بۇگىن قىرعىز رەسپۋبليكاسى جوگوركۋ كەڭەشىنىڭ كەزەكتەن تىس جينالىسىندا سويلەگەن ءسوزى ارقىلى قىرعىز حالقىنىڭ اسا كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ۇلتتىق ليدەرى ومۇربەك تەكەباەۆتىڭ قىرعىز مەدياسى مەن الۋمەتتىك جەلىنى جارىپ جىبەرە جازداپ تۇرعان شاعى.

بۇرىنعى پرەزيدەنت المازبەك اتامباەۆتىڭ تۇسىندا قۋعىنعا ۇشىراعان ومۇربەك تەكەباەۆ سەگىز جىلعا سوتتالىپ، قاماققا الىنعان بولاتىن. كىناسى دالەلدەنبەگەنىنە قاراماستان، كەيىنگى پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆ كەزىندە دە ول قاماقتان بوساتىلعان جوق. تەك، قاماۋ مەرزىمى بىتۋىنە بايلانىستى، ءۇي قاماعىنا شىعارىلدى.

قىرعىز جوعارعى سوتى اۋداندىق، قالالىق سوتتىڭ شەشىمىن كۇشىنەن قالدىرعانىمەن، قايتا باستان تەرگەۋ ءجۇرىپ، تولىق اقتالىپ شىقپاعان بولاتىن.

اتامباەۆ كەزىندە اپتانىڭ بەس كۇنىندە سوت وتىرىسى بولسا، جەەنبەكوۆ تۇسىندا ول سوت وتىرىسى ايىنا ەكى نەمەسە ءبىر ايدا ءبىر رەت بولىپ، تەكەباەۆ ءىسى اششى ىشەكشە سوزىلعانى بەلگىلى.

قىسقاسى، س. جەەنبەكوۆ ومۇربەك تەكەباەۆتى بىردەن اقتاپ، بوستاندىققا شىعارىپ جىبەرۋگە ونشا قۇلىقتى بولعان جوق. كوكجال ساياساتشىدان ىققانى، قاۋىپتەنگەنى بەسەنەدەن بەلگىلى بولىپ تۇردى.

سوورونباي جەەنبەكوۆ ومۇربەك تەكەباەۆتى عانا ەمەس، اتامباەۆتىڭ تەكپىسىمەن سوتتالعان بۇگىنگى پرەمەر-مينيستر ءارى پرەزيدەنتتىڭ مىندەتىن اتقارۋشى بولىپ تاعايىندالعان سادىر جاپاروۆتى دا تۇرمەدەن بوساتۋعا دەن قويعان ەمەس...

دۇنيە ءبىر-اق كۇندە وزگەرىپ شىعا كەلدى. كەشەگى ات ۇستىندەگى سوورونباي جەەنبەكوۆ تاقتان ءتۇسىپ، ورنىنا تۇرمەدە وتىرعان سادىر جاپاروۆ جايعاستى.

باسىنان قارا بۇلت ايىقپاعان ومۇربەك تەكەباەۆ دەپۋتاتتىق مانداتىن قايتادان الىپ، جوگوركۋ كەڭەشكە ورالدى.

كەلە سالىپ، ءبىرىنشى بولىپ، تاريحي ءسوز سويلەدى. نە دەدى دەيسىز عوي؟

«ۇتىلعان دۇشپانعا دا جىگىتشە، ءمارت مامىلە قىلۋ كەرەك!... مەن قىرعىزستاندىقتارعا ايتقىم كەلەدى. قىزمەتتەن كەتكەن پرەزيدەنتتى، سوورونباي جەەنبەكوۆتى قورلاۋعا جول بەرمەيىك! ول ءوز ءىسى ءۇشىن تاريح الدىندا، زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەر»، - دەدى جوگوركۋ كەڭەشتىڭ بيىك مىنبەسىنەن قاسقايىپ تۇرىپ.

تاعى دا تاريحي ءسوز ايتتى.

«قۇرمەتتى سوورونباي شاريپوۆيچ، پرەزيدەنتتىك تاققا وتىرا سالىپ، سادىر جاپاروۆ ەكەۋىمىزدى اقتاپ، تۇرمەدەن بوساتىپ جىبەرگەنىڭىزدە، سىزگە مۇنداي بالە جوق ەدى...»، - دەۋىنە ابدەن بولاتىن ەدى.

جوق! ومۇربەك چەركەشەۆيچ ونداي قادامعا بارمادى! كەرىسىنشە، امالسىزدان مەرزىمىنەن بۇرىن قىزىمەتتەن كەتىپ بارا جاتقان پرەزيدەنتكە قىرعىز جۇرتىنان اراشا سۇراپ، ادامگەرشىلىك تانىتتى. ءسويتىپ، بۇكىل قىرعىز ەلىنە كەشىرىمدىلىك پەن مارتتىكتىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتتى.

مىنە، ازاماتتىق دەپ، وسىنى ايت!

قىرعىز ساياساتىندا ءجۇرىپ وتىز جىلدىق ءومىرىن سارپ ەتكەن، بەس كەزەك جوگوركۋ كەڭەشتين دەپۋتاتى، ءبىر مارتە توراعاسى بولعان، «باش ميزامنىڭ اتاسى»، كوزىنىڭ ءتىرى كەزىندە-اق «ۇلتتىق ليدەر» اتانعان تۇلعا ومۇربەك تەكەباەۆتىڭ كەشىرىلمەس ءبىر كەمشىلىگى بار.

ول - 2010 جىلى قۇرمانبەك باكيەۆتى پرەزيدەنتتىكتەن كەتىرگەن سوڭ، ونىڭ ورنىنا پرەزيدەنت بولۋدان باس تارتقاندىعى.

ەگەر، بۇكىل قىرعىزستاندى ۋىسىندا ۇستاي بىلگەن، ءتىپتى تۇرمەدە وتىرىپ ىقپالىن جۇرگىزىپ وتىرعان ومۇربەك تەكەباەۆ پرەزيدەنت بولعاندا، قىرعىز رەسپۋبليكاسى مۇنداي تۇڭعيىققا تاپ بولماس ەدى دەپ ويلايمىن.

سەبەبى، ومۇربەك چەركەشەۆيچ قاماققا الىنعان سوڭ، قىرعىز جوگوركۋ كەڭەشىنىڭ سىيقى كەتىپ، «ماڭقا پارلامەنت» اتاندى.

ال، بۇگىن بۇرىنعى قىزمەت ورنىنا قايتا ورالىپ، جوگوركۋ كەڭەشتىڭ مىنبەسىنەن سويلەپ ەدى، ءبارىن ورنىنا قويدى. جوگوركۋ كەڭەشتىڭ باعىتى قايتادان 180°-قا بۇرىلىپ، ءارى كىرىپ، جايناپ شىعا كەلدى. باسقارۋسىز قالعان مەملەكەت ومۇربەك تەكەباەۆ جاساعان كونستيتۋتسياعا جۇگىنىپ، تۇراقتىلىق ورناتتى.

مەن ونىڭ المازبەك اتامباەۆپەن ايقاسىپ جاتقان شاعىندا، ەرلىگىنە سۇيىنگەنىم سونشالىق، «مانداتسىز پرەزيدەنت» دەگەن پوەما جازىپ، جاريالادىم. پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ اتىنا حات جازىپ، اراشا سۇرادىم. ولەڭ دە ارنادىم.

تۇرمەدە جاتقان جەرىنەن ەكى رەت بارىپ كەزدەسىپ، 2010 جىلى ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قابىلداۋىندا بولعانى تۋرالى اڭگىمەسىن ەت قۇلاعىممەن ەستىدىم. قازاقستان، ونىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى تۋرالى سۇيىنە وتىرىپ ايتقان ادىلەتتى باعاسىن تىڭدادىم.

سول كەزدەسۋلەردەن «قولدا باردا التىننىڭ قادىرى جوق» دەگەن راس ەكەن عوي. اتتەڭ، قىرعىز ەلى ومۇربەك تەكەباەۆتىڭ ءسوزىن تىڭداپ، كوشباسشى ەتىپ تاعايىنداسا، جامان بولماس ەدى-اۋ!»، - دەگەن وي ءتۇيىپ قايتقانىم ەسىمدە...

وسى جەردە مەن قازاقتىڭ اسا كورنەكتى جازۋشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ قايراتكەر تۋرالى ايتقان ءسوزىن قىرعىز تۋىسقاندارىما دا ەسكەرتە كەتكەندى ءجون كوردىم.

«قايراتكەر – جالپى ۇلتتىق، مەملەكەتتىك، كەرەك دەسەڭىز، الەمدىك دەڭگەيدە ويلاي الاتىن، وزىندىك كوزقاراسى بار، دارا تۇلعا. ول قىزمەت ورنىنا، لاۋازىمعا تاۋەلدى ەمەس، ونى ءمانسابىنان الىپ تاستاساڭ دا، ءتىپتى قاپاسقا قاماپ قويساڭ دا، قايراتكەر بولىپ قالا بەرەدى. قايراتكەر ءوزىنىڭ قاراقان باسىنان حالىقتىڭ، مەملەكەتتىڭ مۇدەسىن جوعارى قوياتىندىقتان، كۇنى ءۇشىن ەشكىمگە جالتاقتامايدى، قاي ورىندا، قانداي جاعدايدا جۇرسە دە، ادىلەتتى جاقتاپ، شىندىقتى بەتكە ايتادى. بۇل جاعىنان العاندا، قايراتكەردىڭ ءومىر جولى تىم جەڭىل بولماۋى دا مۇمكىن. ول قاي قىزمەتكە قويساڭ دا باس تارتپاي سۇيرەتىلىپ جۇرە بەرەتىن شەنەۋنىك ەمەس، باسشىمەن كوزقاراسى ۇيلەسپەسە، ءوز پىكىرى وتپەسە، كەز كەلگەن ۋاقىتتا وتستاۆكاعا كەتۋدەن تايىنبايدى. ەل قامىن ويلاعان اسا ءبىر اقىلدى باسشى بولماسا، كوپ ۇلىقتار قايراتكەردى باقتالاسىم دەپ بىلەدى دە، ولاردى ءوز ماڭىنا جولاتپاي، ودان گورى ءبىر وڭكەي سۇرعىلت شەنەۋنىكتەر فونىندا جارقىراپ كورىنگەندى ارتىق سانايدى». (ق. ءجۇمادىلوۆتىڭ «قايراتكەرلەر قايدان شىعادى» ماقالاسىنان الىندى، «تاڭدامالىلار شىعارمالار جيناعى»، 12-توم، 152-بەت).

جازۋشى قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ بۇل ءسوزى ومۇربەك تەكەباەۆقا دا ءدال كەلەتىنى ءسوزسىز.

دەمەك، قىرعىز اعايىنداردىڭ پرەزيدەنتتى كويلەك اۋىستىرعانداي الماستىرا بەرەتىندىگىنىڭ ءبىر سەبەبى، ومۇربەك تەكەباەۆتاي ناعىز تۇلعاسىن، قايراتكەرىن تانىماي، تانىسا دا مويىنداعىسى كەلمەي جۇرگەندىگىندە بولسا كەرەك دەپ ويلايمىن!

ءۇش رەتكى توڭكەرىس مەملەكەتكە ءبىر لايىقتى ليدەر تاڭداۋعا جاراماسا، وندا ونىڭ توڭكەرىس بولىپ جارىتپاعانى دەپ بىلگەن ءجون!

بۇل - مەنىڭ جەكە پىكىرىم!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz