«سەن عىلىم دوكتورىسىڭ» دەپ سىبىرلاپ تۇراتىن ىشىندەگى ءۇندى تىڭداپ، عالىمبەك تالاي جىلدى وتكىزدى. اقىرى الدانعانىن ءبىلدى، اپاق-ساپاقتا الماتى كوشەسىندە ءبىر كارىس وليگراحتىڭ بالاسىمەن جولعا تالاستى، زۋلاعان قورعاسىن وق جەلكەسىن سيپاپ ءوتىپ جانى اجالدان قالىپ قۇدايىن تانىدى.

مەشىتتىڭ جانى ادامدار ىعى-جىعى، جول ساقشىلارى دا كولىكتەرىن ۋىلداتىپ ناماز وقىماسا دا قاباتتاسىپ جۇر. "قالاي عانا ەلدىڭ وكشەسىنە باسىمدى ۇرىپ، نەگە توڭقاڭداۋىم كەرەك، باتىر اتالارىمىز ەشقاشان ەشكىمگە باس يمەي قاسقايىپ ءوتتى ەمەس پە؟! "ساعان نە جەتپەيدى، بۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ" دەپ باسقالار ايتسا نە دەيمىن... عالىمبەك كۇمبىرلەپ وزىمەن ءوزى سويلەسىپ كەلەدى... جۇيتكىتىپ كەلىپ باعدار شامعا توقتادى، ەندى سيفردى ساناپ جاسىلدىڭ جانىسىنا گازدى باسقانى سول قىزىلعا قاراماعان الىپ جيپ وقتاي زىمىراپ جانىن الىپ كەتۋگە شاق قالدى. عالىمبەكتىڭ جۇرەگى توقتاي جازدادى، تۇرعان جەرىندە رۋحى كوككە ۇشىپ الميساقتا جاراتۋشىعا بەرگەن سەرتىن ەسىنە الدى...الەمدى جايلاعان ءتاج كەسەلىمەن اۋىرىپ وكپەسى ۇلكەيىپ تىنىس الۋى قيىنداي جاساندى اپاراتقا قوسىلدى، سول ساتتە "وسىدان امان شىقسام يا، اللا مەشىتكە بارامىن" دەپ ىشتەي ۋادە ەتكەن-ءدى، سۋ ىشەرلىگى بار عالىمبەك مىنە قازىر ءوز السىزدىگىن مويىنداپ، ماڭدايىن ساجدەگە ۇرىپ جاتۋشىسىنان وعاش ويلارىنا كەشىرىم سۇراپ، قاتقىل جۇرەگى جۇمسارىپ، ءجۇزى نۇرلانىپ اپتا بويى جاساعان كىشى كۇنادان تازارىپ، باقىتتى ادامداردىڭ قاتارىندا قوتارىلا سىرتقا شىقتى، قارا ءنوپىر ەل، كوبى جاستار كوشەگە سيماي جوڭكىلەدى. اينالانىڭ ءبارى كۇلىپ تۇرعانداي، ادامدار ءبىر-بىرىنە شاتتانا قارايدى. ءار جارتىلىستان قۇراندى وقىعان تاقۋا جاندار وزىدەرىمەن وزدەرى كۇبىرلەپ تومەن قاراپ كەتىپ بارادى...ياحۋدي قاۋىمى سەنبى قۇلشىلىق جاسايدى، حيريستاندار جەكسەنبى شىركەۋىنە بارىپ شوقىنادى...

مەشىت سىرتىندا پلوۆتىڭ ءيسى مۇرىن جارادى، «تەگىن تاماق الىڭىزدار، تەك اللا ريزالىعى ءۇشىن ءبىزدى ىشتەرىڭىزدەن ءبىر وتكىزىپ دۇعا جاساپ، الا بەرسەڭىزدەر بىزگە سول جەتەدى» دەپ كەۋدەشە تارتىپ، سالافان قولعاپ كيگەن جاس جىگىت كوز ىلەستىرمەس جىلدامدىقپەن تايقازاننان بۋى بۇرقىراعان مارقانىڭ ازۋ تىسىندەي اقسارى كۇرىشتى ارالاستىرا دايىن پلاسىماس ىدىسقا سالىپ، ۇستىنە تۋرالعان ەتتەن تام-تۇمداپ تاستاپ، ەكىنشى ادامعا قول سوزادى، عالىمبەك تە ەل قاتارى ءبىر پولۆتى الىپ كولىگىنە كەلدى...

جول توسىپ تۇرعان الىپ دەنەلى قازان باس اقساقالدىڭ جانىنا توقتاي قالدى. اقساقال دەپ جاس شاماسىنا قاراپ ايتىپ تۇرعانى بولماسا، ساقال تۇگىل مۇرت تا جوق. كوكتايعاق كەمپىر بەت ۇلكەن ەركەك. ماشيناعا مىنگەندە بىردەن اياعىنا كوزى ءتۇستى تاپسىرىسپەن تىكتىرمەسە دۇكەندەردە ونداي اياق كيىم جوق-اۋ، اباجاداي الىپ اياق. الدىڭعى ورىنعا جايعاسقان اقساقال وتىرىسىنا اڭگىمەنى ءوزى باستاي جونەلدى.

-الگى قوجاناسىردىڭ قايران جاستىعىم-اي دەيتىنى بار ەمەس پە... جاس كەزىم-اي...

-اتا قانشاعا كەلدىڭىز.

-سەن ماعان قانشا جاس بەرەسىڭ؟

- مەنىڭشە جەتپىستىڭ جەلكەسىندەسىز-اۋ.

-بيىل 89 عا كەلدىم.

-89 عا ۇقسامايسىز. ءسىزدىڭ ءالى جاعىڭىز سولىپ، ەتىڭىز تايماپتى، ەكى يعىڭىزدا ەكى جىگىت وتىرعانداي، تەك سولعىن تارتقان جانارىڭىز جاسىڭىزدى ازداپ ايتاتىنداي...

-جاستىعىم دەپ قالدىڭىز، ۇستىڭىزدەگى كوستيۋم-شالبارىڭىزدىڭ سىرى كەتسەدە سىنى كەتپەي تۇر، شەندى-شەكپەندى بولعانسىز-اۋ شاماسى.

-ءدال ايتتىڭ، سەن ءوزى كوزى وتكىر جىگىت ەكەنسىڭ. مەن زام ءمينيستىر بولعان اداممىن.

-باسە، باسە ءالى كۇنگە باسىڭىزدى تىك ۇستاپ سەرگەك جۇرەدى ەكەنسىز.

-ەكى ۋنيۆەردى ورىس تىلىندە تاۋىسىپ، ەڭبەگىممەن تومەننەن وستىك-قوي. ورىستىڭ ءتىلىن جەتتىك ءبىلىپ، زاڭ وقىدىم. باسىندا مىسىق بولىپ بەرگەنىن ىشتىك، كەيىن تۇلكى بولىپ بۇلاڭداۋدى ۇيرەندىك، كەيىن شيبورىشە تالاستىق، ودان از جىلدان كەيىن كوكبورىشە جۇلقىستىق، ودان سوڭ اقىرىنداپ ارىستان بولماساقتا جولبارىس مىنەز بايقاتتىق....ءمينيستىردىڭ ءدال ءوزى بولۋعا شاق قالعاندا زەينەت جاسىم تولىپ كەتكەنىن بىلمەي قالىپتىم. ومىردە ءوتىپتى....

-ارقاقاسىرىڭىز بار ما؟

-ە...ول كىسى بىرنەشە جىل بولدى كەتكەن ارعى دۇنيەگە...

-بالا-شاعامەن تۇراسىز با؟

-ءۇش ۇل، ەكى قىزىم بار. ءبارى دە وسى الماتىدا. بىراق مەن جالعىز تۇرامىن.

-ونىڭىز قالاي.

-قىزىمنىڭ قولىنا بارىپ كوردىم، بايقۇستار ازاننان كەشكە دەيىن جۇمىستا، جەرگە جارىق تۇسپەي كەتەدى، ەل جاتقاندا ءسۇرىنىپ جىعىلىپ ۇيلەرىن زورعا تابادى. ول جەردە جالعىز ومالىپ ءۇي باققانشا دەپ ءوزىمنىڭ ۇيىمە قايتىپ كەلدىم.

-ۇلدارعا بارمادىڭىز با؟

-ۇلدار قۇرسىن ايەلىنەن اسا المايدى....

- تاماق، كىر، قول تاعى باسقا دەگەندەي... ونى قايتىپ اتقاراسىز.

-اقشاسىن تولەسەڭ ارقاقاسيتىندار كوپ ەمەس پە؟ سولارعا...تاماق ىستەتىپ، كىر قولدى جۋدىرىپ تاعى باسقا قاجەتتى دەگەندەي... (عالىمبەك شوشىنا شالدىڭ بەتىنە باجىرايا قارادى).

-سوندا قالاي؟

-قالايى نەسى، ايەل كوپ ەمەس پە قازىر...

-اتا-اۋ، نەكەڭىزدى قيدىرىپ ارقاقاسىتپاساڭىز ۇلكەن كۇنا بولادى-عوي.

-ەي، بالام كۇنا-پۇناڭدى بىلمەيمىن. كادىمگى ادامدارشا ءومىر سۇرۋدەمىن.

-اتا-اۋ، قۇدايدىڭ ەڭ جەك كورەتىنى كارى زيناقور. كىم كورىنگەنگە ارقا قاسىتساڭىز ول زينا بولادى. ال  نەكە قيدىرىپ بىرگە تۇرساڭىز ساۋاپ الاسىز...

-اناۋ كوپ توقالى بارلار، كوشەدە ءوزىن ساتىپ تۇرعان قىزدار دا ءجۇر، ونىڭ جانىندا مەنىكى قالىپتى ادامنىڭ ءىسى ەمەس پە؟

-ءار كىم قۇدايدىڭ الدىندا ءوزى ىسىنە ءوزى جاۋاپ بەرەدى. ەلدە نەڭىز بار...ءوزىڭىزدى ويلاڭىز.

-ماعان ونداي ەرتەگىڭدى ايتپا...توقتات كولىگىڭدى، باسقا ماشيناعا مىنەم...

جول شەتىنە توقتاي بەرىپ،

-اتا مەن سىزگە جانىم اشىپ ايتىپ وتىرمىن... ۇلكەن جاسىڭىزدى سىيلاپ توقتاعام، اقشاڭىزدا كەرەك ەمەس...

-ەي، مىنا زاماندا ۇلكەندى سىيلايتىن، اقشاعا قىزىقپايتىن ادامدار بار ما؟

-مىنە مەن بارمىن. قالاساڭىز ءسىزدى ۇلدارىڭىزدىڭ بىرەۋىنىڭ ۇيىنە اپارايىن...كەرەك دەسەڭىز سويلەسەيىن...

ءبىر اياعىن تىسقا شىعارعان شال از كەم ويلانىپ قالدى...

- اقشاسىن تولەپ ايەل شاقىرسام، قاتە دەپ تۇرسىڭ با؟

-اتا-اۋ. قاتەسى بىلاي تۇرسىن. ۇلكەن كۇنا بولادى.

-زينا دەگەن ءسوزدى ءتۇسىندىرشى.

-نەكەسىز بوتەن ايەلگە ارقا قاسىتۋ.

اساۋ شال باعاناعىداي ەمەس ازداپ جۋاسىپ قالدى.

-ە، سوندا بولمايدى دە. ارقا قاسىتپاي-اق تاماق جاساتىپ، كيىم جۋدىرىپ تۇرسام دا بولماي ما؟

-بولمايدى. كۇناعا جاقىنداۋعا بولمايدى. ءسىزدىڭ ءبىر ءوزىڭىز بوتەن ءبىر ايەلدى ۇيىڭىزگە شاقىرۋىڭىز كۇنانىڭ باسى سانالادى.

-ونىسى قالاي؟

-ءسىزدىڭ كۇشىڭىز بويىڭىزدان قايتىپ قاۋساپ تۇرعانىڭىز شامالى. بوتەن ايەلمەن ەكەۋىڭىز وتىرعاندا ءۇشىنشى ءبىر بوتەن نارسە كەلەدى. ول سىزگە دە، ايەلگە دە اقىرىنداپ وي سالادى. سول ويلار ۇلكەيىپ ءبىر جول بولماسادا كەلەسى جولى ارقاڭىزدى قاستىپ قوياسىز.

-ءاي، سەن ءوزى ءبىر جاقسى جىگىت سياقتىسىڭ.

- ءۇشىنشى وي بەرەتىن پالە ساۋىت كيمەگەن ادامدى شالقاسىنان تۇسىرەدى.

-ول نە جاسىرىپ وتىرعان ءۇشىنشىڭ.

-ول شايتان.

-ول بۇرىن بولعان شىعار، قازىر جوق ەمەس پە؟

-قىزىل ۇكىمەت ءبىزدى شايتان جوق دەپ، دىنىمىزدەن ايىردى ەمەس پە؟

-سول سەنىڭ ءدىنىڭدى زامانعا ساي قايتا جاساۋعا بولماي ما؟

-اتاسى-اۋ، اللا ءبىزدى ءبىر تامشى لات سۋدان جاراتىپ، اس-سۋى تاۋسىلعان ءتىرى جان يەسىن قايتادان ءوزىنىڭ الدىنا ەسەپ بەرۋگە جينايدى؟ سىزدەر اۋەلى وسى زاڭدىلىقتى وزگەرتە الار ما ەدىڭىزدەر...

-ول وزگەرمەيتىن نارسە...ەمەس پە.

-وندا سول زاڭدىلىقتى جاساعان جاپپار حاق بارشا الەمدى حيكىمەتپەن جاراتقان....قازاقتىڭ عۇلاماسى اباي ادامنىڭ اقىلى قىسقا ءجىپ سياقتى سول قىسقامەن جاراتۋشىنىڭ شەكسىز ءىلىمىن قايتىپ ولشەمەكسىڭ دەمەپ پە ەدى.

شال اياعىن كولىككە قايتادان سالدى...

شال دا ءۇنسىز، عالىمبەك تە ءۇنسىز... كولىك زۋلاپ كەلەدى...

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz