قازاقستان قوعامى رەسەيلىك سبەر-مەن كەلىسىمنىڭ ساياسي تۇستارى كوپ دەگەن پىكىردە. قازاقستان ۇكىمەتى مەن رەسەيلىك سبەربانك 3 قىركۇيەك كۇنى ارنايى كەلىسىم جاساستى. كەلىسىم پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ونلاين فورماتتا رەسەيدەگى «شىعىس ەكونوميكالىق فورۋمىنا» قاتىسقانىنان كەيىن بولدى. ونى رەسەي جانە قازاقستان باسشىلارى «ءوزارا سەنىم ۇلگىسى» دەپ اتادى. سبەر-دەن ارنايى پلاتفورمانى ساتىپ الۋ مەن تسيفرلاندىرۋعا كەتەتىن قارجىنىڭ كولەمى 500 ملن دوللار ەكەنى بەلگىلى. حالىق بۇل كەلىسىمگە كۇمينمەن قاراۋدا، ال ساراپشىلار «اقپاراتتىق سالاداعى وتارلاۋ ءداۋىرى» باستالۋى مۇمكىن دەيدى. 

مينيستر ءمۋسيننىڭ باسى سبەر كەلىسىمىنەن كەيىن داۋعا قالدى. الەۋمەتتىك جەلى سۇراقتىڭ استىنا الۋدا، ال سايتتار ءتۇرلى ماقالالاردى جازىپ جاتىر. مينيستر مۋسين دە، قوعامعا جوبانىڭ «پايداسى مەن قاجەتتىلىگىن» ءتۇسىندىرىپ الەك. انە، كۇنى كەشە عانا ءبىر توپ بەلسەندى قوعام مۇشەلەرىنىڭ باسىن قوسىپ، جيىن وتكىزىپتى. ول تۋرالى ءمۋسيننىڭ ءوزى دە جازدى.

«قازاقستاندى تسيفرلاندىرۋمەن تەك قازاقستاندىقتار عانا اينالىسادى
ءبىزدىڭ سالاداعى ۇردىستەرگە بەي-جاي قارامايتىن قوعام قايراتكەرلەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدىم.

ءۇش ساعات بويى ءبىز جوبانىڭ ءمان-جايىنان باستاپ، ءىت-سالانىڭ دامۋى مەن قازاقستاننىڭ الەمدىك تسيفرلاندىرۋ بارىسىنداعى رولىنە قاتىستى ءتۇرلى ماسەلەلەردى تالقىلادىق. وسى ورايدا ەلىمىز جاھاندىق دامۋ ۇردىسىنەن قالىسپاس ءۇشىن تسيفرلاندىرۋ قارقىنىن كۇشەيتۋ كەرەك دەگەن ويىمىز ءبىر جەردەن شىقتى.

تسيفرلىق ترانسفورماتسيا دەگەنىمىز، بۇل – تەحنولوگيالىق جاڭاشىلدىقتار نەگىزىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن قايتا قۇرۋ. بۇل مەمقىزمەتتەردى جاي عانا اۆتوماتتاندىرۋ ەمەس، وسى قىزمەتتەردىڭ ءمان-ماڭىزدىلىعىن زەردەلەي وتىرىپ، فۋنكتسيالار مەن سەرۆيستەردى تۇگەلدەي قايتا قاراستىرۋ. ايتپەسە ءبارى دە اۆتوماتتاندىرىلعان حاوسقا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن. ال پلاتفورما – بۇل تەك قانا تەحنيكالىق ماسەلە، ونىڭ ۇستىنە تسيفرلىق ترانسفورماتسيا جاساۋداعى ەڭ باستى جايت ەمەس.
كەزدەسۋ ناتيجەسىندە ءبىز بارلىق تاراپتاردىڭ وي-پىكىرىن ەسكەرە وتىرىپ، مىناداي مامىلەگە كەلدىك:

بىرىنشىدەن، ءبىز ءونىمدى باستاپقى كودتارىمەن بىرگە الامىز. قاراپايىم تىلمەن ايتساق، ءبىز جاسالۋ جولى مەن نۇسقاۋلىعى بار كونسترۋكتور مەن قۇرالدار ساتىپ الماقپىز. ءبىز دايىن قۇرال-جابدىقتاردى پايدالانىپ، قاجەت بولسا، ونى ءارى قاراي دامىتىپ، كونسترۋكتوردى بارىنشا جەتىلدىرە الامىز. بۇل كونسترۋكتوردان نە جاساۋ كەرەكتىگىن ءبىز شەشەمىز. «قارا جاشىك»، ياعني تۇسىنىكسىز الدەبىر نارسەنى ساتىپ العالى جاتقان جوقپىز، سوندىقتان ءبىز الدەبىرەۋلەردىڭ ايتقانىنا كونىپ، ايداعانىنا جۇرە بەرمەيمىز. تاعى دا قايتالاپ ايتقىم كەلەدى – باستاپقى كودتار بىزدە بولادى.

ءبىز پلاتفورمانىڭ تولىققاندى نۇسقاسى بار ءتۇرلى كومپانيالارمەن سويلەستىك، بىراق ءبارى دە تەك قانا پاكەتتىك شەشىمدەردى ۇسىنۋدا، ال مۇنداي جاعدايدا ءبىز شەتەلدىك ماماندارعا تاۋەلدى بولىپ قالۋىمىز ىقتيمال. بۇعان ءبىز جول بەرە المايمىز.

ەكىنشىدەن، سەرۆەرلەر قازاقستاننىڭ جەرىندە جانە قورعالعان كونتۋرلاردا ساقتالادى. بۇل دەگەنىمىز، وعان ەشكىم، اسىرەسە شەت مەملەكەتتەر ءتىپتى دە قول جەتكىزە المايدى. ياعني ءبىز ۇلتتىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك تالابىنا ساي شەتەلدىكتەردىڭ بۇل پروتسەسكە كىرىسۋىنە، سونىڭ ىشىندە تەحنيكالىق سۇيەمەلدەۋىنە جول بەرمەيتىنىمىز ايدان انىق.

ۇشىنشىدەن، بۇل ىسپەن (كونسترۋكتوردىڭ دايىن قۇرالدارىمەن جاساۋ) تەك قانا قازاقستان ازاماتتارى اينالىسادى. ونىڭ ۇستىنە، مەن بۇل نورمانى بارلىق قۇجاتتاردا بەكىتۋگە دايىنمىن. بۇل – جوباعا ءبولىنىپ جاتقان قاراجاتتىڭ نەگىزگى بولىگى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنا قۇيىلادى دەگەن ءسوز! جانە قازاقستاندىق ايتيشىلاردىڭ جالاقاسىنا جۇمسالادى.

تورتىنشىدەن، بۇل جۇمىسقا وتاندىق ءىت-كومپانيالار تارتىلادى. كومپانيالار، ياعني نارىقتاعى ءبىر-ەكى ءىرى كومپانيانىڭ مونوپولياسى بولمايدى.

بەسىنشىدەن، جالپى ءىت-سالانى دامىتۋ، سونىڭ ىشىندە پلاتفورمانى جەتىلدىرۋ ءۇشىن ءبىز جوعارى بىلىكتى كادرلاردى دايىنداۋ قارقىنىن كۇشەيتۋ كەرەكپىز.

التىنشىدان، ءبىز الداعى ءىس-ارەكەتتەرىمىزدى اشىق جانە جاريالى ەتۋگە ءتيىسپىز. بۇل ورايدا قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ۇسىنىسىن تولىقتاي قولداپ، تسيفرلىق ترانسفورماتسيا سياقتى ماڭىزدى ءۇردىستىڭ بارىنشا اشىق جۇرگىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن مينيسترلىك جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستىڭ قۇرامىن كەڭەيتۋ كەرەكتىگىمەن كەلىسەمىن.

ال ساراپشىلاردىڭ باعاسىن الۋ ءۇشىن ءبىز ءىت-بيزنەس وكىلدەرى مەن تەحنولوگيانى جەتە تۇسىنەتىن مامانداردان تۇراتىن ساراپتامالىق كەڭەس قۇردىق. سونداي-اق بۇل كەڭەستىك قۇرامىندا بەلسەندى قوعامنىڭ وكىلى مۇحتار تايجان دا بار.

سالماقتى جانە ورىندى سىن ايتىپ جاتقان قازاقستاندىقتارعا تاعى دا العىس ايتامىن. الداعى ۋاقىتتا تسيفرلاندىرۋ بارىسىندا قانداي ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مۇنداي كەزدەسۋلەر كوبەيەدى دەگەن ويدامىن.

اقپاراتتىق ۆاكۋم ءبىراز قيسىنسىز پىكىرلەر تۋىنداتقانىن مويىندايمىن، سوندىقتان ءبىزدىڭ جۇمىس جايلى ءجيى جازىپ تۇرۋعا ۋادە بەرەمىن»، - دەدى مينيستر.

ءمينيستردىڭ جوبانى ءتۇسىندىرۋ تالقىسىنى جۋرناليست ەربول ماندىبەك تە قاتىسقان. شەنەۋنىكتەردى ارنايى قىمبات رەيسپەن ۇشادى دەپ كەزىندە دابىل قاققان ەربول ماندىبەك, بۇل جولى بىلاي دەيدى:

1.تسيفرلىق ترانسفورماتسيا دەگەنىمىز - باعدات مۋسين.
2.تاۋەلسىزدىك تاريحىنداعى تۇڭعىش پلاتفورما دەگەنىمىز - باعدات مۋسين.
3. گوسورگانداردىڭ شاشىراپ جاتقان 400 بازاسىن ءبىر پلاتفورماعا سىيعىزۋ دەگەنىمىز - باعدات مۋسين.
4. ۇكىمەتتىڭ قولمەن ىستەيتىن قۇزىرەتىن 80% قىسقارتۋ دەگەنىمىز - باعدات مۋسين.
5. اۋىل مەن قالانىڭ اراسىن قاس قاعىم ساتكە قىسقارتۋ دەگەنىمىز - پلاتفورما.
6. جۇرتتىڭ تۇك تۇسىنبەي «سبەر» دەپ شۋلاپ جۇرگەنى - پلاتفورما.
7. 100 مىڭ وتاندىق IT ماماندى دايىنداۋ دەگەنىمىز - پلاتفورما.
8. جىل سايىن ءجونسىز جۇمسالىپ جاتقان ۇكىمەتتىڭ 250 ميلليون دوللارىن ۇنەمدەۋ دەگەنىمىز - پلاتفورما.
9. جاڭا پلاتفورماعا ەشكىم ەنتەلەي المايتىن قۇپيا ءسوز دەگەنىمىز - كود.
10. تۇڭعىش پلاتفورمانى تۇسىنبەي جاتقاندار از ەمەس-كوپ.

شەنەۋنىكتەردى ءتۇرلى ساتيرالىق سۋرەتتەرىمەن سىباپ الاتىن، قاجەت كەزىندە وتتى سوزدەرىمەن جونىپ وتەتىن بەلگىلى جۋرناليست سەرىك اباس-شاحتىڭ دا مينيستر ۇيىمداستىرعان جيىندا بولعانى بەلگىلى بولدى. ول تۋرالى ءوزى جازدى. كەزدەسۋ حاقىندا جۋرناليست مىنانداي جازبا قالدىردى:

- سەكە، باعدات مۋسينمەن كەزدەسۋگە شاقىرساق كەلەسىز بە؟

- تاقىرىپ «سبەر» پلاتفورماسى ما؟

- يا.

- كەز-كەلگەن سۇراققا جاۋاپ بەرە مە؟

- يا.

- كورەيىك.

كەشكى 18.00-دەر شاماسىندا ايتىلعان جەرگە باردىم. التى-جەتى ادام شاقىرىلىپتى. مينيستر ۋاقىتىندا كەلدى (پوچتي). وتىردىق. ارقايسىمىزدىڭ قاسىمىزعا ءبىر-ءبىر باكلاجكا سۋ قويىلىپتى. ۇندەمەستەن ءىشىپ الدىق. تانىستىق ءۇشىن الىپ قويالىق دەپ توست-تىلەك ايتپاقشى بولدىم دا ايتپادىم. شاقىرىلعان كىسىلەردىڭ ءبىرىن ون-ون بەس مينۋتتاي كۇتۋگە تۋرا كەلدى. قاراپ وتىرمايىق دەپ دەنساۋلىق تۋرالى اڭگىمە قوزعادىق (شىنىمدى ايتسام، باستاعان مەن ەدىم). جۇگىرەتىنىمدى ايتىپ ماقتانعانسىپ ەدىم، مينيستر دە جۇگىرۋمەن كادىمگىدەي اينالىسقانىن، بىراق ءبىر سەبەپكە بايلانىستى ۋاقىتشا توقتاتقانىن ايتىپ بەردى. وعان سەبەپ بولعان «سبەر» ەمەس ەكەن (ارينە). بىراق ءبارىبىر «سبەر» تاقىرىبىنا اۋىستىق. ويتكەنى كەشىككەن كىسى كەلدى. اڭگىمەمىز جاراستى بولسىن دەپ باكلاجكاداعى سۋدان تاعى دا ءبىر-ءبىر جۇتىپ الدىق.

«سولتۇستىك ەۆروپادا، امەريكادا، سينگاپۋردە وسى سالادا قانشاما مىقتى كومپانيا بار. نەگە «سبەر» تاڭدالدى؟» دەدىم (جىميعانسىپ). مۇنى شامامەن 149-شى رەت ەستىپ، ابدەن ىعىر بولعان سۇراعى بولسا دا مينيستر ونى بايىپپەن ءتۇسىندىرىپ، «مۇنداي تەحنولوگيالار شەتەلدىڭ الپاۋىت كومپانيالاردا بولعانمەن، ولار وزدەرى قولدانىپ جۇرگەن تەحنولوگياسىن ەشكىمگە بەرە سالمايتىنىن، ونى ۇلكەن قاراجاتقا ساتىپ العانىمىزبەن اشىق كودتارىن وزدەرىنە قالاتىنىن، ەگەر پلاتفورمانى اشىق كودسىز الساق، الگىلەردىڭ بيزنەس مودەلدەرىنە باعىنىشتى كۇيىمىزدە قالاتىنىمىزدى، ال «سبەرلىكتەردىڭ» ولارعا قاراعاندا ءسال-ءسال اقكوڭىلدەۋ ەكەنىن، سوندىقتان ءبىز سۇراعان نارسەلەردىڭ ءبارىن قولجەتىمدى تۇردە بەرەتىنىن، ءتىپتى پلاتفورما كومپونەنتتەرىنىڭ باستاپقى كودتارىن كورسەتىپ بەرەتىنىن» ايتقان كەزدە، كوڭىلشەكتىگىم ۇستاپ جىلاپ جىبەرە جازدادىم. كوز جاسىمدى ارەڭ تەجەدىم عوي. مۋسين بولسا توقتار ەمەس، كوسىلىپ سويلەپ جاتىر، سويلەپ جاتىر. قاتتى قىزعانى سونشا، مەملەكەتتىك تىلدەن ورىس تىلگە قالاي ءوتىپ كەتكەنىن بىلمەي دە قالدى(ق). «سبەردىكى» ەڭ قولايلى جۇيە» ەكەنىن جانە ونىڭ «ۇقك تالابىنا سايكەس كەلەتىنىن» شابىتتانا تالداعان كەزدە، ورنىمىزدان تۇرىپ قول شاپالاقتاپ كەتە جازدادىق. سوسىن «قازاقستان ازاماتتارىنا قاتىستى مالىمەتتەردىڭ رەسەيلىكتەرگە قولجەتىمدى بولمايتىنىن، بۇل جەردەن ەشقانداي ساياسي استار ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوقتىعىن، بۇل شەشىمگە تەحنولوگيالىق تۇرعىدان قاراۋ كەرەكتىگىن» قايتا-قايتا ايتىپ جاتتى. شۋ شىققالى بەرى بۇل اڭگىمەنى ءبىز سياقتى «تۇكتۇسىنبەستەرگە» شامامەن 138-ءشى رەت ايتىپ بەرگەن شىعار؟ (دەپ ويلادىم ىشىمنەن). العاشقى سۇراقتىڭ يەسى بولعاندىقتان با، جوق الدە ول دا، مەن دە جۇگىرۋدى ۇناتىندىقتان «حوببيلاس» دەپ جاقىن كوردى مە، بىلمەيمىن، باعدات مىرزا كەزدەسۋدىڭ العاشقى جارتى ساعاتىندا ماعان قاراپ سويلەپ وتىردى. سانامىزعا بىردەڭەلەر سىڭىرۋگە تىرىسىپ اق باقتى (وبالى نە كەرەك؟!) قازاقشاسى ءتاپ-ءتاۋىر ەكەن. تەك ءسوز اراسىنا ماقال-ماتەلدەر قوسىپ وتىرسا عوي دەپ ويلادىم ىشىمنەن. بىراق ايتپادىم. وسى جازبانى وقيتىن بولسا، ەرتەڭنەن باستاپ ماقال جاتتايتىن شىعار (دەپ ۇمىتتەنەمىن).

«باكە،- دەدىم سوسىن،- مەن قازىر «سبەردى» تاڭداعاندارىڭىز كرەملدىڭ ساياسي قىسىمىنا بايلانىستى ەمەس پە؟» دەپ سۇراسام، «جوق» دەپ جاۋاپ بەرەتىنىڭىزدى سەزىپ وتىرمىن. «رەسەيلىك بيزنەستىڭ ءلوببيى ەمەس پە؟» دەسەم، ونىڭ جاۋابىن دا «جوق» قىلاسىز. سوسىن «كودتى» ءوز قولىمىزدا ۇستايمىز دەپ جۇباتىپ جاتىرسىز. جۇباندىق دەلىك. سەندىك دەلىك. بىراق مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا جاتقان دەرجاۆاعا اندا-ساندا «كيبەرشابۋىل» ۇيىمداستىرىپ جۇرگەن كورشىمىزگە جاقپاي قالساق، ءبىر كۇنى قاراپتان قاراپ جەم بولىپ كەتپەيمىز بە؟» دەدىم تاعى دا وتىرىك جىميعانسىپ. «جوق، وندايعا جول بەرىلمەيدى» دەدى مينيستر كىشكەنتاي باكلاجكانى قولىنا الىپ جاتىپ. ءوز-وزىنە سەنىمدى سياقتى. بىراق جاۋابى سەنىمسىزدەۋ كورىندى. شولدەپ بارا جاتپاساق تا ول دا، ءبىز دە سۋ ءىشىپ الدىق.

باسقالار سۇراق قويىپ جاتىر. تىلەك ايتىپ كەتكەندەر دە بولدى. كەي سۇراق(تار) قايتالانا باستادى. باعدات جۇيكەسى مىقتى جىگىت ەكەن. قاباق شىتپاستان (قايتالانعان سۇراقتارعا) قايتادان جاۋاپ بەرە باستادى. ارقاسى ۇستاپ كەتتى مە، باسقا سەبەپ پە، بىلمەيمىن، كەي سۇراققويعىشتار سۇراق قويۋدىڭ ورنىنا وزدەرى تاقتاعا شىعىپ، ءمينيستردىڭ ورنىنا وزدەرى اڭگىمە ايتىپ كەتتى. سۋ بولسا ءىشىلىپ جاتىر. كەيبىر سۇراققويعىشتار ەكىنشى، ءۇشىنشى باكلاجكانى تاۋىسىپ تاستادى. ۇندەمەي سۋ ىشە بەرمەكشى ەدىم، ءتىلىم قىشىپ ۇسىنىس (دۇرىسى تىلەك) ايتقىم كەلىپ كەتتى. «باعدات، قازاقتار ويلاپ تاپپاعان «ياندەكس تاكسيگە» ءمىنىپ، ءوزىمىز ويلاپ تاپپاعان «كاسپي» ارقىلى تولەم جاساپ جۇرگەندىكتەن، سىزگە «سبەر-ءدى» ەلگە جولاتپا ويباي» دەپ اقىل ايتا المايمىن. بىزدىكى وسى جاسالعالى وتىرعان پلاتفورما - كرەملدىڭ قاجەت كەزدە قارا باسىنا پايدالانا قوياتىن قۇرالى بولىپ كەتپەسىن دەگەن تىلەك قوي (اشەيىن). ولاي بولمايتىنىنا ۋادە بەرىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى موينىڭىزعا الا الساڭىز، ءوز باسىم ارى قاراي ءسوز كوبەيتكىم كەلمەيدى» دەدىم (تاعى دا وتىرىك جىميعانسىپ). مينيستر ونداي جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الا الاتىنىن جەتكىزدى. شىن كوڭىلىمەن ايتتى. جىگىت قوي، ءوز سوزىنە جاۋاپ بەرە الاتىن شىعار؟! سولاي دەپ سەنگىم كەلەدى. بۇلار دا وسى ەلدىڭ ازاماتى عوي، ءوز ەلىنە جاماندىق ويلامايتىن شىعار؟»

كەزدەسۋدە بولعان جۋرناليست توقتار جاقاش ءوز جازباسىندا «باعداتتىڭ سوزدەرى ەرەكشە ەنتۋزيازمگە، پاتريوتيزمگە، ىسكەرلىككە تۇنىپ تۇر»، -دەيدى.

كەزدەسۋدە سونداي-اق، قوعام قايراتكەرى مۇرات ابەنوۆ تە بولعانى ايتىلۋدا. الايدا مۇرات ابەنوۆ بۇل كەزدەسۋ جايلى ءالى پىكىر بىلدىرمەدى. مينيسترمەن كەزدەسكەندەردىڭ اراسىندا رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىن قاتاڭ سىناپ جۇرگەن رۋسلان تۇسىپبەكوۆتىڭ بولعانى دا كوپشىلىكتى تاڭداندىرۋدا. سونىمەن قاتار ايدا جەكسەنوۆا دا اتالمىش كەزدەسۋ جايلى ءوز ويىن ءبىلدىرىپ، تاباقتاي ەتىپ Facebook-تەگى پاراقاسىندا پوست جازىپتى.

قوعام بەلسەندىسى مۇحتار تايجان اتالمىش كەزدەسۋگە بارعانىن جانە سبەر-مەن كەلىسىمگە قارسى ەكەنىن ورىس تىلىندە ناقتى جازىپ، بىلاي دەيدى:

-ۆەرنۋۆشيس س رىبالكي ۆيجۋ، چتو جيۆو وبسۋجداەتسيا پياتنيچنايا زاكرىتايا (بەز پرەسسى) ۆسترەچا مينيسترا باگداتا مۋسينا پو ۆوپروسام دالنەيشەي تسيفروۆيزاتسي، نا كوتوروي يا توجە پريسۋتستۆوۆال ي ۆىستۋپال.
ۆوت گلاۆنىە پۋنكتى موەي پوزيتسي:

1. يا پروتيۆ توگو، چتوبى گوسۋدارستۆەننوي تسيفروۆيزاتسيەي كازاحستانا، تەم بولەە ناشيم E-Gov, زانيماليس بى روسسيسكيە يلي كيتايسكيە يلي امەريكانسكيە يلي ەۆروپەيسكيە يلي كاكيە-ليبو درۋگيە ورگانيزاتسي (بانكي، فيرمى ي تد). يا سچيتايۋ، چتو مى ۆ دوستاتوچنوي ستەپەني رازۆيتى، چتوبى دالنەيشەي گوسۋدارستۆەننوي تسيفروۆيزاتسيەي كازاحستانا زانيماليس ناشي سوبستۆەننىە كومپاني.

2. يا نيكوگدا نە سوگلاشۋس س تەم، چتوبى بازى داننىح ناشيح گراجدان بىلي دوستۋپنى ينوستراننىم گوسۋدارستۆام، بانكام، فيرمام ي تد. ناشي بازى داننىح دولجنى بىت نادەجنو زاششيششەنى وت ينوستراننوگو ۆمەشاتەلستۆا، ۆليانيا يلي داجە پروستو دوستۋپا. حرانيتسيا ناشي بازى داننىح دولجنى تولكو نا سپەتسيالنىح زاششيششەننىح سەرۆەراح ي تولكو نا تەرريتوري ناشەي سترانى نا رەجيمنىح، وحرانياەمىح سپەتسسلۋجبامي وبەكتاح، پريچەم بەز ۆىحودا ۆ ينتەرنەت (چەرەز كوتورىي ي يدۋت ۋتەچكي ينفورماتسي ي حاكەرسكيە اتاكي).

3. نيكتو نە پروتيۆ پلاتفورمەننوگو پودحودا ۆ رازۆيتي گوستەحا سترانى، نو مى دولجنى يمەت سۆوي سوبستۆەننىە يسكليۋچيتەلنىە كليۋچي دوستۋپا، وسوبەننو يسحودنىە كودى وت ۆسەح باز داننىح، تسيفروۆىح پلاتفورم، سيستەم ي تد، پريمەنياەمىە يلي پلانيرۋەمىە ك پريمەنەنيۋ ۆ گوستەحە سترانى. بەز ەتوگو گوۆوريت و سوحرانەني تسيفروۆوگو سۋۆەرەنيتەتا نەۆوزموجنو.

4. ۆىدەلياەمىە دەنگي نا گوسۋدارستۆەننۋيۋ تسيفروۆيزاتسيۋ ۆ وسنوۆنوم دولجنى وستاتسيا ۆ ناشەي سترانە چەرەز ناەم نا رابوتۋ ۆ وسنوۆنوم گراجدان كازاحستانا ي ناشيح كازاحستانسكيح IT كومپاني.

5. ۆپرەد مى دولجنى بىت وگراجدەنى وت پرينياتيا نە وبسۋجداەمىح س وبششەستۆوم پوستانوۆلەني پراۆيتەلستۆا، تەم بولەە ەتو ترەبوۆانيە زاكونا رك. ليۋبىە مەموراندۋمى، ەسلي يح پودپيسانيە ترەبۋەت پرينياتيە پوستانوۆلەنيا پراۆيتەلستۆا، تاكجە دولجنى زارانەە ۆىۆەشيۆاتسيا نا سووتۆەتستۆۋيۋششيە پراۆيتەلستۆەننىە سايتى ي وتكرىتو وبسۋجداتسيا.

6. يا ناپومنيل مينيسترۋ باگداتۋ مۋسينۋ و ەگو پۋبليچنوم وبەششاني ۆكليۋچيت مەنيا ۆ ەكسپەرتنىي سوۆەت پو تسيفروۆيزاتسي. يا حوچۋ بىت ليچنو ۆ كۋرسە ۆسەح پرينيماەمىح رەشەني ۆ ەتوي ۆاجنەيشەي سفەرە.

منە پوكازالوس، چتو مينيستر س پونيمانيەم وتنەسسيا ك مويم ي درۋگيم پوجەلانيام ي وپاسەنيام. تاك لي ەتو - پوكاجەت دالنەيشەە رازۆيتيە سوبىتي، زا كوتورىم مى بۋدەم ۆنيماتەلنو سلەديت.

«سبەر-مەن كەلىسىم قازاقستان حالقىنىڭ جەكە باس دەرەگىنە كەرى نۇقسان كەلتىرەتىن جوبا» دەيتىن جاندار جەتەرلىك. باسىم كوپشىلىك نەگە پلاتفورمانى IT سالاسى بويىنشا ارتتا قالعان رەسەيمەن ەمەس، ەستونيا، ليتۆا، سينگاپۋر، وڭتۇستىك كورەيا مەن يزرايل سىندى كوشباسشى ەلدەرمەن جاساسپاعانىنا تاڭدانۋدا. جانە كەلىسىم قۇنىنىڭ وتە جوعارى ەكەنى دە كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندەگى كۇدىكتى ارتتىرىپ وتىر.

قوعام بەلسەندىسى ساناۆار زاكيروۆا بولسا، كەلىسىمدى زاڭسىز دەپ اتاپ، پرەمەر ءماميندى سوتقا بەرگەنىن ايتادى.

«03.09.2021 جىلى شىعىس ەكونوميكالىق فورۋمى اياسىندا قر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين مەن سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەف قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى، تسيفرلاندىرۋدىڭ پلاتفورمالىق مودەلى مەن  Data-Driven Government تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويعان ەدى.

اتالعان قۇجات قازاقستاندا GovTech تسيفرلىق پلاتفورماسىن ەنگىزۋ بويىنشا ارىپتەستىكتىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىن، مەملەكەتتىك باسقارۋداعى تسيفرلىق ترانسفورماتسيا مەن رەينجينەرينگتى، مالىمەتتەردى تالداۋ ادىستەرى مەن جاساندى ينتەللەكتتى قولدانۋدى قامتىعان. تسيفرلىق ارحيتەكتۋرانىڭ بۇل پلاتفورمالىق مولدەلى حالىققا مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ ءتيىمدىلى مەن جىلدامدىعىن ارتتىرادى.

قر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين مەن سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەف قول قويعان قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى مەموراندۋمدى قر كونستيتۋتسياسىنا قايشى جانە قر ازاماتتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى دەپ ەسەپتەيمىن», - دەپ جازىلعان.

ول ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى اسقار ءماميننىڭ قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەفپەن مەموراندۋمعا قول قويۋىن زاڭسىز دەپ تانۋ تۋرالى شاعىم ءتۇسىردىم», - دەپ جازبا قالدىرعان ەدى.

سبەر كەلىسىمى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ ءبىر ۇشىن رەسەيگە ۇستاتۋمەن قاتار، رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار ارقىلى ەلىمىزدىڭ جەكە دەرەكتەرىنە دە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. رەسەي مەن باتىس اراسىنداعى قىرعي-قاباقتىق ارتىپ كەلەدى. قازاقستان كوپۆەكتورلى ەل رەتىندە، الەم ەلدەرىمەن تەڭ قاتىناس ۇستانۋدا. الايدا رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار ونى ءتۇرلى مۇمكىندىكتەردەن ايىرىپ جاتىر، سونىڭ ىشىندە  جوعارى Iت تەحنولوگيالارىنا قول جەتكىزۋ ماسەلەسى دە بار. باتىس رەسەيدىڭ IT سالاسىنا قىسپاقتى ارتتىرسا، پلاتفورمالاردى قولداۋ جاعىنان دا قيىندىقتار تۋىنداۋى مۇمكىن. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستانعا دا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

كا مىرزا

Abai.kz