جۇما, 29 ناۋرىز 2024
ءبىر ساۋال 7261 39 پىكىر 10 جەلتوقسان, 2019 ساعات 13:52

تايشىبەكوۆ وتارلاۋشى گەنەرالدارعا ەسكەرتكىش قويۋدى سۇراپتى...

اتامىز قازاق «ىشتەن شىققان جاۋ جامان» دەگەن قاناتتى ءسوزدى تەگىن ايتپاعان. قازىر ىشتەن شىققان جاۋلاردىڭ كوشىن ەرمەك تايشىبەكوۆ اتتى قانداسىمىز باستاپ وتىر.

باس رەداكتورى سنەجانا اەندو بولىپ تابىلاتىن «نارودنوە ينفورماتسيوننوە اگەنتستۆو» اتتى باق «رودينا-مويا.رف» سايتىندا 2 كۇن بۇرىن ەرمەك تايچيبەكوۆتىڭ «ەسلي بى نە وني، ۆەروياتنو مى، كازاحي دو سيح پور جيلي بى ۆ يۋرتاح» اتتى ماقالاسى شىقتى. 

اۆتور تۇركىستاندى وتارلاۋشى ءتورت بىردەي گەنەرال-گۋبەرناتورلارعا ميحايل گريگورەۆيچ چەرنياەۆ، كونستانتين پەتروۆيچ فون كاۋفمان، نيكولاي يۆانوۆيچ گرودەكوۆ، ميحايل دميتريەۆيچ سكوبەلەۆتەرگە ەسكەرتكىش ورناتۋدى وزبەك جانە قازاق پرەزيدەنتتەرىنەن وتىنەدى. ەندى اۆتورعا ءسوز بەرەيىك:

«وني پرينەسلي ۆىسوكۋيۋ، پەرەدوۆۋيۋ تسيۆيليزاتسيۋ، لۋچشيە ستاندارتى جيزني ۆ سرەدنيۋيۋ ازيۋ، زا، چتو مى يم ۆسەگدا دولجنى بىت بلاگودارنى ي پريزناتەلنى. ەتي ۆىدايۋششيەسيا گوسۋدارستۆەننىە دەياتەلي سدەلالي ناس تۋزەمتسەۆ-ديكارەي ليۋدمي، وبۋچيلي گراموتە، پوسترويلي بيبليوتەكي، تەاترى، مۋزەي، شكولى، پرولوجيلي دوروگي، ۆودوپروۆود ي كاناليزاتسيۋ.

ەسلي بى نە وني، ۆەروياتنو مى، كازاحي دو سيح پور جيلي بى ۆ يۋرتاح، كاك سەيچاس وسنوۆنوە بولشينستۆو جيتەلەي افگانيستانا جيۆيوت ۆ كيشلاكاح. حوچەتسيا ۆەريت ي نادەياتسيا، چتو توكاەۆ كاسىم-جومارت كەمەلوۆيچ، ميرزيوەۆ شاۆكات ميرومونوۆيچ ۆ وتليچيە وت سۆويح پرەدشەستۆەننيكوۆ نازارباەۆا نۋرسۋلتانا ابيشەۆيچا، كاريموۆا يسلاما ابدۋگانيەۆيچا ۆمەستو پرودولجەنيا دەسترۋكتيۆنوي پوليتيكي پروياۆيات ەلەمەنتارنۋيۋ چەلوۆەچەسكۋيۋ بلاگودارنوست ي وبەكتيۆنوە، چەستنوە وتنوشەنيە ك يستوري ي دادۋت راسپورياجەنيە ۋستانوۆيت زا سچيوت گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا برونزوۆىە مونۋمەنتى-پامياتنيكي ۆىسوتوي نە مەنەە 30 مەتروۆ ۆ تسەنترە تاكيح گورودوۆ كاك الماتى كاۋفمانۋ، ۆ تارازە گرودەكوۆۋ، ۆ تاشكەنتە سكوبەلەۆۋ ي ۆ گورودە چيمكەنت چەرنياەۆۋ.

حوچەتسيا ۆەريت ي نادەياتسيا، چتو توكاەۆ كاسىم-جومارت كەمەلوۆيچ، ميرزيوەۆ شاۆكات ميرومونوۆيچ ۆ وتليچيە وت سۆويح پرەدشەستۆەننيكوۆ نازارباەۆا نۋرسۋلتانا ابيشەۆيچا، كاريموۆا يسلاما ابدۋگانيەۆيچا ۆمەستو پرودولجەنيا دەسترۋكتيۆنوي پوليتيكي پروياۆيات ەلەمەنتارنۋيۋ چەلوۆەچەسكۋيۋ بلاگودارنوست ي وبەكتيۆنوە، چەستنوە وتنوشەنيە ك يستوري ي دادۋت راسپورياجەنيە ۋستانوۆيت زا سچيوت گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا برونزوۆىە مونۋمەنتى-پامياتنيكي ۆىسوتوي نە مەنەە 30 مەتروۆ ۆ تسەنترە تاكيح گورودوۆ كاك الماتى كاۋفمانۋ، ۆ تارازە گرودەكوۆۋ، ۆ تاشكەنتە سكوبەلەۆۋ ي ۆ گورودە چيمكەنت چەرنياەۆۋ».

ودان ءارى اۆتور قازاق تاريحىنداعى اتاقتى تۇلعالاردى قارالاۋعا كوشەدى.

«قازىر مەكتەپ قابىرعاسىنان كوككە كوتەرىلە دارىپتەلەتىن قاراساي، رايىمبەك، بوگەنباي جانە قابانباي سياقتى بارشا باتىرلار الاڭ ماجدوحەدتتەرى، دالىرەك ايتساق، دالا كومانديرلەرى سەكىلدى، شىندىعىندا ولار بارىپ تۇرعان جول بويىننىڭ كانىگى قاراقشىلارى بولاتىن، ونى ايتاسىز-اۋ، ءوز تايپالاراستارىن تارپا باس سالىپ قان قاقساتىن قانىپەزەر توناۋشىلار ەدى عوي».

مىنە وسىنداي ءوز باتىرلارىنا تونالعان ەلدىڭ كوزىن اشقاندار تۇركىستاندى وسىنداي قورلىقتان ازات ەتۋشى ءام قۇلدىق قامىتىنان قۇتقارۋشىلار گەنەرال-گۋبەرناتورلارعا  ميحايل گريگورەۆيچ چەرنياەۆ، كونستانتين پەتروۆيچ فون كاۋفمان، نيكولاي يۆانوۆيچ گرودەكوۆ، ميحايل دميتريەۆيچ سكوبەلەۆتەر ەكەن. ءبىز بۇنى نەگە بۇرىن بىلمەگەنبىز. سولاردىڭ ارقاسىندا قازاقتار: وزدەرىن «بلاگوداريا يم، مى كازاحي ستالي وسوزناۆات، چتو مى نە بارانى، ا ليۋدي» دەپ ساناي باستاپتى.

«گورود ۆەرنىي، نىنە يمەەت يسكاجيوننوە نازۆانيە الما-اتا، وسنوۆان رۋسسكيم پراۆيتەلستۆوم ۆ 1854 گودۋ، ۆسەگدا بىل يۋجنىم ناديوجنىم فورپوستوم روسسيسكوي يمپەري ۆ سرەدنەي ازي» دەگەن پىكىرى جيرينوۆسكيدەن دە اسىپ ءتۇسىپ وتىر.

قازاقتىڭ قالالارىنىڭ ءبارىن ورىستار سالىپتى-مىس. 

«ناچينايا س XVI ۆەكا ستالي ۆوزنيكات پەرۆىە ۆوەننىە پوسەلەنيا ي كرەپوستي، وسنوۆاننىە رۋسسكيم تسارستۆوم، ا زاتەم ي روسسيسكوي يمپەريەي. رۋسسكيە كازاكي سناچالا سترويلي كرەپوست س ۆوەننىم گارنيزونوم، زاتەم پەرەۆوزيليس سەمي، پوسلە چەگو ريادوم ۆوزنيكالو پوسەلەنيە. گورودا، گدە رۋسسكيە ليۋدي ياۆليايۋتسيا كورەننىم ناسەلەنيەم: ۋرالسك وسنوۆان ۆ 1520 گودۋ. گۋرەۆ (1645), سەميپالاتينسك (1718), ۋست-كامەنوگورسك (1720), پاۆلودار (1720), پەتروپاۆلوۆسك (1752), كوكچەتاۆ (1824), اكمولينسك (1824), كازالينسك (1848), اكتيۋبينسك (1868), كۋستاناي (1879) ي درۋگيە بولەە مەلكيە گورودسكيە پوسەلەنيا. ۆ سرەدنەي ازي پوچتي ۆسە زاۆودى، فابريكي، كومبيناتى، شكولى، بولنيتسى، تەاترى، مۋزەي، بيبليوتەكي پوستروەنى، رازۆەدانى مەستوروجدەنيا پولەزنىح يسكوپاەمىح پرەدستاۆيتەليامي روسسي».

ءوز ىشىمىزدەن شىققان وسىنداي كەراۋىزدى جونگە سالاتىن بيلىك باسىنان ءبىر جان تابىلا ما؟ الدە وسىنداي رەسەيشىل «توبەتتەر» ۇرگەن ۇستىنە ۇرە بەرە مە!؟

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz

39 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1582
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2281
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3616