حالىق تىعىز قونىستانعان وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 900 ەلدى مەكەن بار. سونىڭ 412-سىندە تۇراتىن جۇرت قۇبىر ارقىلى كەلەتىن سۋدى ىشەدى.
42-ءسى ورتالىقتاندىرىلماعان ساپاسى ورتا سۋدى پايدالانادى. ال 47-سىنە سۋ تاسىپ جەتكىزىلەدى. قالعانى، ياعني اۋىلداردىڭ تەڭ جارتىسىندايى ارىقتان، وزەننەن اعىپ كەلىپ جاتقان، نە كەرەك، كەز كەلگەن سۋدى پايدالانادى. اراسىندا لاي سۋدى شەلەكتە تۇندىرىپ الىپ بارىپ پايدالاناتىندارى دا بار. وسىدان سوڭ ولاردىڭ ىشەگى ىرىڭدەمەگەندە قايتەدى؟! وبلىستا «ىشەك-قۇرت اۋرۋلارى اسقىنىپ تۇر» دەگەن اڭگىمەنىڭ شىعۋىنا دا وسى جاعداي اسەر ەتكەن بولار.
«مەملەكەت «تازا سۋ» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا وبلىسقا قاراجاتتى از ءبولىپ جاتىر» دەۋگە ءداتىمىز بارمايدى. بىراق سول قاراجاتتىڭ قايتارىمى ناشار. بۇل ماسەلەگە ءدال وسىنداي باعا بەرىلۋدە. وبلىستىق اكىمدىكتە وتكەن «تازا سۋ» ماسەلەسىنە ارنالعان جيىندا مىناداي ءبىر مىسال كەلتىرىلدى.

حالىق تىعىز قونىستانعان وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 900 ەلدى مەكەن بار. سونىڭ 412-سىندە تۇراتىن جۇرت قۇبىر ارقىلى كەلەتىن سۋدى ىشەدى.
42-ءسى ورتالىقتاندىرىلماعان ساپاسى ورتا سۋدى پايدالانادى. ال 47-سىنە سۋ تاسىپ جەتكىزىلەدى. قالعانى، ياعني اۋىلداردىڭ تەڭ جارتىسىندايى ارىقتان، وزەننەن اعىپ كەلىپ جاتقان، نە كەرەك، كەز كەلگەن سۋدى پايدالانادى. اراسىندا لاي سۋدى شەلەكتە تۇندىرىپ الىپ بارىپ پايدالاناتىندارى دا بار. وسىدان سوڭ ولاردىڭ ىشەگى ىرىڭدەمەگەندە قايتەدى؟! وبلىستا «ىشەك-قۇرت اۋرۋلارى اسقىنىپ تۇر» دەگەن اڭگىمەنىڭ شىعۋىنا دا وسى جاعداي اسەر ەتكەن بولار.
«مەملەكەت «تازا سۋ» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا وبلىسقا قاراجاتتى از ءبولىپ جاتىر» دەۋگە ءداتىمىز بارمايدى. بىراق سول قاراجاتتىڭ قايتارىمى ناشار. بۇل ماسەلەگە ءدال وسىنداي باعا بەرىلۋدە. وبلىستىق اكىمدىكتە وتكەن «تازا سۋ» ماسەلەسىنە ارنالعان جيىندا مىناداي ءبىر مىسال كەلتىرىلدى.
شىمكەنت پەن تۇركىستاننىڭ اراسىندا ورداباسى اۋدانىنا قارايتىن تورتكول دەگەن اۋىل بار. اۋىلدىڭ اتى قويىلعان كولدەر سارقىلىپ، تابانىنا ءشوپ شىعىپ كەتكەنىنە كوپ جىل بولىپتى. ءوزى اۋدان ورتالىعىنا بەرگىسىز ۇلكەن ەلدى مەكەن. وسىندا سۋ قۇبىرلارىن تارتۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن 73 ملن 750 مىڭ تەڭگە قاراجات ءبولىنىپ، سوناۋ 2005 جىلى قۇرىلىس باستالعاندا ەلدىڭ جۇرەگى جارىلا جازداپ قۋانعانىن كوزىمىزبەن كورگەنبىز. تەندەردە جەڭىمپاز اتانعان مەردىگەر سول قاراجاتتى سوقىر تيىنىن قالدىرماي الىپ، «باسىنا سۋ قۇيىپ» قويىپتى. بىراق قۇرىلىس اياقتالماعان، جەلى پايدالانۋعا بەرىلمەگەن. «جەلى تارتۋدى اياقتاۋ، پايلالانۋعا بەرۋ ءۇشىن ءالى دە 30 ملن تەڭگە قاراجات قاجەت» دەگەندى ەستىگەندەر «مىناۋ نە دەگەن سۇمدىق» دەپ، جاعالارىن ۇستاپ ءجۇر. ال قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قاي جەرلەرىن ۇستاپ جۇرگەندەرىن ەشكىم بىلمەيدى، ايتەۋىر ەشكىمدى جاۋاپكەرشىلىككە تارتا الماي باستارى قاتقاندارى اقيقات.
سوت الگى «كومپانيا 15 ملن تەڭگەنى قايتارسىن» دەگەن شەشىم شىعارىپتى. بىراق كىم قايتارادى؟! كومپانيانىڭ يەسى جوق. «كىمنەن سۇرايمىز؟» دەپ ىزدەۋ سالعاندار ءىز قۋىپ كورگەن ەكەن، «ءىز» ەشنارسەمەن شارۋاسى جوق قاراپايىم قويشىعا بارىپ تىرەلىپتى. شاماسى، قويشىنىڭ قۇجاتىن قولعا ءتۇسىرىپ العان الاياقتار سول كىسىنىڭ اتىنان كومپانيا اشىپ، بيۋدجەتتىڭ قاراجاتىن مايشەلپەككە اينالدىرعان بولۋى كەرەك. بولجام وسىنداي.
مۇنداي مىسالدار جەتكىلىكتى. ايماقتا باستالعان دا اياقسىز قالعان سۋ قۇرىلىسى نىساندارى كوپ. ولار تۋرالى وبلىستىق اكىمدىكتە وتكەن جينالىستا وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باستىعى فاريد اقبەرديەۆ پەن وبلىستىق سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى بەرىك تورعاۋىتوۆ «كوز جاستارىن» كولدەتتى، «جىلاعاندا» ەتەكتەرى تولدى.
– نىساندى سالادى، سودان سوڭ ونى كىمنىڭ بالانسىنا بەرۋ كەرەكتىگىن بىلمەي دال بولادى، بۇرعىلاپ، تەرەڭنەن سۋ شىعارادى، ال ونىڭ سۋى ىشۋگە جارامسىز بولىپ شىعادى. وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەردى قاشان، قالاي توقتاتامىز؟ – دەدى باس سانيتارلىق دارىگەر.
وبلىسقا استانا جاقتان بيىلدان باستاپ تاعى دا «تازا سۋ» باعدارلاماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا بولىنگەن 7 ملرد تەڭگە كەلە جاتىر. مۇنان تىس، «جول كارتاسى» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا ارنالعان ەكى ملرد تەڭگە قاراجات تا وسى ماقساتقا جۇمسالماقشى. بۇلارعا وبلىستىق بيۋدجەتتەن بەرىلەتىن قاراجاتتى قوسىڭىز. قازىر وسى قاراجاتتى الىپ، «حالىققا سۋ جەتكىزىپ بەرەمىز» دەپ، ەكى ساندارىن شاپاتتاپ شاۋىپ جۇرگەندەر بارشىلىق. بىراق سولاردىڭ قانشاسى «قاراجاتتى الاتىن دا قاشىپ كەتەتىندەر» ەكەنىن ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا المايدى. «ادامنىڭ الاسى ىشىندە» دەگەنىمىز وسىندايدان شىقسا كەرەك.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆ «باقىلاۋدى بارىنشا كۇشەيتەيىك»، «ءاربىر تەڭگەنىڭ سۇراۋى قاتاڭ بولسىن»، «اردان اتتايتىن فيرمالار تەندەردىڭ ماڭايىنان دا جۇرمەيتىندەي جاعداي جاسالۋى كەرەك» دەپ شىرىلداپ جاتىر...

قۋاندىق ورازبەكۇلى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى
“ايقىن” گازەتى