رەسەي مەن اقش، رەسەي مەن ناتو اراسىنداعى قىرعي-قاباقتىق بۇرىنسوڭدى بولماعان شيەلەنىسكە ۇلاسۋدا. 10 قاڭتار كۇنى رەسەي مەن اقش اراسىنداعى كەلىسسوزدەر ءوتتى. ول رەسەي تاراپى قويعان قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىنە قاتىستى بولدى.

رەسەي تاراپى جەنەۆاعا كەلىسىلمەگەن باعدارلاما بويىنشا كەلدى. رەسەي تاراپىنان سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سەرگەي ريابكوۆ قاتىسسا، اقش تاراپىنان مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ ورىنباسارى ۆەندي شەرمان كەلدى. كەلىسسوزدەر بارىسى سەگىز ساعاتقا سوزىلدى جانە ناتيجەسىز اياقتالدى دەسە دە بولادى. تاراپتار ديالوگتى جالعاستىرۋعا كەلىستى.

كەلىسسوزدەر اياقتالعان سوڭ سەرگەي ريابكوۆ بىلاي دەدى: «ءبىز ءۇشىن ۋكراينانىڭ ناتو-عا ەشقاشان كىرمەۋى اسا ماڭىزدى. ءبىز ناتو-نىڭ مادريد سامميتىندە 2008 جىلى قابىلداعان شەشىمىن كەرى قايتارىپ، «ۋكراينا مەن گرۋزيا ەشقاشان ناتو-عا قابىلدانبايدى» دەپ وزگەرتىلگەنىن قالايمىز. بىزگە ەش قۇنى جوق ۋادەلەر كەرەك ەمەس. ءبىز قارسى تاراپقا سەنىم ارتا المايمىز. بىزگە قۇجات جۇزىندە كەپىلدىك بەرىلۋى ءتيىس. بۇل رەسەي ءۇشىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى». 

ۆەندي شەرمان رەسەيدىڭ بۇل سوزىنە بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: «ءبىز ەشكىمگە ەشقاشان ناتو ەسىگىن وزگە ەلدەر ءۇشىن جابۋعا رۇقسات ەتپەيمىز. ءبىز ءوز وداقتاستارىمىزبەن جانە سەرىكتەستەرىمىزبەن ۇنەمى بايلانىستامىز جانە ولاردىڭ ويىن، پىكىرىن قولدايمىز».

كەزدەسۋ بارىسىندا ۋكراينا ماسەلەسى دە تالقىلاندى. رەسەي: «بءىز ەشكىمگە سوعىس اشۋعا نيەتتەنىپ جاتقانىمىز جوق»، - دەسە، اقش: «ەندەشە ۋكراينا شەكاراسىنان اسكەرىڭدى اكەتىپ، ءسوزىڭدى ىسپەن دالەلدە»، - دەگەن جاۋاپ قايتاردى. وسىلايشا تاراپتا تاعى دا كەلىسە المادى.

بۇل تاراپتار اراسىنداعى العاشقى كەزدەسۋ بولاتىن. ەكىنشى كەزدەسۋ 12 قاڭتاردا بريۋسسەلدە ءوتتى.  وندا ناتو مەن رەسەي كەزدەسۋى باستالىپ، كەلىسسوزدەر ءتورت ساعاتتان استام ۋاقىتقا سوزىلدى. و باستا ءۇش ساعاتقا سوزىلادى دەگەن جوسپار بولعان، الايدا پىكىرتالاستار قىزۋ فازاعا ءوتىپ، ۋاقىت سوزۋعا تۋرا كەلدى.

ناتو باسشىسى ستولتەنبەرگ كەزدەسۋ بارىسىندا بىلاي دەدى: «ناتو ەلدەرى مەن رەسەي اراسىندا ۇلكەن قايشىلىق بار. ونى بولدىرماۋ قيىن ءىس، بىراق كەلىسسوزدەر باستالۋى ءتيىس.

ءبىز قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى بويىنشا كەلىسىمگە بارمايمىز، ۇيىمعا كىرى نە كىرمەۋدى وزگە ەلدەر وزدەرى شەشۋى ءتيىس. رەسەي بولسا قىسقا جانە ۇزىن قاشىقتىققا ۇشاتىن زىمىرانداردى ورنالاستىرۋ بويىنشا كەلىسىمدى بۇزىپ، ەۋروپا ماڭىندا ورنالاستىرىپ جاتىر.

رەسەي اسكەرى گرۋزيا، ۋكراينا، قىرىم مەن مولدوۆادا ءجۇر جانە اتالمىش ەلدەردىڭ رۇقساتىن العان ەمەس. بۇل بارلىق زاڭعا قاراما قارسى. سونىمەن قاتار رەسەي ەۋروپا ەلدەرىندە حيميالىق قارۋ قولداندى جانە ءوز ەلىندەگى دەموكراتيالىق كۇشتەردى قۋعىنداۋدا».

وسىلايشا ناتو توراعاسى رەسەيدىڭ بار قىلمىسىن جايىپ سالىپ، كەلىسسوزدى اسا اۋىر فورماتقا اۋىستىردى.

ناتو ۋكراينانى تولىق قولدايتىنىن ايتتى. ستولتەنبەرگ بىلاي دەدى: «ناتو ۇيىمىنىڭ مۇشەلەرى رەسەيدىڭ ۋكراينانى ۇيىمعا كىرنگىزۋگە قارسى بولۋىن قولدامايدى. ءبىز كيەۆكە كومەك كورسەتۋگە دايىنبىز. 

ۇيىمنىڭ بارلىق مۇشەلەرى ءار ەل ءوز جولىن تاڭداۋعا قۇقىلى دەپ سانايدى. ناتو ەلدەرى مەن ۋكراينا عانا ۇيىمعا كىرۋدى شەشە الادى. رەسەي ۋكرايناعا قارسى اسكەري كۇشتى 2014 جىلى قولداندى جانە قىرىمدى باسىپ الدى، ەل شىعىسىندا سوعىس باستادى. 

ۋكراينا رەسەيگە قاۋىپ توندىرە المايدى، رەسەي اگرەسسور، ول يادرولىق قارۋعا يە دەرجاۆا جانە كيەۆ كريزيسىنە ماسكەۋ كىنالى. ۋكراينا قورعانۋعا قۇقىلى جانە ناتو وعان كومەكتەسەدى. ەگەر رەسەي تاعى ءبىر مارتە ۋكرايناعا شابۋىل جاساسا، وندا ءبىز ءوز اسكەرىمىزدى قولدانۋعا ءماجبۇر بولامىز».

رەسەي بولسا بارلىق ايىپتاۋدى مويىنداماي، باتىستىڭ وزىنە كىنا ارتتى. ناتو-نىڭ شەكتەۋسىز ۇلعايىپ جاتقانىن ايتىپ، پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ءوزى بۇگىندە ناتو-عا كىرىپ جاتقانىن ايتادى. بىراق رەسەي تاراپى ۇسىنعان ۋلتيماتۋم قابىلدانبادى. رەسەي دەلەگاتسياسى «ەگەر ناتو شىعىسقا جىلجي بەرسە، وندا ءبىز اسكەري امالدارعا بارامىز، بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى» دەپ قورىتىندىلادى.

اقش كەزدەسۋ بارىسىنان كەيىن رەسەيگە سالىنۋى مۇمكىن سانكتسيالار تىزبەگىن جاريالادى. قۇجات جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارعا سانكتسيا سالۋدى مىندەتتەيدى: رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە، پرەمەر-مينيستر ميحايل ميشۋستينگە، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆقا، رف قارۋلى كۇشتەرى باس شتابىنىڭ باستىعى ۆالەري گەراسيموۆقا; سونداي-اق، «اسكەري-اۋە كۇشتەرى مەن فلوتتى قوسا العاندا، قارۋلى كۇشتەردىڭ ءارتۇرلى بولىمشەلەرىنىڭ كومانديرلەرىنە» قارسى سانكتسيالار سالۋعا نەگىزدەلگەن.

قۇجات كەم دەگەندە ءۇش بانك پەن قارجى ينستيتۋتىنا شەكتەۋ قويۋعا مىندەتتەيدى: سبەربانك، ۆتب، گازپرومبانك، ماسكەۋ كرەديت بانكى، الفا-بانك، پسب، سوۆكومبانك، ترانسكاپيتالبانك جانە رەسەيدىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيالار قورى (RDIF). ەستەرىڭىزدە بولسا قازاقستان سبەرمەن كەلىسىم جاسالۋدا.

قۇجاتتا SWIFT سياقتى قارجىلىق الماسۋ قۇرالدارىنا سانكتسيا سالۋ قۇقىعىن بەرەدى; سانكتسيالار بويىنشا بانكتەرگە قىزمەت كورسەتۋدى توقتاتۋ شارالارى تۋرالى ەسەپ بەرۋدى تالاپ ەتەتىنى جازىلعان.

رەسەيدىڭ باستاپقى جانە قايتالاما مەملەكەتتىك قارىزىمەن وپەراتسيالارعا تىيىم سالادى. مىنە، بۇل اقش تاراپىنان رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرسە سالىناتىن سانكتسيالار تىزبەگى. رەسەي مەن ناتو كەلىسە الماعاندىقتان، بۇل سانكتسيالاردىڭ دا اۋىلى الىس ەمەس سياقتى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz