ءار حالىق ءوز رۋحىنا ماڭگىلىك مەكەن ىزدەيدى. دەگەنمەن، باستالۋى عانا بار ساپار ءۇشىن، عاسىرلار قوينىندا جوعالىپ كەتپەۋدىڭ بىردەن-ءبىر تالعامى ءسات سايىن كىدىرىپ سوڭىنا قايىرىلۋ، كوشتىڭ كوز ۇشىنا ۇزاپ كەتكەنىنە قاراماستان سارى جۇرتقا-اتا جۇرتىنا قارايلاپ قاراۋ، سودان كوز جازىپ قالماۋ، باستالعان بۇل ساپاردىڭ شەگى ءتۇپتىڭ-تۇبىندە سول اتا جۇرتقا قايتىپ ورالۋ ەكەنىنە شىن سەنۋ.

باتىستىقتاردىڭ عاسىرلار قوينىندا اداسىپ قالعانىنا قاراماستان، گرەتسيا مادەنيەتىن، وندا دا گومەردىڭ «يليادا» مەن «وديسسەياسىن» ءوز مادەنيەتتەرىنىڭ ءتۇپ قازىعى، مايەگى دەۋگە قۇشتار كەلەتىنىنىڭ دە سەبەبى وسىندا. «جىر قۇدايى مۋزا عاشىق بولىپ، سول عاشىقتىق كوزىنىڭ بولاتىن الىپ، ونىڭ ورنىنا عاسىرلاردان عاسىرلارعا تالماي جەتەتىن ءۇن بەرگەن»، - دەپ اڭىزعا اينالىپ كەتكەن سوقىر جىراۋ، وسىدان 28 عاسىر بۇرىن «توگىلگەن جاپىراقتارعا ۇقساپ عاسىرلار» دەپ 27 مىڭ 803 تارماق كەلەتىن جىردى ءبىزدىڭ جىراۋ بابالارىمىز سياقتى، كۇندى-تۇنگە جالعاپ جىرلاعان دەسەدى. باتىستىقتار بۇگىندە وسى ءۇندى بار ىنتاسىمەن ەستىگىسى كەلەدى. ولار ءوز بويلارىنان وسى ءۇننىڭ جاڭعىرىعىن ەلەستەتكىسى بار.

ءار حالىق ءوز رۋحىنا ماڭگىلىك مەكەن ىزدەيدى. دەگەنمەن، باستالۋى عانا بار ساپار ءۇشىن، عاسىرلار قوينىندا جوعالىپ كەتپەۋدىڭ بىردەن-ءبىر تالعامى ءسات سايىن كىدىرىپ سوڭىنا قايىرىلۋ، كوشتىڭ كوز ۇشىنا ۇزاپ كەتكەنىنە قاراماستان سارى جۇرتقا-اتا جۇرتىنا قارايلاپ قاراۋ، سودان كوز جازىپ قالماۋ، باستالعان بۇل ساپاردىڭ شەگى ءتۇپتىڭ-تۇبىندە سول اتا جۇرتقا قايتىپ ورالۋ ەكەنىنە شىن سەنۋ.

باتىستىقتاردىڭ عاسىرلار قوينىندا اداسىپ قالعانىنا قاراماستان، گرەتسيا مادەنيەتىن، وندا دا گومەردىڭ «يليادا» مەن «وديسسەياسىن» ءوز مادەنيەتتەرىنىڭ ءتۇپ قازىعى، مايەگى دەۋگە قۇشتار كەلەتىنىنىڭ دە سەبەبى وسىندا. «جىر قۇدايى مۋزا عاشىق بولىپ، سول عاشىقتىق كوزىنىڭ بولاتىن الىپ، ونىڭ ورنىنا عاسىرلاردان عاسىرلارعا تالماي جەتەتىن ءۇن بەرگەن»، - دەپ اڭىزعا اينالىپ كەتكەن سوقىر جىراۋ، وسىدان 28 عاسىر بۇرىن «توگىلگەن جاپىراقتارعا ۇقساپ عاسىرلار» دەپ 27 مىڭ 803 تارماق كەلەتىن جىردى ءبىزدىڭ جىراۋ بابالارىمىز سياقتى، كۇندى-تۇنگە جالعاپ جىرلاعان دەسەدى. باتىستىقتار بۇگىندە وسى ءۇندى بار ىنتاسىمەن ەستىگىسى كەلەدى. ولار ءوز بويلارىنان وسى ءۇننىڭ جاڭعىرىعىن ەلەستەتكىسى بار.

پوەزيا دەگەن ۋاقىتتىڭ ءىزىن سەزىنۋ، سەزىنگەندە دە «شابىتتاي جەڭىل، تابىتتاي اۋىر» سەزىنۋ. بۇل ءتىپتى دە وڭاي شارۋا ەمەس. وتكەن عاسىردا باتىستىقتاردىڭ نوبەل سىيلىعىن ەدەل-جەدەل ەكى رەت گرەتسيا اقىندارىنا بەرۋىندە دە وسىنداي تەرەڭگە تارتقان سىر جاتىر. كەشەگى گرەتسيالىقتار مەن بۇگىنگى باتىستىقتار ءۇشىن ۋاقىتتىڭ ءوزى گومەر. گومەر - عاسىرلاردىڭ تاعانىندا جاتقان الىپ كول. ودان تاراپ جاتقان ميف، اڭىز، ەرتەگىلەر - كولدىڭ جاعاعا شاپقان اساۋ تولقىنى. ۋاقىتتىڭ تۇڭعيىق تەرەڭىندەگى سول كولدى ماڭگى سونبەيتىن شىراقتىڭ جايناتىپ-جارقىراتىپ تۇرعانى انىق. بۇل تۇجىرىمعا بۇگىنگى باتىستىقتار تالاسپاي-اق كەلىسەدى. ول - ادامگەرشىلىك رۋح، ۋاقىتتىڭ ۋىسىندا تۇرعانىنا قاراماستان قاسيەتتى نۇرى بۇگىنگى داۋىرگە دە تالماي جەتىپ تۇرعان الاۋ...

عاسىرلاردىڭ قوينىندا جۇندەي تۇتىلسە دە بۇگىنگە جەتكەن قازاقتار ءۇشىن، اسىرەسە ج.ناجىمەدەنوۆ ءۇشىن ۋاقىت دەگەن-توپىراق. اقىننىڭ ءوز سوزىمەن ايتقاندا ۋاقىت دەگەن - «مەنىڭ توپىراعىم». ونىڭ دا تەرەڭىندە ميفتەر مەن اڭىزدار، ەرتەگىلەر ساقتالعان. وندا دا ءبىزدىڭ قايتا ورالۋىمىزدى كۇتىپ، تامىرىمىزدىڭ تەرەڭگە تارتۋىن توسىپ، تۇنىپ كول جاتىر. ج.ناجىمەدەنوۆ ءۇشىن ول كولدىڭ تەرەڭىندە ءوز حالقىنىڭ كوكىرەگىندە ماڭگىلىككە قالعان توپىراقتىڭ رۋحى-دالا تاعىلىمى جاتىر.

سوڭعى ەكى عاسىردا قازاقتار ۋاقىتتىڭ سوزىلىپ، ورنىنان جىلجىماستاي باياۋلاپ قالعانىن جان-تانىمەن سەزدى. ج.ناجىمەدەنوۆ جاساعان داۋىردە مينۋت، سەكۋند سايىن جاڭالىقتار اشىلىپ، ادامزات عارىشقا قادام تاستاپ جاتقانىنا قاراماستان، ۋاقىت ءتىپتى توقتاپ قالعانداي ەدى. قازاقتار ءۇشىن تىپتەن سولاي بولاتىن. ۋاقىتتىڭ مۇنداي ەكى جاقتىلى سيپات الىپ ءيىلۋىن ΧΧ عاسىردا ت.س.ەليوت (1888-1965), وكتاۆيا پاس (1914-1998), ج.ناجىمەدەنوۆ (1935-1983) سياقتى ۇلى اقىنداردىڭ ءبارى دەرلىك سەزىندى. ولار وزدەرىنىڭ جىرلارىمەن، ۇنىمەن ۋاقتتىڭ سوزىلىپ بارىپ توقتاپ قالعانداي بولۋىن نەمەسە قاراپايىم ايتقاندا ۋاقىتتىڭ «ءولۋىن» اڭعارتتى. ولاردىڭ ءبارى دە بايىرعى گرەتسيالىقتاردىڭ «ۇشقان جەبە قوزعالمايدى» دەگەن ءسوزىنىڭ تەرەڭىنە شوكتى. ولاردىڭ جازۋ ستيلىندە، ولەڭدەرىنىڭ فورمالىق قالىپتاسۋىنىڭ وزىندە ۋاقىتتىڭ وسى يىلگەن قاسيەتىنىڭ قايشىلىقتاعى بىرلىگى ساقتالدى. ولاردىڭ جىرىندا ءداۋىردىڭ ايقىن ەن-تاڭباسى بار. ولاردىڭ جىرى وزدەرىنە دەيىنگى ادەبيەتتە قالىپتاسقان ۇلگىلەرگە دە، «يزمدەرگە» دە، ستيلدەرگە دە مۇلدە ۇقسامايتىنى دا سودان. بۇل تۇرعىدان العاندا ولاردىڭ قاي-قايسىسى دا وزگە قالامداستارىنا قاراعاندا ءوز داۋىرىنە ەڭ جاقىن بارعان، ءوز ءداۋىرىن شىنايى مانىنەن ءدال تاني العان اقىندار. سودان دا ولار تىڭ ستيل جاراتۋشىلار.

ج.ناجىمەدەنوۆ - ارتىق كەمى جوق، توماعا تۇيىق ومىردەگى، ءبىر قالىپتان شىققان، ولشەمگە تۇسىرىلگەن قوعامداعى جاعراپيا، تاريح (اتى تاريح، زاتى ساياسي دوگما) وقۋلىعىن ءتۇزۋشى  ءوزىنىڭ «توپىراق» ولەڭىنە قىستىرما ەتىپ، «ەسكى يلانىم ەدى» دەپ شاعىن كىرىسپە بەرگەن. وسى كىرىسپەدە اقىن ادام ومىرگە شىر ەتىپ كەلگەن ساتىندە، سول ادامنىڭ ومىردەن وزعاندا جاتاتىن جەرى بەلگى بەرىپ قالادى دەيدى. وسىنداعى «شىر ەتىپ ومىرگە كەلۋ» مەن جەردىڭ «بۇرق ەتىپ كوتەرىلۋىندە» ەكى ءتۇرلى ۋاقىت كەزەڭى ءومىر ءسۇرىپ تۇر. الدىڭعىسىندا الدە ءبىر ساپاردىڭ باستالۋى بار. دەگەنمەن ودان سەن ادام ءومىرىن ۇزاق ساپارعا شىققان كوش رەتىندە  سەزىنەسىڭ، كوش بولعان سوڭ ونىڭ باستالۋى دا، اياقتالۋى دا بولادى، ەندەشە ول ءبىر ساپار. وندا ۋاقتتى دا مەڭگەرۋگە بولادى. مىنە، بۇل ۋاقىتقا قاتىستى ءبىرىنشى ءتۇرلى تۇسىنىك. ۋاقىت تۋرالى ەكىنشى تۇسىنىك - «جەر بۇرق ەتىپ كوتەرىلەدى» دەگەن سوزدەن تۋىندايدى. جەر بۇرق ەتكەندە جوعارىداعى ۋاقىتتىڭ جاڭا قىرى جارق ەتىپ كورىنەدى. بۇل ادام ءۇشىن مەڭگەرۋگە، اۋىزدىقتاۋعا بولمايتىن مۇلدەم جات دۇنيە، جاڭا ۋاقىت، اۋەلگى جالعاستىق ەمەس، قايتا ۋاقىتتىڭ كىدىرۋى. ادام بالاسى ويلاپ جەتە بەرمەيتىن جوعارىداعى بولمىستان باسقاشا بولمىستىڭ بەلەڭ بەرۋى. نەمەسە وتپەلى ءومىردىڭ، «مىڭ كۇن سىنبايتىن ءومىردىڭ ءبىر كۇن سىنعان» الگى ەكىنشى بەتى.

بۇلار ۋاقىتتىڭ ۋىسىنداعى ەكى ءتۇرلى بولمىس، ۋاقىتتىڭ ءبىرىن-ءبىرى قاپتاعان ەكى ءتۇرلى كەلبەتى. قاراپايىم ادامنىڭ تانىمىندا ۋاقىتتىڭ مۇنداي قيىسۋىنان قاشاندا «بۇيىرمىس»، «جازمىش» دەگەن تۇسىنىكتەر، اقىن سوزىمەن ايتقاندا ۇعىمدار پايدا بولادى. ادام بالاسى ەسكەرمەگەندەي كورىنگەنىمەن، جەڭىل عانا ايتا سالاتىن وسى ءسوزدىڭ تۇبىندە قورعاسىنداي اۋىرلىق جاتادى. عاسىرلار بويىندا جان يەسىنىڭ قىر سوڭىنان قالماي كەلە جاتقان ونى ج.ناجىمەدەنوۆتىڭ «كارى ۇعىم» دەيتىنى دە سودان. وسى تۇستان ج.ناجىمەدەنوۆتىڭ پايىمى جاڭا بيىگىنە كوتەرىلەدى. ول ۋاقىتتىڭ ۋىسىنان شىعىپ كەتەتىن جاڭا ءبىر مۇمكىندىكتىڭ بەتىن بىلاي اشقان.

«بۇيىرمىس» تا، «جازمىش» تا -كارى ۇعىم،

قالاي اتا-ءبارىبىر عوي، ءبارىبىر.

قاي جەردە ادام، ىرىس تاپتىڭ، قۇت قۇراپ،

قاي جەردە، ادام، ماڭدايىڭا ءبىتتى باق،

قاي جەردىڭ دە ءوز تاعدىرى بار شىعار،

توپىراعىڭا بىتكەن تاعدىر- مىقتىراق. . .

«توپىراق»

ولەڭدەگى «توپىراعىڭا بىتكەن تاعدىر-مىقتىراق.» دەگەن وسى جول ج.ناجىمەدەنوۆتىڭ «تامىر مەن جاپىراق» دەپ كەلەتىن وي جەلىسىنىڭ ارقاۋى سياقتى. بۇل اقىننىڭ تابيعاتىنداعى عاسىرلار بويىندا ۇزىلمەي كەلە جاتقان ۇلتتىق دۇنيە تانىمنىڭ وزگەلەردىڭ ورتەپ، قيراتىپ،  دالا توسىندەگى بالبالداردان بارىن سالىپ وشىرگەنىنە قاراماستان «توپىراق» دەگەن وسى سوزگە سىڭە وتىرىپ بويعا تاراعان ۇلتتىق رۋحتىڭ تەپسىپ شىعۋى. بۇگىندە ەۋرازيا كەڭەستىگى دەپ اتالعان، ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز بىرنەشە مىڭ جىلدان بەرى جاساپ كەلە جاتقان ايدىندى وسى ولكەنىڭ بىزگە، ءبىزدىڭ ءتانىمىز بەن جانىمىزعا سىيلاعان سىيى سول-تەك وزىمىزگە عانا ءتان بولمىس، ۋاقىت، ءومىر، ءولىم، ەرلىك، ەلدىك، باۋىرمالدىق تۋراسىنداعى ەشكىمگە ۇقساي بەرمەيتىن وزگەشە دۇنيە تانىم.

ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ الدىندا تۇردى جالعىز قارا اعاش،

ءبىر كوكتەمدە كوكتەمەي قالدى الگى اعاش جالاڭاش.

وتاۋشىلار قالانىڭ كوكتەمەيتىن اعاشىن

ءوتىپ ءجۇر-اۋ بايقاماي مىنا اعاشتى، شاماسى؟

جاپىراق جوق باسىندا

كولەڭكە دە جوق وندا.

جالعىز ءوزى الىپ تۇر ءبىر ءۇي سالار الاڭدى،

نە پايدا، دەپ سويلەدىم، وسى اعاشتىڭ ادامعا.

-ءىنىم،-دەدى ءبىر اعا اق مۇرتىنىڭ استىنان،-

راس، بۇنىڭ بۇتاعى باياعىدا-اق قاڭسىعان.

اينالانىڭ بارىنەن پايدا ىزدەۋگە تىرىسپا،

شىعىنى جوق،

اعاشتى ءوز تامىرى تۇر ۇستاپ.

قاراعاشتىڭ تاسقا وسكەن قارتايعانىن سىن عىپ-اق

قارتايۋعا بولا ما؟!

قايىڭ، تالدىڭ سىبدىرلاپ

كوگەرگەنى، كوكەشىم، وسى شالدىڭ ارقاسى!

شىبىقتاردى قورعاعان سول قارتىڭنىڭ قاڭقاسى،

سىيلاعان ءجون قارتتاردى،

جاس شىبىقتار كوپ تومەن

مىناۋ قارا توپىراقتىڭ قاباعىنان كوكتەگەن،

قاراعاشتىڭ وسىناۋ بالاعىنان كوكتەگەن.

يىلمەيدى سوندىقتان جەل-داۋىلعا الەك بوپ،

سەسكەنەدى سەزىمسىز بالتالىدان عانا ەپپەن.

قۇلايدى عوي ءوزى دە-ءسان بۇزادى شال قانشا،

تۇرعانى دا تۇقىمى تامىر تارتىپ العانشا.

قۇلاي قالسا قازىر بۇل داۋىل ۇرىپ شىن ۇلىپ،

اناۋ اعاشتاردىڭ دا كوبى كەتەر جىعىلىپ.

قۇلاسا ەگەر مىقتىلار -

قۇلايدى عوي دۇرىستاپ،

ال، ازىرشە مۇنى دا مىقتىلىعى تۇر ۇستاپ! . . .

«مەنىڭ توپىراعىم»

بۇعان دەيىن الەمدە از كەزدەسەتىن رۋحاني بايلىق - قازاقتىڭ 5000-نان ارتىق دومبىرا كۇيلەرىنەن تۇراتىن مول رۋحاني قازىناعا اسا دەن قويعان ج. ناجىمەدەنوۆتىڭ بۇلاي جازۋى ءتىپتى دە تەگىن ەمەس. سوناۋ شۋمەرلەردەن، قاسساقتاردان قازاقتارعا دەيىن «قاسيەتتى اعاش» تۋرالى ميف ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. شۋمەرلەردىڭ سىنا جازۋىندا وسى «ءومىر اعاشى» دەنەسىنەن بۇتاقتار كوكتەپ شىعاتىن ايەلقۇداي بەينەسىندە سۇرەتتەلەدى. ال قاسساقتار سول «ءومىر اعاشىنا» تابىنعان. تاۋلى التايدا، پازىرىق بەسىنشى قورعانىنان تابىلعان ەجەلگى بۇيىمداردىڭ قاتارىندا ماتاعا تۇسىرىلگەن، ۇزىن كيىم كيگەن قۇداي ايەلدىڭ وتىرعان بەينەسى كەزىگەدى. ونىڭ تىزەسىنەن جاپىراعى قاۋلاعان «ءومىر اعاشى» ءوسىپ تۇر. («شۋمەرلەر، سكيفتەر، قازاقتار» اسان باحتي). كوك تۇركىلەر بولسا وسىناۋ نانىم-سەنىمدى ءوز تىرشىلىكتەرىنە، سايىن دالا توسىندەگى بولمىستارىمەن بىرلەستىرە وتىرىپ، ۋاقىتتىڭ ەكى جاقتىلى سيپاتىن تەرەڭ تۇسىنە وتىرىپ ونى وزدەرىنە ءتان ءومىر فيلوسوفياسى ەتىپ تۇلعالاعاندا، بىلاي بەينەلەگەن:

بيىكتە كوك ءتاڭىرى،

تومەندە قارا جەر جارالعاندا،

ەكەۋىنىڭ اراسىنان ادام

بالاسى جارالعان.

ادام بالاسى ۇستىنە اتا-تەگىم

بۋمىن قاعان، ىستەمىن قاعان وتىرعان.

وتىرىپ، تۇركى حالقىنىڭ ەل-جۇرتىن

قالىپتاستىرعان، يەلىك ەتكەن. . .

«كۇلتەگىن ەسكەرتكىشى»

كۇلتەگىن جازۋىنداعى وسىناۋ جولدار تىرشىلىكتى باستالۋى مەن اياقتالۋى بولاتىن ساپار دەپ  قانا قارامايدى، وندا اققان ۋاقىتتىڭ جاسىرىن قىرى دا بار دەپ بىلەدى. تىرشىلىك دەگەنىڭ ءوزى ۋاقتتىڭ جالعاستىعى، ۋاقت دەگەن وزەن نەمەسە  ماڭگىلىك جونىندەگى بۇلجىماس سەنىم، اتادان بالاعا، بابالاردان كەيىنگى ۇرپاقتارعا جالعاسىپ جاتاتىن رۋحاني بولمىس، جان دۇنيەنىڭ ۇزىلمەس ۇندەستىگى دەپ تۇسىنگەن كوكتۇركىلەر.

اسپان مەن جەر جارالعاندا، ەكەۋىنىڭ ورتاسىنان تىرشىلىك جارالعان. تىرشىلىك دەگەنىڭ تامىردان جاپىراققا دەيىنگى ءبىر ساپار. ونىڭ بويىندا كوكتەگى كۇن تاڭىرىنەن ءنار العان، توپىراقتىڭ تەرەڭىندە جاتقان بابالار رۋحىنىڭ قاۋلاعان كۇشى ساقتالعان. قازاقتىڭ اڭىز ەرتەگىلەرىندە جاپان تۇزدە وسكەن جالعىز اعاشتاردىڭ، الىپ بايتەرەكتەردىڭ كوپتەپ كەزدەسەتىنى دە، قازاقتىڭ دالادا وسكەن جالعىز اعاشتى، مولا باسىندا وسكەن اعاشتاردى قاسيەتتى ساناپ، وعان شۇپىرەك بايلايتىنى دا انە سودان. ءتىپتى قازاقتىڭ قىپشاق تايپاسىنىڭ پايدا بولۋى تۋرالى اڭىز دا سول اعاشقا قاتىستى بولىپ كەلەدى. وتكەن عاسىرلاردا جاساعان بەكەت باتىر تۋراسىنداعى قيسادا «اكەسى ونىڭ اعاش - ەمەندى بالتامەن شاپپا -دەپ ايتتى» دەگەن جولدار كەزدەسەدى.

عاسىرلار شۇڭەتىنەن بەرى كەلگەن قازاقتىڭ دۇنيە تانىمىنداعى تىرشىلىك، ءومىر تۋراسىنداعى بۇنداي تۇسىنىك بىزگە، ءبىزدىڭ جان دۇنيەمىزگە ەكى كەزبەنى-بىرىنە ءبىرى ۇقسامايتىن، الايدا ءبىرىن-ءبىرى تولىقتاپ، كەمەلدەندىرە كەلىپ قازاققا ءتان جان دۇنيەنىڭ نەگىزىن قالاعان ەكى كەزبەنى - قورقىت پەن اسانقايعىنى سىيلاعان.

جۇرتتان اسقان اقىلدى، الداعىنى بولجاعىش قورقىت ءبىر جەردە تۇرماي، ۇنەمى دۇنيە كەزىپ، تىرشىلىكتەگى جاقسى-جاماندى كورىپ، سالماقتاپ، سىناپ، بايىپتاپ، بىلە جۇرەدى. بىرەۋ كارى، بىرەۋ جاس، بىرەۋ باقىتتى، بىرەۋ باقىتسىز، بىرەۋ قىرشىن جاس كۇيىندە ولەدى، ەندى بىرەۋ قارتايىپ ولەدى. جاس تۋىلىپ ومىرگە كەلەدى، كارى ءولىپ ومىرگە قوش ايتادى. نەگە بۇلاي؟ قورقىت مىنە وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەيدى. ول قانشا ويلانسا دا بۇعان جاۋاپ تاپپايدى، ءتىپتى ءولىم تۇسىنە كىرە بەرەدى. ءبىر كۇنى تۇسىندە قورقىت جەلماياسىنا ءمىنىپ، جاپان تۇزدە كەزىپ كەلە جاتسا الدىنان كور قازىپ جاتقان ءبىر توپ ادام كەزدەسەدى. «بۇنى كىمگە قازىپ جاتىرسىڭدار؟»، -دەپ سۇرايدى قورقىت ولاردان. سوندا كور قازىپ جاتقاندار «مۇنى قورقىت اۋليەگە قازاپ جاتىرمىز»، -دەپ جاۋاپ بەرەدى. سودان سەسكەنگەن قورقىت دۇنيەنىڭ ەكىنشى شەتىنە جان ساۋعالايدى، الگى كوردەن قاشادى. بەتپاق ءشولدى دە، ءداريا-كولدى دە، تۇگەل كەزەدى، قايدا جۇرسە دە، قايدا بارسا دا وزىنە كور قازىپ جاتقانداردى كەزدەستىرەدى. سودان اقىرى سىرداريانىڭ جاعاسىنا كەلىپ تۇراق تابادى. «ەلىمنىڭ قايعىسىنا مىڭدا ءبىر داۋا وسى بولار» دەپ سىردىڭ سۋىنا كىلەمىن توسەپ، قوبىزىن تارتىپ وتىرىپ ومىردەن وتەدى. قازاقتا «قايدا بارساڭ دا قورقىتتىڭ كورى» دەگەن قاناتتى ءسوز بار. بۇل «ءومىر وتپەلى» دەگەن تانىمعا باسقاشا تۇسىنىك بەرەدى. ءومىر وتپەلى، دەگەنمەن ول اعىپ جاتقان وزەن سياقتى عانا ەمەس-ول بولجاۋسىز، باستالۋى بولعانىمەن قالاي اياقتالارى بەلگىسىز ساپار. تىرشىلىك ۋاقىتتىڭ ۋىسىنداعى جەلدە جالت-جالت ەتكەن شىراققا ۇقسايدى. ونىڭ كەنەتتەن جالپ  ەتىپ ءوشىپ قالۋىنىڭ ءوزى الگى ساپاردىڭ جالعاسا بەرۋىنەن، ءومىر وزەننىڭ ارناسىنان تاسىپ كەتپەۋىنەن الدە قايدا مۇمكىندىرەك. دەگەنمەن ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز ءومىردىڭ مۇنداي «وتپەلىلىگىن» «ادام ءوزى مىڭ جاسامايدى، ۇرپاعىمەن مىڭ جاسايدى» دەگەن ءبىر اۋىز سوزگە جىققان. انە سودان دا وزىنە عانا ەمەس، ۇرپاعىنا، ەلىنە ماڭگىلىك مەكەن - «جەر ۇيىق» ىزدەگەن اسانقايعىنىڭ كەشە مەن بۇگىنگى قازاق دالاسىندا، سوناۋ التايدان اتىراۋعا دەيىنگى جەردە تابانى تيمەگەن، اتالى ءسوزى قالماعان جەر جوق.

قورقىت پەن اسانقايعى ءبىزدىڭ سانامىزدى كەزىپ ءجۇر جانە ماڭگىلىك كەزە بەرەدى دە. ءبىز ءومىر مەن ءولىمنىڭ قاتىناسىن، تىرشىلىكتىڭ ءمانىن سونىڭ تارازسىمەن ولشەيمىز، سونىڭ تالعامى مەن ءومىر سۇرەمىز، قاتگەز بولمىسپەن بەتپە-بەت كەلسەك تە، قامشىنىڭ سابىنداي عانا ءومىردىڭ ءمانىن سەزسەك تە، وعان قاباق شىتپاستان قاسقايىپ قارسى تۇرا الامىز. بىزدەر انە وسىلايشا «ءبىز قايدان كەلەمىز، قايدا بارامىز؟ ءبىز كىمبىز؟» دەگەن سۇراقتىڭ شەشۋىن تاپقانبىز. ج.ناجىمەدەنوۆ تا بۇدان قاعىس قالماعان.

ءبىز دە «قاشىپ» ءجۇرمىز ءازىر كوپ كوردەن،

كوپ جايلاردان باسىمىزدان وتكەرگەن;

دارىگەردىڭ قولتىعىندا-اق دىرىلدەپ،

جەتكەن شاقتا ءبىر ىندەت

تۇيەمىزدەن ءبىز-داعى

ءبىر تۇسەرمىز تۇبىندە.

وسىنى ويلاپ-تاعى دا وي كوپ، كوپ ءتۇرلى-

وتىر ەدىم;

كورشى جەڭگەي كەپ كىردى،

اس ءۇي جاققا قاراپ بىرەر جوتكىردى،

سونان سوڭ: «وتتىق كەرەك ەدى»دەپ كۇلدى.

سەرگىپ قالدىم جەڭىلەيە كۇرسىنىپ،

جەڭەشەمە شىرپى كەرەك ءبىر سىنىق!

نەتكەن عاجاپ، تۇرمىس، سەنىڭ مۇقتاجىڭ،

نەتكەن راحات سەنىڭ قامىڭ، تىرشىلىك.

«قورقىت بابا»

مىنە بۇلار مەنىڭ ج.ناجىمەدەنوۆ پوەزياسىنا - تەڭىزدىڭ ءوزى ەمەس، تامشىسىنا ۇڭىلگەندە كورگەندەرىم. ودان قاسيەتتى تۋعان جەردىڭ كۇنگە قاقتالعان توپىراعىنىڭ ءدامى سەزىلەدى. ونىڭ تۇبىندە ۇلتتىق پوەزيامىزدىڭ سارقىلماس قاينار-كوزى جارقىراپ، جايناپ جاتىر.

«اباي-اقپارات»