Дін ‑ жеке бір мемлекеттің «жекеменшік мәселесі» қатарына жатпайды. Қазіргі әлемдік діндер әлемді белгілі бір территорияларға бөліп алып, өз ықпалын сол аймақтарда жүргізуде. Ал, қандай да бір «дінаралық шегаралық аймақта» орналасқан мемлекеттер қайшылықтарға тап болуда. Мысалы, көптеген көне діндердің отаны болып саналатын Таяу Шығыс елдерінде әлі күнге дейін діни қайшылықтар мен келіспеушіліктер орын алуда.

Әрине, оның жалыны өз ошағынан шығып, маңайына тарайды. Сөйтіп, оның зардабын бұған еш қатысы жоқ мемлекеттер де тартып жатады: мысалы, Ирактағы және Сириядағы діни соғыстар бірқатар Орталық Азия елдеріне де әсерін тигізіп, өздерін мұсылман санайтын бұл елдердің көптеген азаматтары «жихадқа» аттанып, тағдыр тәлкегіне түскені рас.

Ендеше, осыған дейін дәстүрлі түрде Астана қаласында өтетін Әлемдік діндердің саммиті –әлемде діни толеранттылықтың дамуына айтарлықтай ықпал етіп отырмағанынан хабар береді.

Иә, саммитте «өзара төзімділік», «өзара сыйластық», «бір аспан астындағы бірлік» және т.т. ынтымақ пен бейбітшілікке шақыратын «жалынды» сөздер жеткілікті айтылады. Алайда, Саммит біткен соң, жан‑жақтан жиналған дін қайраткерлері өз елдеріне қайтып, ол жақта өздерінің ғана Ұлттық мүддесіне сай діни істермен айналысып қала береді...

Тіптен, Еуропаның көптеген елдері бүгінде одан әрі шиеленіскен діни қайшылықтарды бастан өткере бастады. Діндер мен небір діни ағымдардың өзара ымыраға келу үрдісі байқалмайды.  Қайта, ол қайшылқты мемлекет қатаң заңдар шығарумен реттеуге тырысуда!

Олай болса, бүгінгі әлемде «Мемлекеттердің ішкі ісіне қол сұқпау, әрбір мемлекеттің дербес саясат жүргізуіне ерікті болуы, өз мәселесін өзі шешуі, тәуелсіз мемлекеттердің территориялық тұтастығына қауіп төндірмеу» сияқты демократиялық халықаралық заңдарды дінге де қатысты қатаң түрде қолдану керек деген талап туындайды.

Осыдан келіп, «Дін дегеніміз әрбір халықтың жеке мәселесі  болуы, ол автохтонды халықтың салт‑дәстүрімен үйлесімді болып, халықтың санасында екіұдайылықты тудырмауы тиіс» деген қорытынды шығады.

Өкінішке орай, Қазақстанда осы принципті басшылыққа алып отырған  дін жоқ. Әсіресе, өзін доминантты жағдайда санайтын ислам діні де бұл принціпті мәселеге назар аудармай келеді. Ал, оны міндеттейтін «Дін туралы Заң» да қабылданбауда.

Сол себепті, Қазақстанда қоғам осы мәслені өз қолына алып, кейінгі кездегі күшейіп бара жатқан діни радикализмге, діни космополитизмге, Ұлттық тарихты тек діннен тудыратын догматизмге қарсы тұра алмаса – қоғамдағы бірліктің тұғыры үнемі қауіп қатерінде тұратын болады.

Алаңдауға себеп бар, алаңдайтын кез келді...

Әбдірашит Бәкірұлы,

философ‑публицист

Abai.kz