31 تامىز بەن 1 قىركۇيەك ارالىعىندا قىتايدىڭ تيانتسزين قالاسىندا شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (شىۇ) كەزەكتى ءسامميتى وتەدى.

بۇل جولعى جيىن گەوساياسات، قاۋىپسىزدىك جانە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تاقىرىپتارىنا ارنالماق. قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان ءيدىڭ ايتۋىنشا، سامميتكە 20-دان استام مەملەكەتتىڭ باسشىلارى مەن 10 حالىقارالىق ۇيىمنىڭ جەتەكشىلەرى قاتىسادى. بۇل — شىۇ تاريحىنداعى ەڭ ءىرى كەزدەسۋلەردىڭ ءبىرى بولماق.

قىتايدىڭ ماقساتى قانداي؟

جاھاندىق ءتارتىپتىڭ جىلدام وزگەرىپ جاتقان جاعدايىندا قىتاي شىۇ-عا توراعالىق ەتۋ مۇمكىندىگىن پايدالانىپ، وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك پەن دامۋ ارحيتەكتۋراسىن قايتا قۇرۋعا نيەتتى. پەكين بۇل ۇيىمدى دەكلاراتيۆتى قۇرىلىمنان پراگماتيكالىق جانە ەكونوميكالىق باعدارلانعان پلاتفورماعا اينالدىرۋدى كوزدەيدى.

ساياسي كونتەكست

شىۇ باس حاتشىسى نۇرلان ەرمەكباەۆپەن بىرلەسكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا قىتاي ءسىم باسشىسى ۆان ي «شانحاي رۋحىن» — سەنىم، تەڭدىك جانە ءوزارا تيىمدىلىك قاعيداتتارىن نىعايتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇيىمنىڭ باسىم باعىتتارى مىنالار:

• ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن كۇشەيتۋ;
• ەكونوميكالىق بايلانىستاردى جانداندىرۋ;
• جاھاندىق ماسەلەلەردە ستراتەگيالىق تاۋەلسىزدىك كورسەتۋ.

سونىمەن قاتار، قىتاي بەس نەگىزگى باستامانى ۇسىندى: ونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانى تەرەڭدەتۋ، قاۋىپسىزدىكتى ۇيلەستىرۋدى كۇشەيتۋ جانە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى اياسىنداعى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىلگەرىلەتۋ،

كىمدەر قاتىسادى؟

سامميت قارساڭىندا وتكەن سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەزدەسۋىنە كەلەسى مەملەكەتتەر وكىلدەرى قاتىستى:

• قازاقستان — مۇرات نۇرتىلەۋ
• رەسەي — سەرگەي لاۆروۆ
• ءۇندىستان — سۋبرامانيام دجايشانكار
• يران — ابباس اراحچي
• پاكىستان — مۋحامماد يسحاك دار
• قىرعىزستان — جەەنبەك كۋلۋباەۆ
• بەلارۋس — ماكسيم رىجەنكوۆ
• وزبەكستان — باحتيور سايدوۆ
• تاجىكستان — سيروجيددين مۋحريددين

سونداي-اق شىۇ قۇرىلىمدارى اتىنان باس حاتشى نۇرلان ەرمەكباەۆ پەن تەرروريزمگە قارسى كوميتەت ديرەكتورى ۇلاربەك شارشەەۆ قاتىستى.

بۇل قىتايعا نە ءۇشىن كەرەك؟

ءسامميتتىڭ تيانتسزين قالاسىندا ءوتۋى دە كەزدەيسوق ەمەس. قالا — قىتايدىڭ ماتەريكتىك ونەركاسىبى مەن تەڭىز لوگيستيكاسىن بايلانىستىراتىن ءىرى ەكونوميكالىق حابتاردىڭ ءبىرى. وسى ارقىلى قىتاي شىۇ ارقىلى ورتالىق، وڭتۇستىك ازيا جانە تاياۋ شىعىس ايماقتارىنداعى باتىس ىقپالىنا بالاما ۇسىنۋعا تىرىسىپ وتىر.

سامميتتەن نە كۇتۋگە بولادى؟

الداعى جيىندا كەلەسى باستامالار مەن شەشىمدەر تالقىلانۋى مۇمكىن:

• كيبەرقاۋىپسىزدىك، ەنەرگەتيكا جانە حالىقارالىق ساۋدا دالىزدەرى بويىنشا جاڭا كەلىسىمدەر جاساسۋ;
• باقىلاۋشى مەملەكەتتەرمەن جانە ديالوگ سەرىكتەستەرىمەن ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋ;
• مۇشەلىكتى كەڭەيتۋ بويىنشا ۇسىنىستار (اسىرەسە پارسى شىعاناعى مەن وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنەن);
• تەحنولوگيالىق ەگەمەندىك جانە ۇلتتىق ۆاليۋتالار ارقىلى ەسەپ ايىرىسۋ جۇيەسىن ىلگەرىلەتۋ.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz