ەرتە زامان قىتايدىڭ ايگىلى اقىندارى
باي جۇي ي (772-846 ج.) تاڭ ءداۋىرىنىڭ اقىنى.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
باي جۇي-ي، ۇلتى قىتاي، قالام اتى لي تيان، قازىرگى شانشي ولكەسىنىڭ ادامى. قىتاي ەرتە زامان پوەزياسىنىڭ نەگىزىن سالعان كورنەكتى اقىنداردىڭ اعا تۇلعاسى، جىل ساناۋىمىزداعى 772 جىلى تۋىلىپ، 846 جىلى قايتىس بولعان. دارىندى ويلى، تالانتى تۇلعا جاس كەزىندە مەملەكەتتىك ەمتيحاننان ساڭلاق بولىپ ساراپتالىپ، پاتشا ورداسىنىڭ قالامگەر-حاتشىلار ۋازىرلىگىنىڭ كىتاپ-ءبىلىم ساراپكەرى، سول قول ءۋازىرى قاتارلى ءمانساپتاردا بولعان. 815 جىلى يۋان حىڭ ءۋازىر قاستاندىققا ۇشىراعاندا جەندەتتى ۇستاۋ جونىندە پاتشاعا داتتەمە جازعاندىعى ءۇشىن جياڭجوۋعا سۇرگىندەلگەن. كەيىن اقتالىپ، قايتادان پاتشا ۇكىمەتىندە مانساپتارعا مىندەتتەلگەن.
باي جۇي-ي اقىن لي باي، دۋ فۋلارمەن ءبىر داۋىردە جاساعان ءارى تاڭ ءداۋىرىنىڭ، سونداي-اق جالپى قىتاي ەرتە زامان ادەبيەتىنىڭ ارناعا تۇسۋىنە كورنەكتى ۇلەس قوسقان قىتاي ادەبيەتىنىڭ الىپ تۇلعالارىنىڭ اتويشىسى رەتىندە 3800 دەن استام ورەلى ولەڭدەر جازىپ قالدىرعان اقىن. ونىڭ قازىرگە جەتكەن 3600 ولەڭى بار.
بەيجىڭدە تۇراتىن قانداسىمىز، اقىن، جۋرناليست، اۋدارماشى قاناتبەك جۇمابايۇلىنىڭ باي جۇي-ي ولەڭدەرى ىشىنەن اۋدارعان تاڭدامالى ولەڭدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
دالا ءشوبى
دالا كوركى دالادا وسكەن ءشوپ دەيدى،
كوكتەر-قۋرار، ەشكىم كوز جاس توكپەيدى.
دالا ءورتى جالماعانمەن، كەلەر جىل –
كوكتەم جەلى ەسسە تاعى كوكتەيدى.
كوز ۇشىندا كونە كەرۋەن جولىنان،
ءىز كورىنبەس باسقان كوك ءشوپ مولىنان.
ودان ارى باعزى قالا ءشوپ باسقان،
نە كەلەدى تاعدىرعا ادام قولىنان؟
كوك ورايلى كوكتەم جاسىل ماساتى،
قوشتاسۋعا كەلىپ سولاي اساتى.
اتتاندىردىم ابزال دوستى مۇڭايىپ،
كوڭىلدە جوق كوكتەمنىڭ ناز-ناساتى.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
野草
离离原上草 一岁一枯荣.
野火烧不尽 春风吹又生.
远芳侵古道 晴翠接荒城.
又送王孙去 萋萋满别情 。
现代汉语译文:
古原上的野草乱生乱长，
每年春来茂盛秋来枯黄。
任凭野火焚烧不尽不灭，
春风一吹依旧蓬勃生长。
远处芳草掩没古老驿道，
延至荒城一片翠绿清朗。
春绿草长又送游子远去，
萋萋乱草可比满腹离伤。
چيانتاڭجياڭ جاعاسىنداعى كوكتەم
شيحۋ كولى جاعاسىندا كەلەمىن،
كەيدە توقتاپ، كەيدە باياۋ جەلەمىن.
تەرىستىكتە سامالدىعى جياچۋاننىڭ،
اڭعارتقانداي دەرتتى كۇندەر دەرەگىن.
كول تولقيدى جاعامەنەن تەڭەسىپ،
ايتسام دەيمە كەلەلى ءسوز كەڭەسىپ.
ارمان قۇشىپ بارا جاتىر اسپاندا،
توقىمداي بۇلت توقتاتقىزباي جەل ەسىپ.
ازان ايتىپ اعارماستان ءالى جەر،
تەرەكتە ءجۇر مىسىق تورعاي جادىگەر.
قوس قارلىعاش بالشىق تاسىپ اۋزىمەن،
دودوگەگە ۇيا سالىپ ابىگەر.
كوكتەم ارۋ كوزى باردى اربايدى،
دالا كوركىن كورسەڭ ۇمىت بار قايعى.
بالاۋسا ءشوپ ات تۇياعىن جاسىرعان،
تاپتالعانىن ايتىپ جىلاپ قارعايدى.
شيحۋ كولى جاعاسىندا قۇبا تاڭ،
سۇلۋلىقتى قۇشاعىما قۇلاتام.
ساياسىندا جاتىپ جاسىل تەرەكتىڭ،
اق قايراڭعا كوز سالعاندى ۇناتام.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
孤山寺北贾亭西，
水面初平云脚低。
几处早莺争暖树，
谁家新燕啄春泥。
乱花渐欲迷人眼，
浅草才能没马蹄。
最爱湖东行不足，
绿杨阴里白沙堤。
现代汉语译文
绕过孤山寺以北漫步贾公亭以西，
湖水初涨与岸平齐白云垂得很低。
几只早出的黄莺争栖向阳的暖树，
谁家新飞来的燕子忙着筑巢衔泥。
野花竞相开放就要让人眼花缭乱，
春草还没有长高才刚刚没过马蹄。
最喜爱湖东的美景令人流连忘返，
杨柳成排绿荫中穿过一条白沙堤。
تاۋ باسىندا اشىلعان شاپتول گۇلى
ءساۋىر ايى ساۋلەت بۇعا، ءسان بۇعا،
گۇل سولادى، كوڭىل جۇدەۋ، ءان جۇدا.
شىڭ باسىندا بۇلت قىمتاعان بۇتحانا،
شاپتول گۇلگە كوز تىگەمىن سۇقتانا.
ومىرىندە وكىنىش دەپ وتكەنگە،
ارمان قۇشىپ قوش دەپ تالاي كوكتەمگە.
جاستىق شاقتى بۇلاق دەپپىن سارقىلماس،
بۇدان اششى ەڭ وكىنىش ارتىلماس.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
人间四月芳菲尽，
山寺桃花始盛开。
长恨春归无觅处，
不知转入此中来。
现代汉语译文
在人间四月里百花凋零已尽，
高山古寺中的桃花才刚刚盛开。
我常为春光逝去无处寻觅而怅恨
却不知它已经转到这里来。
كومىر ساتقان كارى شال
ءبىر كارى شال ەشكىم جوق ونىمەن ءتىل قاتاتىن،
نانشان تاۋدان جىل بويى اعاش تاسىپ جاتاتىن.
اعاشتاردى كۇيدىرىپ، اينالدىرىپ كومىرگە،
تاڭ بوزىنان بازارعا تاسىپ بارىپ ساتاتىن.
بەتى-ءجۇزى قاپ قارا، تۇتىنمەنەن ىستالعان،
ەكى ساماي اق قىراۋ، عۇمىر شولاق قىسقارعان.
تىرمالاۋمەن كومىردى تىرناقتارى قارايعان،
بەيشارا شال بەينەتتى دۇنيەدەن تىس قالعان.
كومىر ساتىپ تىنىمسىز، ءتيىن-تەبەن تابادى،
اش قۇرساقتى تويعىزىپ، جىرتىق ءيىن جابادى.
قار جاۋسا دەپ قالىڭداپ، كۇن سۋىتسا دەپ تىلەپ،
تاڭ بوزىنان دىردەكتەپ، بۇل شال دەدەك قاعادى.
وگىز شەگىپ ارباعا جونەلەدى بازارعا،
كوك مۇز، قالىڭ قاسات قار، ازاپ ادىم جازارعا.
وگىز شارشاپ، ادام اش، قالا قاقپا وڭ تۇستىك،
وتىرادى كارى شال، ىلمەيدى ەشكىم نازارعا.
ەكى اتتى ادام تەبىتىپ، تاياپ كەلەر قاسىنا –
وردا اتەگى، داياشى، ءسوز سويلەيدى باسىنا.
قولدارىندا قاعاز بار، دەيدى پاتشا جارلىعى،
وردا جاققا ارباڭدى ايدا دەيدى اسىعا.
اربا تولى كومىردى تاۋداي بولىپ ۇيىلگەن،
جۇرگىز دەيدى زىركىلدەپ اتەك قامشى ۇيىرگەن.
قيماعانمەن ارزانعا امالى نە كارى شال،
قىرسىق ءبىز بوپ پىسكىلەپ، پالە تۇرتسە بۇيىردەن.
اكىرەڭدەپ اتەكتەر قىزىل تورعىن تاستايدى،
جارتى قۇلاش ونىسى، جارىم قۇننان اسپايدى.
مۇيىزىنە وگىزدىڭ بايلاي سالىپ، «ءجۇر!» دەيدى،
كونبەي قايتەر كارى شال، بايتال تۇگىل باي قايعى!
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
卖炭翁
卖炭翁，伐薪烧炭南山中。
满面尘灰烟火色，两鬓苍苍十指黑。
卖炭得钱何所营？身上衣裳口中食。
可怜身上衣正单，心忧炭贱愿天寒。
夜来城外一尺雪，晓驾炭车辗冰辙。
牛困人饥日已高，市南门外泥中歇。
翩翩两骑来是谁？黄衣使者白衫儿。
手把文书口称敕，回车叱牛牵向北。
一车炭，千余斤，宫使驱将惜不得。
半匹红纱一丈绫，系向牛头充炭直。
现代汉语译文
有位卖炭的老翁，整年在南山里砍柴烧炭。
他满脸灰尘，显出被烟熏火燎的颜色，两鬓斑白十指漆黑。
卖炭得到的钱用来干什么？
换取身上的衣服和填肚的食物。
可怜他身上只穿着单薄的衣服，
心里却担心炭不值钱希望天更冷些。
夜里城外下了一尺厚的大雪，
拂晓他急忙驾着炭车轧着冰路往集市上赶去。
牛累了，人饿了，但太阳已经升得很高了，
他就在集市南门外泥地中歇息。
那得意忘形的两个骑马的人是谁啊？
是皇宫内的太监和太监的手下。
他们手里拿着文书嘴里称是皇帝的命令，吆喝着牛朝皇宫拉去。
一车的炭，一千多斤，太监差役们硬是要赶着走，
老翁百般不舍，却又无可奈何。
那些人把半匹红纱和一丈绫，
朝牛头上一挂，就充当买炭的钱了。
كوكتەم سامالى
ەركە كوكتەم سامالى، ەسىپ بەتتى ۇرلەدى،
ەڭ الدىمەن باقتاعى شىتىر گۇلدەر بۇرلەدى.
شيە، ورىك گۇل اشىپ، المۇرت شاپتول جارىسا،
جانعا جايلى كوكتەمەنىڭ باياۋ ەسىپ تۇر لەبى.
دالا گۇلدىڭ تەڭىزى، اۋىل كوركى تاماشا،
ءان سالادى الۋان قۇس تامىلجىتىپ جاراسا.
سامال سوقتى مەن ءۇشىن دەيدى ءبارى قىزعانىپ،
ساعىندىرعان كوكتەمنىڭ سامالىنا تالاسا.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
春风
春风先发苑中梅，
樱杏桃梨次第开。
荠花榆荚深村里，
亦道春风为我来。
现代汉语译文
春风先吹开了京城花园中的早梅，
继而让樱杏桃梨也竞相绽放，
令人感到生机盎然。
春的来临同样也给乡村送去了欢笑，
春风拂过，田野里开放的荠花榆荚欢呼雀跃，
欣喜地称道：“春风为我而来！
قىستاق كەشى
قىراۋ ۇرعان قىلاڭ كۇزدە سۇرلانا،
جاندىك جاسىق ءۇنى شىققان ۇرلانا.
قىستاق كەزگەن سابىلىستار سايابىر،
قۇلاققا ۇرعان تاناداي بوپ تۇر دالا.
قاقپا الدىنا شىقتىم، ۇيدەن جالىقتىم،
كوز الدىمدا كەڭ دالاعا قانىقپىن.
اي نۇرىندا اپپاق قارا قۇمىقتى،
العاشىندا قار جاۋدى دەپ قالىپپىن.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
村夜
霜草苍苍虫切切，
村南村北行人绝。
独出前门望野田，
月明荞麦花如雪。
تىرنا تىرلىگى
ساياق تىرنا قوسىلماي شوعىر كوپكە،
جالعىز قانات قاعادى زەڭگىر كوكتە.
جەر بەتىندە جەمتىككە كوز سالمايدى،
ساسىق باستاۋ، شىرىگەن سەلدىر شوپكە.
تاكاپپار قۇس سەنگەن قوس قاناتىنا،
قارعا-قۇزعىن قوسىلماس ساناتىنا.
ون نەشە جىل وسىلاي ۇشتى جالعىز،
ءانىن تاستاپ اقشا بۇلت قاباتىنا.
جازا باسىپ ءبىر كۇنى اران اشىپ،
قولعا ءتۇستى قاپىدا قارا باسىپ.
شالشىق سۋعا تالاسىپ شالپىلداتىپ،
تاۋىقتارمەن جەم جەدى ارالاسىپ.
ەرتەلى كەش جەر شۇقىپ جەم ىزدەدى،
جەمتىك ءتۇرتتى، اشتىق نە جەگىزبەدى.
قارعا-تاۋىق، قاز-ۇيرەك دەپ بولمەيدى،
قوجايىنعا كەرەك تەك سەمىزدەرى.
قۇپيا كوپ جاھاندا كوز كورمەيتىن،
قاسيەت جوق تۋادان وزگەرمەيتىن.
قۇلقىن ءۇشىن قۇل بولعان ەسىلدەر-اي،
سوگىس ايتساڭ كەۋدەنى ءسوز كەرنەيتىن.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
鹤有不群者，飞飞在野田。
饥不啄腐鼠，渴不饮盗泉。
贞姿自耿介，杂鸟何翩翾。
同游不同志，如此十余年。
一兴嗜欲念，遂为矰缴牵。
委质小池内，争食群鸡前。
不惟怀稻粱，兼亦竞腥膻。
不惟恋主人，兼亦狎乌鸢。
物心不可知，天性有时迁。
一饱尚如此，况乘大夫轩。
قالىڭ قار جاۋعان تۇندە
ءتۇن ورتاسى، ۇيىقتاپ جاتقان ەزىلىپ،
ءبىر ۋاقىتتا جاستىق مۇزداي سەزىلىپ.
شوشىپ كەتىپ كوزىمدى اشقان شاعىمدا،
تەرەزە تۇر مالىنىپ نۇر ساعىمعا.
سودان ءبىلدىم قالىڭ قاردىڭ جاۋعانىن،
جاۋسىن دەدىم اپپاق بولىپ اۋماعىم.
قار كوتەرمەي، سىندى بامبۇك بۇتاعى،
ۇيقىم كەلمەي توسەگىمدە اۋنادىم.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
夜雪
已讶衾枕冷，
复见窗户明。
夜深知雪重，
时闻折竹声。
现代汉语译文
夜卧枕被如冰，不由让我很惊讶，
又看见窗户被白雪泛出的光照亮。
夜深的时候就知道雪下得很大，
是因为不时地能听到雪把竹枝压折的声音
قاراعاي جىرى
اسپان توككەن اق مارجاننان ءنار الىپ،
جاپ-جاسىل بوپ قاراعاي تۇر نار الىپ.
تابيعاتتىڭ ەكپەسى ول ەجەلگى،
تابيعاتتان پايدا بولعان جارالىپ.
باياۋ ەسكەن باتىس جەلى ىرعايدى،
قاراعايلار تارتادى كۇي سىرنايدى،
ءتۇن ىشىندە ءتۇرىپ قۇلاق ءبىر اقىن،
قاراعايعا ۇندەس بولىپ جىرلايدى.
سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ ۇسىنۋىمەن جاريالاندى.
松树
白金换得青松树，
君既先栽我不栽。
幸有西风易凭仗，
夜深偷送好声来。
باي جۇي ي ولەڭدەرىن قىتاي تىلىنەن تارجىمالاعان قاناتبەك جۇمابايۇلى.
دايىنداعان ءالىمجان ءاشىمۇلى.
Abai.kz
