كەشەگى كەڭەس ۇكىمەتى 1969-1971 جىلدار ارالىعىندا ماڭعىستاۋ وبلىسى، قاراقيا (بۇرىنعى ەراليەۆ) اۋدانىنىڭ اقوتتى، نار، كىندىكتىنىڭ باتىسىندا 7-8 كم جەردە. اقوتتى دا ۆ/چاست تۇردى. كىندىكتىدە اسكەريلەردىڭ ۇلكەن بازاسى بولعان.

1969 دىڭ كۇزىندە الدىڭعى اسكەريلەر كەلدى.

1969 جىلى 6 دەكابردە 410 م تەرەڭدىك تە 30 كيلوتوننالىق جارىلىس بولعان.

ەكىنشى جارىلىس 1970 جىلى 12 دەكابردە 740 م تەرەڭدىكتە، 80 كت بولدى.

ءۇشىنشىسى 1970 جىلدىڭ 23 دەكابرىندە 500 م تەرەڭدىكتە 75 كت بولعان.

ارينە بۇل بەلگىلى بولعانى، بۇداندا بولەك بىرنەشە رەت اتوم جانە سۋتەگى بومبىلارىنىڭ جەر استى سىناعىن جاساعانى جاسىرىن ەمەس.

سول كەزدە جەرگىلىكتى حالىققا «تۇششى سۋ قورىن زەرتتەپ جاتىرمىز» دەپ تۇسىندىرگەن. ول جەر سولداتتاردىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا بولعان. سىناق كەزىندە اپاتتى جاعداي ورىن الىپ، رادياتسيا جەردىڭ بەتىنە شىعىپ كەتكەن. اپات جونىندە ەشكىمگە حابارلاماستان، سىناقشى اسكەريلەر بارلىق دۇنيە مۇلكىن تاستاپ، ءبىر كۇندە ءىزىن سۋىتقان. سول ماڭداردا مال باعىپ وتىرعان اۋىلداردىڭ ادامدارى اسكەريلەر كەتكەن بويدا الگى جەرگە بارسا، سولداتتار ءتىپتى ءىشىپ وتىرعان تاماقتارىنا دەيىن سول كۇيىندە تاستاپ كەتكەن كورىنەدى.

بۇنداي يەسىز جاتقان تەگىن دۇنيەنى كورگەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار، قولعا تۇسكەننىڭ ءبارىن تاراتىپ العان. ولارعا «تيمەڭدەر، زيانى بولادى»- دەپ، ەشكىم ەسكەرتپەگەن. كەيىننەن الگى اۋىلدىڭ ادامدارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ءتۇرلى جاعدايدا كوز جۇمعان. قازىردىڭ وزىندە سول سىناقتىڭ اسەرىنەن مۇگەدەك بولىپ تۋىلعاندار كوپ كەزدەسەدى.

بىراق ماڭعىستاۋداعى جەراستى اتىم،سۋتەگى بومبى سىناعى ءالى اشىلعان،زەرتەلگەن جوق. بۇل سىناققا قازىرگە دەيىن مەملەكەت تە، قوعام دا كوڭىل ءبولىپ كورگەن ەمەس.

بۇل قۇپيا 50 جىلدان بەرى ايتىلماي كەلەدى. يادرولىق سىناقتان زارداپ شەككەن جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا جاردەم اقى تولەنىپ، سەمەيلىكتەر سياقتى ولارعا دا ارنايى كومەك بەرىلسە ورىندى بولار ەدى. بۇلدا ماڭعىستاۋدىڭ تاريحى.

جاستار ءبىلسىن دەپ جازىپ وتىرمىن.

جانىبەك سۇيەۋۇلى قوجىق

Abai.kz