عارىش كەڭىستىگىندەگى باسەكەلەستىك اقش پەن قىتاي اراسىندا وتەتىن سىڭايلى. رەسەي بۇل باسەكەلەستىكتە ارتتا قالىپ قويدى-اۋ. اقش-تىڭ جەتىستىكتەرىن بىلەمىز، ءبىر عانا يلون ماسكتىڭ ءوزى الەمدى اۋزىنا قاراتىپ وتىر. ناعىز عارىش الەمiنىڭ ءماسىحى. ال قىتايدىڭ قانداي جەتىستىكتەرى بار، ءدال وسى عارىش سالاسىندا؟

2010-2019 جىلدارى قىتاي عارىشقا 207 مارتە زىمىران ۇشىرعان كورىنەدى. بۇل وتە كوپ. ال 2018 جىلى ءتىپتى الەمدە عارىش ايلاعى بار ەلدەردىڭ ىشىندە رەكورد جاساپ، 38 مارتە زىمىران ۇشىرعان.

2020 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنداعى رەسمي ستاتيستيكاعا سەنەتىن بولساق، عارىشتا 2666 سپۋتنيك بار. سونىڭ 363 سپۋتنيگى قىتايلىق كومپانيالارعا تيەسىلى. بۇل رەسەيدەن ەكى ەسە كوپ دەگەن ءسوز. رەسەيدىڭ عارىشتا 169 سپۋتنيگى بار. ال ارينە كوشتىڭ باسىن اقباس بۇركىت اقش باستاپ تۇر. ادۋىندى اقش-تىڭ عارىشتا 1327 سپۋتنيگى ءجۇر. ولار اسكەري وپەراتسيالاردان باستاپ گەوگرافيالىق ەسەپتەۋلەرگە دەيىن قولدانىلۋدا.

قىتاي سوڭعى ۋاقىتتا عارىشقا كوپ سپۋتنيك شىعارۋ ارقىلى جاڭا جۇيە جاساۋدا. مىسالى ونىڭ BeiDou جۇيەسى امەريكاندىق GPS, رەسەيلىك گلوناسس نەمەسە ەۋروپالىق Galileo نەگىزىنە ۇقساس كەلەدى. ەندى قاراپ تۇرساق وسى جۇيەلەردىڭ ىشىندە قىتاي العاش رەت اقش-تى ارتقا تاستاعان ەكەن. قالاي دەسەڭىز، بىلاي. ماۋسىم ايىندا ولار BeiDou جۇيەسىن قۋاتتاندىراتىن كەزەكتى سپۋتنيكتى جىبەرىپ، العا شىققان. ياعني اسپاندا 35 بەيدوۋ سپۋتنيكتەر جۇيەسى جانە 31 GPS-سپۋتنيك بار كورىنەدى.

ودان بولەك قىتايدىڭ Long March زىمىرانى ارقىلى قىتاي عارىش كەڭىستىگىن باعىندىرۋعا ۇلكەن ماقساتتار قويعان. بارلىق ۇشىرۋلار وسى Long March زىمىراندارىمەن ىسكە اسۋدا. قىتاي 2045 جىلى الەمدەگى باستى عارىشتىق كۇشكە اينالۋدى جوسپارلاپ وتىر. سوندىقتان اقش-قىتاي اراسىنداعى باسەكەلەستىك ارتپاسا، كەمىمەيدى. دەمەك، عارىش ءۇشىن ايقاستار الدا.

2000 جىلى قىتاي عارىشتى زەرتتەۋگە جانە زىمىراندار جاساۋعا $22,6 ملندى جىلىنا بولسە، بۇل كورسەتكىش 2016 جىلى $386,6 ملنعا بىراق جەتكەن. عارىشقا قارجى بولۋدەن قىتاي اقش-تان ايتارلىقتاي ارتتا، الايدا رەسەي مەن فرانتسيانى شاڭ قاپتىرىپ كەتكەن.

جاقىندا قىتايدىڭ ايعا جىبەرگەن اپپاراتى توپىراق الىپ كەلدى. بۇل ولار ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك سانالدى. ارينە، قوعامدا قىتايدان كوپ ساقتانۋ بار ەكەنىن ءتۇسىنeمىن. الايدا عارىشتىق سالادا جانە باسقا دا عىلىمي جەتىستىكتەرىنەن ۇلگى الىپ، سولارداي بولۋعا تالپىنۋ كەرەك قوي. رەسەي بايقوڭىردى الىپ، نە عارىشتىق جۇيەدە دامۋ جوق، قالادا ءتىل جانە تاريحتى وقىتۋ ءۇشىن رۇقسات سۇراپ جۇرۋگە ءتيىس جاعدايدامىز. مەنىڭ ويىمشا بايقوڭىردا الەمنىڭ ناعىز عارىش سالاسىنداعى گيگانتتارىمەن ءتۇرلى جوبا جاساۋ كەرەك. تەك قانا رەسەيدىڭ ۋلى زىمىراندارىن ۇشىرا بەرمەي، اقش-پەن دە، فرانتسيامەن دە، جاپونيامەن دە جانە قىتايمەن دە جوبالار جاساپ كورۋگە بولادى.

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz