ەلىمىزدەگى ساياسي الاڭدا ۇلكەن ساياسي رەفورمالار ءجۇرىپ جاتىر. بۇل ەڭ الدىمەن ميتينگ جۇرگىزۋگە رۇقسات الۋ، پارتيالاردىڭ سايلاۋ ناۋقانىنا قاتىسۋ ءۇشىن داۋىستارىن تومەندەتۋ، سايلاۋداعى پارتيالار ەندى 7 ەمەس 5 پايىز جيناسا جەتكىلىكتى دەگەن جانە باسقا دا وزگەرىستەر بار. بۇل رەفورمالار ەل پرەزيدەنتىنىڭ جاڭا الەمدىك ترەندتەرگە بەيىمدەلۋى رەتىندە قاراستىرساق بولادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ جاڭا مودەلىمەن قادام باستى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ توراعالىق ەتۋى قازاقستاننىڭ دامۋىنداعى جاڭا تاريحي كەزەڭمەن بەلگىلەندى. 2020-2021 جىلدارى مەملەكەت باسشىسى دەموكراتيانى نىعايتا وتىرىپ، ەلدىڭ ساياسي جۇيەسىن قايتا جۇكتەۋگە ارنالعان بىرقاتار الەۋمەتتىك-ساياسي باستامالاردى جۇزەگە اسىردى. تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلى ىشىندە قازاقستان بىرتىندەپ وسى قايتا قۇرۋ كەزەڭىنە ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» باعدارلامالىق ماقالاسىندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ 1991 جىلدان بەرى دايەكتى تۇردە جۇزەگە اسىرىپ كەلە جاتقان ەلدەگى قايتا قۇرۋلاردىڭ ساباقتاستىعىنا توقتالىپ، ەل دامۋىنىڭ ماڭىزدى تاريحي كەزەڭدەرىن اتاپ كورسەتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بۇگىنگى وزگەرىستەر تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتورتىنشى ونجىلدىعىنىڭ ماقساتتارىنا ىقپال ەتەدى. ءبىرىنشى كەزەكتە اڭگىمە ەلدەگى پارلامەنتاريزمنىڭ دامۋى مەن نىعايۋى جانە پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينستيتۋتىن ەنگىزۋ تۋرالى بولىپ وتىر. بۇل يدەيا 2021 جىلعى قاڭتاردا پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى - ءماجىلىس سايلاۋىندا ءساتتى سىنالدى. ەندى زاڭنامالىق دەڭگەيدە رەسپۋبليكالىق پارلامەنتتىڭ باسشىلىعى لاۋازىمىنا كانديداتتاردى ۇسىنۋ قۇقىعى وپپوزيتسيالىق دەپۋتاتتار اراسىنان دا تاڭدالاتىن بولادى. قاڭتارداعى سايلاۋدان كەيىن توقاەۆ سايلاۋ رەفورمالارىنىڭ جاڭا پاكەتىن ۇسىنۋ ارقىلى قوعامدى ودان ءارى دەموكراتيالاندىرۋعا جول اشتى. بىرىنشىدەن، بۇل ساياسي پارتيالار ءۇشىن سايلاۋداعى توسقاۋىلدىڭ سايلاۋدا 7-دەن 5 پايىزعا دەيىن تومەندەۋى، ەكىنشىدەن، «بارىنە قارسى» باعانىنىڭ ەنگىزىلۋى، ۇشىنشىدەن، اۋدان باسشىلارى - اكىمدەردى سايلاۋ قۇقىعى. بۇعان دەيىن پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىنان كەيىن دەپۋتاتتار بەيبىت جيىندار تۋرالى زاڭدى ىرىقتاندىرعان بولاتىن. رەسپۋبليكانىڭ ءىرى قالالارىندا وسىنداي اكتسيالارعا ارنالعان ارنايى قوعامدىق الاڭدار ۇيىمداستىرىلىپ، حابارلاۋ ءتارتىبى بەس كۇنگە دەيىن قىسقارتىلدى. بۇل رەتتە مەملەكەتتىك ورگان بەيبىت جيىنداردى وتكىزۋگە كومەك كورسەتۋگە مىندەتتى. توقاەۆتىڭ كومانداسى ساياسي ومىردەگى تۇبەگەيلى رەفورمالار ەڭ الدىمەن «تاۋەلسىزدىك ۇرپاعى» - تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قۇرداستارى ءۇشىن جۇزەگە اسىرىلاتىندىعىن باسا ايتادى. وتكەن جىلى ءدال وسىنداي جاستار ءۇشىن تاعى ءبىر ساياسي نوۋ-حاۋ - 29 جاسقا تولماعان ادامدار ءۇشىن، سونداي-اق ايەلدەر ءۇشىن ساياساتقا جول اشۋ ماقساتىندا سايلاۋ پروتسەسىنە 30 پايىزدىق ارنايى كۆوتا ەنگىزىلدى. قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل باستاماعا توقتالا وتىرىپ: «ءبىز  جوعالعان ۇرپاق  دەپ اتالاتىندار تۋرالى اڭگىمە بولماۋى ءۇشىن ءبىز ساياسي قۇرامدى جاسارتىپ، جاڭارتۋىمىز كەرەك» دەگەن ەدى.

كوپتەگەن ساراپشىلار قازاقستاننىڭ ستراتەگياسىن وڭتۇستىك ازيا جولبارىستارىنىڭ ەففەكتىسىمەن سالىستىردى. ساياساتتانۋ سالاسىندا ولار وڭتۇستىك كورەيا، سينگاپۋر، گونكونگ جانە تايۆان سىندى ەلدەردىڭ دامۋ قارقىنى نەگىزىندە سيپاتتالىپ كەلەدى. بۇلار 1960-1990 جىلدارداعى جىلدام جانە جوعارى دامۋ قارقىنىمەن الەمدى تاڭ قالدىرعان ەلدەر بولاتن. ولاردىڭ دامۋ جولى ەڭ الدىمەن وسى ساياسي رەفورمالاردى جاساۋ ارقىلى ىسكە اسقانى بەلگىلى. قازاقستاننىڭ العا جىلجۋىن تالداپ جۇرگەن پۋبليتسيست لەونيد ملەچيننىڭ پىكىرىنشە، «تاريح ساياسي رەفورمالار ەكونوميكالىق دامۋمەن قاتار جۇرەتىندىگىن كورسەتەدى». «ەگەر ادامدار ءبىر نارسە وزدەرىنە تاۋەلدى، ولاردىڭ ءوز مەملەكەتىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن دەگەن وي پايدا بولسا، وندا ولار بولىپ جاتقان جاعدايعا جاۋاپكەرشىلىكتى الادى. مەن ءۇشىن قازاقستاننىڭ شىعارماشىلىق ساياسي قايتا قۇرۋلار جولىنا ءتۇسىپ، ەكونوميكالىق قايتا قۇرۋلاردى باستاۋى قيسىندى. مىسال رەتىندە مەن سالىستىرمالى تۇردە قازاقستانعا جاقىن ورنالاسقان وڭتۇستىك كورەيانى كەلتىرەمىن. بۇگىندە بۇل ەل كەرەمەت جەتىستىكتەرگە جەتتى، ءتىپتى وندا قازبا بايلىقتارى دا جوق. الايدا، الەمنىڭ جارتىسى وڭتۇستىككورەيالىق ماشينالاردى باسقارادى جانە وڭتۇستىككورەيالىق كومپيۋتەرلەردى قولدانادى. بىراق ساراپشىلار عانا وڭتۇستىك كورەياداعى اسەرلى ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ الدىندا ساۋاتتى ساياسي، دەموكراتيالىق رەفورمالار بولعانىن بىلەدى»، - دەيدى ول.

قاسىم-جومارت توقاەۆ نەگىزگى مەملەكەتتىك مەرەكەنى، تاۋەلسىزدىكتىڭ مەرەيتويىن مەرەكەلىك شارالارمەن ەمەس، ناقتى ىستەرمەن قارسى الۋعا شاقىردى. «تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى جان-جاقتى رەفورمالار جۇرگىزىلەتىن بولادى. ءبىز كۇش-جىگەرىمىزدى ءتيىمدى مەملەكەت پەن ادىلەتتى قوعام قۇرۋعا باعىتتاۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30-جىلىن ناتيجەلى ەڭبەكپەن قارسى الۋ كەرەك. نەگىزگى باسىمدىق - ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جانە ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ. حالىق تولىققاندى قايتارىمدى جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق باعدارلامالاردىڭ ناقتى ناتيجەلەرىن كۇتۋدە »، - دەپ تۇيىندەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

كورىپ تۇرعانىمىزداي ەلىمىزدەگى ساياسي رەفورمالار ءوز جالعاسىن تاباتىن بولادى.  بۇل ەلىمىزدىڭ تەزىرەك دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىن بولادى.  پارتيالاردىڭ سايلاۋعا قاتىسۋعا جەڭىلدىكتەر الىپ، وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ دامۋعا ءوز ۇلەسىن قوسا الۋى ەلىمىزدىڭ جان-جاقتى دامۋىنا ءوزىنىڭ ىقپالىن انىق كورسەتەتىن بولادى. بەيبىت ميتينگتەر جاڭا كوزقاراستار مەن يدەيالاردى ەستۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ەلىمىزدەگى ساياسي رەفورمالار دامۋىنا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ، قولداۋ بىلدىرۋگە ءتيىسپىز.

Abai.kz