردە، ونىڭ اۋماعىندا ەركىن ءجۇرىپ-تۇرۋعا جانە تۇرعىلىقتى مەكەندى ءوز قالاۋىنشا تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار» دەگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 21-بابىنىڭ 1 تارماعىنا;

ءۇشىنشى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ بولۋى ءۇشىن اشىق اۋماعى بويىنشا ەركىن ءجۇرىپ-تۇرۋعا» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن تۇرعىلىقتى جەرىن ەركىن تاڭداۋعا قۇقىعى بار» دەگەن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» تۋرالى زاڭىنىڭ 5-بابىنىڭ 3) جانە 4) –  ەكى بىردەي تارماعىنا ءتىپتى ساي كەلمەيدى!

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قۇقىعى قوس اياقپەن تاپتالىپ جاتىر!

ءدال وسى زاڭ جوباسى جاسالىپ، پارلامەنتتە تالقىلانىپ جاتقان كەزدە، تامارا دۇيسەنوۆا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ءارى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بولىپ قىزمەت اتقاراتىن.

مىنە، تامارانىڭ تالتايىپ تۇرىپ قابىلداتقان زاڭىنىڭ سيقى!

پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسى 78-سەسسياسىندا ءسوز سويلەپ، «بۇگىندە ادامزات بالاسى بۇرىن-سوڭدى باسىنان وتكەرمەگەن اسا ۇلكەن سىن-قاتەرلەرمەن بەتپە-بەت كەلىپ، گەوساياسي قاقتىعىستاردىڭ جاڭا كەزەڭىنە ءوتتى. بۇعان بۇۇ جارعىسىنداعى حالىقارالىق قۇقىقتىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرىنىڭ ءبىر مەزەتتە بۇزىلۋى سەبەپ بولىپ وتىر»،- دەدى.

مىنە، سول قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ايتقان بۇۇ جارعىسىنداعى قۇقىق ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دە بۇزىلىپ، تاپتالىپ جاتىر.

تاعى قايتالاپ ايتايىن،  قونىستاناتىن جەرىن تاڭداۋ – ەتنيكالىق قازاقتارعا ءبىرىنشى اللانىڭ بەرگەن، سوسىن بۇۇ-نىڭ جارعىسىمەن بەكىتىلگەن قۇقىعى!

ال، كوشىپ كەلۋشىلەردى ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋ – مەملەكەتتىك ساياسات!

ۇكىمەت ساياسات جۇرگىزەم دەپ، ادام قىقىعىن شەكتەمەۋى جانە تاپتاماۋى كەرەك!!!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz