جۋىردا «ulysmedia.kz» سايتى قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسىندا دارداي اتى بار، «قازاقستان تەمىرجولىنىڭ” ەكس-باسشىسى، قازاقستاننىڭ مۇناي-گاح ءمينيسترى بولعان ساۋات مىڭباەۆقا ىزدەۋ سالىپ، «گودوۆششينا يسچەزنوۆەنيا: پوچەمۋ ۆسە مولچات و ساۋاتە مىنباەۆە» اتتى ماقالا جاريالاپتى.

ءبىز اتالعان ماقالانى قازاق تىلىندە، Abai.kz وقىرماندارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

قاسىرەتتى قاڭتار وقيعالارى تۋرا ءبىر جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق جانە ساياسي كەڭىستىگىنەن جوق بولىپ كەتكەن ساۋات مىڭباەتى ۇمىتتىرىپ جىبەرگەندەي. بۇرىنعى «قازاقستان تەمىرجولى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسشىسى ساۋات مىڭباەۆ تۋرالى باق بەتىنە ەش دەرەك شىقپاعالى ءبىر جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى.

مىڭباەۆ كەزىندە تانىمال تۇلعالاردىڭ قاتارىنان بولدى. ول تۋرالى ماقتاۋ دا داتتاۋ دا جازىلدى، يەلەنگەن كوپ بايلىعى تۋرالى دا ايتىلدى. مىڭباەۆ ورلەگەن مانساپ جولىن «جاراقات الدى» دەگەن قىسقا مالىمدەمەدەن كەيىن ساپ تىيدى.

«قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ توراعاسى ساۋات مىڭباەۆ سپورتپەن شۇعىلدانۋ كەزىندە جاراقات الدى. قازىرگى ۋاقىتتا ەمدەلىپ جاتىر. دەنساۋلىعىنا قاۋىپ ءتونىپ تۇرعان جوق»، - دەپ جازدى كومپانيانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

بىراق، بۇل جاۋاپتى باق وكىلدەرى قاناعات تۇتپادى. ءارى قاراي وقيعانى ەگجەي-تەگجەيلى قازبالاي ءتۇستى.

كەيىن مىڭباەۆتىڭ بەلگىسىز جاعدايدا ومىرتقاسىنان اۋىر جاراقات العانى جانە ونىڭ گەرمانيانىڭ اتاقتى «شاريتە» اۋرۋحاناسىنا جاتقانى تۋرالى مالىمەتتەر شىعا باستادى.

«شاريتەگە» قوڭىراۋ شالعان Ulysmedia.kz تىلشىسىنە نەمىس دارىگەرلەرى قازاقستاندىق ەمدەلۋشىسى تۋرالى نە تەرىس نە وڭ اقپارات بەرمەگەن. بەرليندىك ارىپتەستەرى ارقىلى مىڭباەۆتىڭ جاعدايىن بىلگىسى كەلگەن رەداكتسيانىڭ تالپىنىسى دا ەش ناتيجە بەرمەدى. گەرمانيا اۋرۋحاناسىنا  لاۋازىمدى ەمدەلۋشىلەرى تۋرالى اقپارات العىسى كەلەتىن باق وكىلدەرى مازا بەرمەسە كەرەك، ولار قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن قاتاڭ باقىلاۋعا العان. ولار ءتىپتى ناۋقاستار ءتىزىمى دە كورسەتپەيتىن بولىپ شىقتى.

ءبىر جىل بۇرىن مىڭباەۆ تۋرالى بەرىلگەن رەسمي اقپاراتقا كوپشىلىك سەنبەدى. وعان قاتىستى «بەيمالىم جاعدايدىڭ» قالاي بولعانى تۋرالى اركىم الەۋمەتتىك جەلىلەردە جازا باستادى.

«جۇمىس ورىندا وتىرعان مىڭباەۆ كەنەتتەن بەلىن سىندىرىپ الىپتى. سودان سوڭ گەرمانياعا ەمدەلۋگە تەز ارادا كەتكەن ەكەن. بۇرىن كۋا بولعانىمىزداي، ءوزىن ءۇش جەرىنەن اتپاسا بولعانى دا»، -دەپ جازعان جەلى قولدانۋشىسى. وسى سارىنداعى پىكىرلەر الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءوربىدى.

كەيىن ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ تۋىستارىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستاعى قازاقستاندىق بيزنەسمەن ماشكەۆيچتىڭ كومپانياسىمەن مىڭباەۆتىڭ اراسىندا جالجال تۋىنداعان جانە ەلباسىنىڭ تۋىسقانى قايرات ساتىبالدىمەن بولىسە الماعان دۇنيەسى بولعان دەگەن حابار تارادى. دەگەنمەن، بۇل حابارعا اتى اتالعان ادامداردىڭ ەشقايسىسى ءلام-ميم دەپ جاۋاپ قاتپاعان. ساۋات مىڭباەۆپەن قىزمەتتەس بولعان، ۇكىمەتتىڭ جيىندارىنا بىرگە قاتىسقان ارىپتەستەرى ول تۋرالى سۇراققا «گەرمانيادا ەمدەلىپ جاتىر، شەتەلدە تۇرىپ جاتىر» دەگەننەن باسقا ماردىمدى ەشتەڭە ايتپايدى.

مىڭباەۆتىڭ اينالاسىندا بولعان وقيعالارعا قاتىستى اتىن اتاماۋدى وتىنگەن ءبىر ساراپشى بىلاي دەپ پىكىر بىلدىرگەن:

«مۇلدە كوزدەن عايىپ بولدى، بۇل راس. ەگەر مىڭباەۆ قتج كەلىسىمشارتتارىن تازارتۋ جۇمىسىن جالعاستىرا بەرسە، ءبىر كومپانيانىڭ زارداپ شەگۋى انىق ەدى. ۇلتتىق كومپانيانىڭ ءىسىن تۇزەتۋدە ءبىر عانا نۇسقا بار. ول -تاۋ-كەن شيكىزاتىن تاسىمالداۋ ءۇشىن جەڭىلدىك تاريفتەرىن الىپ تاستاۋ جانە قىتاي ترانزيتىنە تولىقتاي جول بەرۋ. قتج قىتاي جۇكتەرىن المايدى، ال قىتايلار «سىيعا سىي» پرينتسيپىمەن جۇمىس ىستەيدى. قىتاي جۇكتەرىن جىبەرمەۋگە قىتاي شەكاراسىنىڭ ەكى يەسى دە مۇددەلى بولدى: مەملەكەتتىك بيزنەسمەندەر، ءبىرىنشى وتباسىنا قاتىسى بارلار. قايسىسى بولسا دا مىڭباەۆتىڭ بەلىن سىندىرا الادى».

ول قازاقستان تەمىرجول كومپانياسىن 2018 جىلى باسقاردى. بۇعان دەيىن «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق مۇناي-گاز كومپانياسىن باسقارعان. سونداي-اق،  پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى، ۆيتسە-پرەمەر، اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى، يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى سياقتى ءبىرشاما قىزمەتتەردى اتقاردى.

2018 جىلى OCCRP تەرگەۋشىلەرى «ءجاننات قۇجاتتارى» دەپ اتاعان وفشور-شوتتارىندا «قازاقستاننىڭ قۇپيا ميللياردەرلەرى» ىشىندە مىڭباەۆتىڭ دا اتى اتالدى. وفشورلاردا تىركەلگەن كوپ ميلليارد قارجىنى ونىڭ موينىنا جازدى. بىراق، ول بۇل اقپاراتتى تەرىسكە شىعاراتىن مالىمدەمە جاساعان جوق.

سوڭعى رەسمي ەمەس دەرەككوزدەر ونىڭ ءدال قازىر شۆەيتساريادا ەمدەلىپ جاتقانىن ايتادى.

Abai.kz