قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىز ەل اتانعانىنا 30 جىلدان اسسا دا، تۋعان ءتىلىنىڭ تاعدىرى تۇلكىبۇلاڭ ساياساتتىڭ قاقپاقىلىنا ءتۇسىپ، كوسەگەسى كوگەرمەي كەلەدى.

نازارباەۆ داۋىرىندە قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى زاڭمەن بەكىتىلسە دە، رەسمي ءتىلدىڭ كەسىرىنەن قاناتىن كەڭگە جايا المادى. نازارباەۆ ءار جىلدارى ءار قالاي سويلەپ، قىرىق قۇبىلدى. بىردە:«قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە!»، «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقان بارلىق قازاقستاندىقتاردى بىرىكتىرەتىن كۇش!» دەپ كوسىلسە، ەندى بىردە:

«ورىس ءتىلى – ءبىزدىڭ ۇلكەن كورشىمىزدىڭ ءتىلى. بۇۇ-نىڭ التى ءتىلىنىڭ ءبىرى. ءبىز بۇل ءتىلدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك، ونى لاقتىرىپ تاستاۋعا بولمايدى. وزگە ۇلتتى كەمسىتىپ، ءوز ۇلتىڭدى كوتەرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتاندا ءۇش تۇعىرلى ءتىل ماسەلەسىن ايتىپ كەلەمىن. اعىلشىن ءتىلى بىزگە الەمدىك ارەناعا شىعۋ ءۇشىن كەرەك. دۇنيەجۇزىندە جارىق كورەتىن 10 ميلليون كىتاپتىڭ 85% اعىلشىن تىلىندە. 3,5 مىڭ شەتەلدىك كومپانيا قازاقستاندا جۇمىس ىستەيدى. ولارمەن قاي تىلدە سويلەسەمىز؟ ءۇش تىلدىلىك ءبىز ءۇشىن قالىپتى جاعداي بولۋى ءتيىس» دەپ كوسەمسىدى.

ال ءبىر جولى الماتى قالاسىندا وتكەن قالانى دامىتۋ جانە دۇنيەجۇزىلىك 28-قىسقى ۋنيۆەرسياداعا دايىندىق ماسەلەلەرى جونىندەگى جيىن بارىسىندا ۇستەلدى ۇرعىلاپ، وڭىرلەردە «تىلدەر تۋرالى» زاڭنىڭ تالاپتارى ساقتالماي وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتىپ، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە ناقتى تاپسىرما بەردى.

«ماعان ازاماتتار ورىسشا جازعان حاتىنا قازاقشا جاۋاپ الۋدا دەگەن سىبىستار جەتىپ جاتىر. ەگەر ادام ورىس تىلىندە ءوتىنىش بەرسە، وعان سول تىلدە، ياعني ورىس تىلىندە جاۋاپ الۋى ءتيىس. پرەزيدەنت اپپاراتىنا بارلىق وبلىستاردى تەكسەرۋدى تاپسىرامىن. مۇنى جاساپ جۇرگەندەردىڭ بارلىعى جۇمىستان قۋىلسىن!»، «سىزدەر بىلەتىندەي، ءبىز ءۇش ءتىلدى وقىتۋدى بەلگىلەدىك. وسى بەتتەن تايماۋ كەرەك. مادەنيەت مينيسترىنە زاڭ بارىن ايتقىم كەلەدى. بىراق، كەيبىر شەنەۋنىكتەر العا قاراي اسىعىستىق جاساپ، بارلىعىن قازاقشا سويلەتكىسى كەلەدى. ءبىز – كوپۇلتتى مەملەكەتپىز، ءبىز وسى فاكتىنى قابىلدادىق», – دەدى ن. نازارباەۆ.

قوعامدا ونىڭ سوزىنە قارسى «ەگەر، قازاق تىلىندە ساۋال جولداپ، ورىس تىلىندە جاۋاپ الاتىن بولساق نە ىستەۋ كەرەك؟ ول دا ءتىل زاڭىنىڭ نورماسىن ساقتاماعاندىق ەمەس پە؟ تەك ورىسشا سويلەگەندەرگە قازاقشا جاۋاپ بەرگەندەر جاۋاپقا تارتىلىپ، قازاقشا سويلەگەندەرگە ورىسشا جاۋاپ بەرگەندەرگە ەشقانداي شارا قولدانىلماي ما؟» دەگەن وتكىر سۇراقتار قويىلدى. ارينە سۇراق كوپ، جاۋاپ جوق!

بۇدان ون جىل بۇرىن اباي اقپاراتتىق پورتالى ماسەلەنىڭ مانىنە ءۇڭىلىپ: «جالپى، قازاق ءتىلى ماسەلەسى قازاقستانداعى ەڭ كۇردەلى ءارى كۇن وتكەن سايىن تولعاقتى پروبلەماعا اينالىپ، جىل سايىن سانى ارتىپ، رەسمي تۇردە حالىقتىڭ 67% قۇراپ وتىرعان قازاق حالقىنىڭ ار-نامىسىن شاباقتايتىن وتكىر دۇنيە بولىپ تۇر. بۇل – پرەزيدەنت نازارباەۆ قازاقستاندى بيلەپ كەلە جاتقان 22 جىلدا قالىپتاسقان جانە شەشىمىن تاپپاعان ۇلتتىق ماسەلەنىڭ ءبىرى عانا. قازاق ءتىلى، باسقادا ۇلتتىق ماسەلەلەردىڭ شەشىلمەۋى ءتىپتى شەشۋگە دەگەن نيەتتىڭ بولماۋى، پرەزيدەنت پەن ۇكىمەتتى حالىق سەنىمىنەن ايىردى. بيلىك حالىق سەنىمىنىڭ ورنىن «پرەزيدەنتكە سۇيىسپەنشىلىك» سەكىلدى قوعام تاراپىنان تەك قانا كۇلكى شاقىراتىن جاعىمپاز ءارى جەكە باسقا تابىنۋشىلىق سيپاتى باسىم ءبىر رەتتىك شارالارمەن تولتىرىپ، پرەزيدەنتكە كوزبوياۋشىلىق جاساۋمەن اينالىسىپ كەلەدى» دەپ جازعان ەدى.

كورىپ وتىرعانىمىزداي قازاق ءتىلىنىڭ بۇگىنگى تاعدىرى نازارباەۆتىڭ تۇلكىبۇلاڭ ساياساتىنىڭ سالدارى ەكەنى باسى اشىق ماسەلە. سول سەبەپتى دە كەيىنگى جىلدارى كەيبىر بيلىك وكىلدەرى «ۇڭگىردەگى ۇلتشىلدىق»، «تۇرمىستاعى مادەنيەتسىزدىك» دەپ باعالاعان داۋلى وقيعالار كوبەيۋدە. پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ جاقىندا ايتقان «ەشكىم ەشكىمدى پالەن تىلدە سويلە دەپ ماجبۇرلەي المايدى» دەگەن ءسوزى دە ءتۇرلى پىكىرلەردىڭ تۋىنداۋىنا تامىزدىق بولدى.

ءتىل ماسەلەسىن رەتتەۋدە نازارباەۆتەن قالعان تۇلكىبۇلاڭ ساياساتتىڭ ەشقانداي ءونىم بەرمەيتىنىن ۋاقىت ءوزى دالەلدەدى. ەكى ءتۇرلى ۇستانىمنىڭ بيلىك پەن مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ اراسىن جاقىنداتۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە الشاقتاتىپ، ەل بىرلىگىنە قاتەر توندىرەتىنىن تۇسىنەتىن مەزگىل جەتتى. باتىل شەشىم قابىلدايتىن، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ زاڭدىق مارتەبەسىن كولەڭكەدە قالدىراتىن ناقتى فاكتورلاردى انىقتاپ، اشىق ايتىپ، زاڭدىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. سوندا عانا تاۋەلسىزدىگىمىز تۇعىرلى، ەل ەڭسەسى بيىك بولماق.

Abai.kz