ءبىز تىم ادەمى سويلەپ ۇيرەنگەنبىز. ءبارىمىزدىڭ دە ويىمىزدان ايتەۋىر ءبىر مەكەمەنىڭ تۇتقاسى مەن الدەبىر مايلى ورىننىڭ ورىنتاعى، ءتىپتى بيلىكتىڭ ساعىمدانعان شىنارى كەتپەيدى. ۋىسىمىزعا وسىلاردىڭ ءبىرىن ۇستاپ، شەكسىز دە، شەتسىز ماناپتىققا ماساتتانعىمىز كەلەدى. جاعاجايدا جاتىپ، قۇل جۇمساماقتى ارماندايمىز. ەڭبەك ەتپەي، ولجاعا باتپاقتى قيالدايمىز. سول سەبەپتى دە بەس ادامنىڭ باسى قوسىلسا، «ەلجاندى»، «ەرجۇرەك»، «ەلسۇيەر» جان بولىپ شىعا كەلەمىز. سەبەبى، «بۇل ازامات ەلجاندى (ۇلتجاندى دەگىم كەلگەن، بىراق ءبىزدىڭ قوعامدا قازاقتىڭ قامىن جەگەندەر ۇتىلادى) ەكەن»، - دەپ، دەپۋتات سايلاپ جىبەرۋى مۇمكىن. بۇرىنىراقتا مۇنىمىز انشەيىن عانا قيال بولاتىن.

ءبىز تىم ادەمى سويلەپ ۇيرەنگەنبىز. ءبارىمىزدىڭ دە ويىمىزدان ايتەۋىر ءبىر مەكەمەنىڭ تۇتقاسى مەن الدەبىر مايلى ورىننىڭ ورىنتاعى، ءتىپتى بيلىكتىڭ ساعىمدانعان شىنارى كەتپەيدى. ۋىسىمىزعا وسىلاردىڭ ءبىرىن ۇستاپ، شەكسىز دە، شەتسىز ماناپتىققا ماساتتانعىمىز كەلەدى. جاعاجايدا جاتىپ، قۇل جۇمساماقتى ارماندايمىز. ەڭبەك ەتپەي، ولجاعا باتپاقتى قيالدايمىز. سول سەبەپتى دە بەس ادامنىڭ باسى قوسىلسا، «ەلجاندى»، «ەرجۇرەك»، «ەلسۇيەر» جان بولىپ شىعا كەلەمىز. سەبەبى، «بۇل ازامات ەلجاندى (ۇلتجاندى دەگىم كەلگەن، بىراق ءبىزدىڭ قوعامدا قازاقتىڭ قامىن جەگەندەر ۇتىلادى) ەكەن»، - دەپ، دەپۋتات سايلاپ جىبەرۋى مۇمكىن. بۇرىنىراقتا مۇنىمىز انشەيىن عانا قيال بولاتىن.

بىراق، قيال عاجايىپ ەرتەگىلەردەگى ۇشقىش كىلەمدەر - ۇشاققا، تاۋسوعارلار - تەحنيكاعا، ساققۇلاقتار - قالتا تەلەفون مەن ينتەرنەتكە اينالىپ كەتكەن مىنا زاماندا ءبارى دە مۇمكىن ەكەن. ارمانداپ ءجۇرىپ، بايقاۋسىزدا دەپۋتات بولىپ كەتكەن اعالارىمىز از ەمەس. از ەمەس دەپپىن-اۋ. ساۋساقپەن سانارلىق بەس-التاۋى بولماسا، قالعاندارىنىڭ بارلىعى دەرلىك ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرلەرى. ولار ءۇشىن ءوز ەرتەگىلەرىنىڭ اقىرىنا تاياۋ. ول بىتكەنشە، قارماپ قالۋ، ياكي مانسابىن پايدالانىپ اساپ قالۋ قۇندى (الەۋمەتتىك جاعدايلارىن نەمەسە جەكە بيزنەستەرىن جاقسارتۋ بارىسىندا).  «تۇرسا، وتىرىپ، وتىرسا، تۇرا المايتىن مىستان كەمپىردىڭ الدىنداعى «التىن ساقانى» الىپ كەتپەي، استە تىنىمدىق جوق.» ال، بوس سوزبەن ەلدىڭ تاعدىرىن ويلاپ، باس قاتىرعانسۋعا ۋاقىت تاپشى. ونىڭ ۇستىنە جوعارىعا جامان اتتى بولىپ قايتەدى. ۇلتاراقتاي قيىپ العان دەپۋتاتتىقتىڭ بىرەر جىلى ءوتىپ كەتكەنى تاعى بار. «التىن ساقانى» ىزدەۋ ەندى عانا باستالدى. سول سەبەپتى دە جوعارى جاق «ءالاي» دەسە، «ويباي قۇلدىق» دەيدى. مىستان كەمپىرگە بەرەر ءتورت تۇياقتىڭ ءبىرى ەرتەگى باستالماي جاتىپ، جۇلىنىپ كەتۋىن قالامايدى. جوعارى جاق تالقىعا جەر ساتۋ ماسەلەسىن قويسا، باس شۇلعي سالادى. «التىن ساقاعا» جەتكىزەتىن تۇياق كەرەك، تۇياق. ال، جەر دەگەن ارماندار مەن قيالداردىڭ قاسىندا نەمەنە، ءتايىرى...

وسىنداي ساعىمداردىڭ اراسىندا ءجۇرىپ، بايقاماي زايىرلى مەملەكەت بولىپ العانبىز. شەت ەلدەردەن قۇدايلارىن تاڭۋشىلار كەلىپ جاتىر. «كەلسە كەلە بەرسىن. مەنىڭ ەسىگىمدى قاعىپ جاتقان جوق قوي» دەپ ىشتەي ايتىپ، ال سىرت كوزگە «الەمدىك دەموكراتيا قاعيداسىنا ساي...» دەپ كولگىرسىتەمىز كەلىپ. ويىمىزدا باياعى - «التىن ساقا». وسى ويدىڭ ۇشپاعىندا ءجۇرىپ، بۇرىنىراقتا تاعى دا بايقاماي، «مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى، رەسمي ءتىل - ورىس ءتىلى» دەپ جازىپ جىبەرىپپىز. كىپ-كىشكەنە كوك كىتاپتاعى وسى ءسوز ءۇشىن داۋرىعۋدىڭ دا قاجەتى جوق. الدىمەن «التىن ساقانى» الايىقشى. «رەسمي ورىن دەگەن مەملەكتتەن بولەك قۇرىلىم ەمەس قوي» دەگەن پىكىردى كەي كەزدە ايتىپ جىبەرە جازدايمىز. بىراق، «التىن ساقا»...

جوعارى جاق قولىمىزعا قاتە تەڭگەنى ۇستاتا سالادى. اقشا دەگەن ارمان. بىراق، ءبىز ويلاعان «التىن ساقا» ول تەڭگە اتاۋلىنىڭ ءبارى ەمەس. «كەتە بەرسىن، قاتە، بولا بەرسىن، قاتە!». ماقساتىم ەلدىڭ قامى ەمەس، «ال-تىن سا-قا»! ءيا، «دات تاقسىرلىققا» جارار دەپ سەنگەن زيالىلارىمىز «ءلابباي تاقسىرلىقتان» الىستاي الماعانىن كورگەندە ولاردىڭ اتىنان وسىنداي وي-تولعامدار ايتقىڭ كەلەدى ەكەن. ايتپەسە، كوتەرەم دەسە، بىزدە قوردالانعان ماسەلەلەر كوپ قوي. ەلدىڭ مۇڭى، ءال-اۋقاتى، ءتىلى، ءدىنى، ءتىنى، رۋحى جوعارىداعىلار ويىنداعىسىمەن تىپتەن كەرەعار ەكەنىن بۇگىنگى دەپۋتاتار بىلمەيدى دەۋ مۇمكىن ەمەس. ولاق زاڭدارىمىزدىڭ وزىمىزگە قارسى شىعىپ، ءبىر ۇلتتىڭ، ءبىر ۇلتتىڭ ەمەس، قاعاز جۇزىندەگى بىرەگەي ۇلتتىڭ، انىقتاپ ايتقاندا، سايدەنوۆتىڭ «ك»-ءسى «ق»-عا اۋىسقانى سىندى  تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن «كازاح» دەگەن كەپەشىن لاقتىرىپ تاستاپ، «قازاق» دەگەن اتاۋىن العان حالىقتىڭ تاعدىرىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعاندا «التىن ساقانى» ويلاپ ءجۇرۋ بىزگە لايىق پا ەدى؟

مىسالعا، دەپۋتاتتار كۇن قۇرعاتپاي دەموگرافيا ماسەلەسىن كوتەرسە، بيلىك قۋانا ىسكە كىرىسەر ەدى. سىرتتاعى باۋىرلارىمىزبەن قاۋىشار ەدىك. سانىمىز ارتار ەدى. سىرتتاعى باۋىرلارىمىزدى بىلاي قويىڭىزشى بىزدە سابيلەردىڭ جاعدايى دا ءماز ەمەس قوي. دالەلگە سۇيەنەر بولساق، وتكەن جىلى رەسپۋبليكا بويىنشا ءجۇز جيىرما توعىز مىڭ ءتورت ءجۇز توقسان بەس كەلىنشەك تۇسىك جاساتىپ، ولاردىڭ 19-ى كوز جۇمىپتى. جىل سايىن 15 جاسقا تولماعان ەكى جۇزدەن استام قىز بالا جاساندى تۇسىك جاساتسا، 15 پەن 18 جاستاعى بويجەتكەندەر اراسىندا بۇل كورسەتكىش 8 مىڭنان اسىپ كەتىپتى. ەلدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن مۇنداي ماسەلەنىڭ الدىن الۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ قىزىمىز سەيفۋللين مەن سايىننىڭ كوشەسىندە ءجۇر. ۇلىمىزدىڭ قايدا جۇرگەنىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ال، ەندى حالىقتىڭ سانىن كوبەيتىپ كورەلىك. تۋماي جاتىپ ءولتىرىپ الىپ، ودان كەيىن كولگىرسۋ ءبىز ءۇشىن مارتەبە ەمەس شىعار. بۇيتە بەرسە، اۋماعى نەشە مىقتى مەملەكەتتى وراپ الاتىن جەرىمىز باسقانىڭ قانجىعاسىندا كەتپەي مە؟ بۇيتە بەرسە، ۇلىمىز - قۇل، قىزىمىز - كۇڭ بولماي ما؟ بۇيتە بەرسە، ۇلتىمىز ۇلتاراققا اينالماي ما؟ باتىس دەموكراتياسىن دالالى دەموكراتيامەن ۇشتاستىرۋعا بولماي ما ەكەن؟ باسقانىڭ زاڭىن كوشىرىپ العانشا، باسىنان باستاپ نەگە ءوزىمىز جازبايمىز. ءبىر جاعادان باس شىعارار ۇرپاق قايدا؟  نەگە ۇنسىزسىزدەر، اعالار!

P.S. ايتپاقشى، مەن وسى ماتەريالىمنىڭ سوڭىندا تۇسىك جاساتۋ ماسەلەسى جايلى وي قوزعاعان بولدىم. ونىڭ دەموگرافياعا اسەرىنىڭ دە جوق ەمەستىگىن ايتتىم. دەمەك، مەن «ەلجاندىمىن». پاتريوتپىن. دەپۋتات سايلاپ جىبەرمەس پە ەكەنسىزدەر؟ ەڭ جاس دەپۋتات بولامىن. بۇرىنعى جاس دەۋتاتتارىڭىز بەردىوڭعاروۆ سىندى «23 اقپان - قىزىل ارميا كۇنى» دەپ اۋزىما كەلگەنىن كوكىمەي، تىپ-تىنىش وتىرامىن. ەح، «التىن ساقا»!

«التى الاش» گازەتى، №3 (03.07.2009)