اگەنتتىك دەرەگىنە قاراعاندا، بۇل قالادا 10 مىڭنان استام ۇيعىر تەرروريزم ايىبىمەن تۇرمەگە تۇسكەن. قىتاي بيلىگى بىرنەشە جىلدان بەرى شىڭجاڭداعى مۇسىلماندارعا قاتتى قىسىم جاساپ كەلەدى. ولار مۇنى تەرروريزممەن كۇرەس دەپ تۇسىندىرەدى.

قاماۋداعى ۇيعىرلاردىڭ اتى-ءجونى جازىلعان مۇنداي ۇلكەن ءتىزىم بۇرىن-سوڭدى بولماعان. وسىدان-اق قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ميلليونداعان ادامدى ساياسي تۇتقىنعا اينالدىرۋ جونىندەگى ناۋقانىنىڭ قانشالىقتى اۋقىمدى ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. سوتتالعاندار ءتىزىمى شىڭجاڭنان قاشىپ كەلگەندەر مەن ادام قۇقىقتارىن قورعاۋشىلاردىڭ ايتقاندارىن راستايدى: قىتاي بيلىگى ۇيعىرلاردى باقىلاۋدا ۇستاۋ ءۇشىن زاڭدى قۋعىن-سۇرگىن قۇرالى رەتىندە پايدالانىپ، ادامداردى ۇزاق جىلدار بويى قاماۋدا ۇستاۋ ادىسىنە جۇگىنەدى.

حالىقارالىق قاۋىمداستىق سىنىنان سوڭ قىتاي ۇكىمەتى 2019 جىلى سوتقا دەيىنگى ۋاقىتشا تۇرمە لاگەرلەرى جابىلعانىن جاريالادى. بيلىك شىڭجاڭداعى ۇيعىرلاردى، ەتنيكالىق قازاقتاردى جانە باسقا دا مۇسىلمانداردى وسىنداي لاگەرلەردە ەشقانداي ايىپسىز ۇستاعان.

كونە شاھار (Kona Sheher) - شىڭجاڭنىڭ وڭتۇستىگىندەگى قالالاردىڭ ءبىرى. مۇندا 267 مىڭنان استام ادام تۇرادى. قاماۋداعىلار تىزىمىنە قاراعاندا، ەلدى مەكەن تۇرعىندارى ەكى جىلدان باستاپ 25 جىلعا دەيىن تۇرمە جازاسىنا كەسىلگەن. تۇرمەدەگىلەردىڭ ورتاشا جازا مەرزىمى - توعىز جىل.

تىزىمگە قاراپ وتىرىپ قوعامنىڭ ءتۇرلى سالالارىنداعى ادامدار سوتتالعانىن كورۋگە بولادى. ءمۇندا ەر ازاماتتار، ايەلدەر، جاستار جانە قارتتار بار. ساراپشىلار ولاردى ۇيعىر بولعانى ءۇشىن قۋدالادى دەپ ەسەپتەيدى. دەگەنمەن مۇنداي ۋاجبەن قىتاي بيلىگى كەلىسپەيدى.

كونە شاھار قالاسىندا تۇرمەدە وتىرعاندار ءتىزىمىن شىڭجاڭدىق عالىم دجين بۋنين "قىتاي ۇكىمەتىنىڭ شىڭجاڭداعى ساياساتىنا قارسى" شىققان قۇپيا دەرەككوزدەن العان. ونى Associated Press اگەنتتىگىنە قىتايدان نورۆەگياعا قاشۋعا ءماجبۇر بولعان ۇيعىر لينگۆيستى ءابدۋالي ايۋپ جولداعان. اگەنتتىك ءتىزىمنىڭ جالعان ەمەستىگىن انىقتادى: سۇحبات بەرگەن سەگىز ۇيعىر تىزىمدەگى 194 ادامدى تانىدى، قۇجاتتىڭ راستىعىن تەكسەرۋ كەزىندە باسقا دا رەسمي مالىمەتتەر قولدانىلدى.

بۇل تىزىمگە كىسى ءولتىرۋ نەمەسە ۇرلىق سەكىلدى قىلمىس جاساعانى ءۇشىن سوتتالعاندار كىرمەگەن. سوعان قاراعاندا، مۇندا تەرروريزم، ءدىني ەكسترەميزم نەمەسە ساياسي ديسسيدەنتتەرگە قارسى قولدانىلاتىن باسقا دا كۇماندى ايىپتارمەن تۇرمەگە تۇسكەندەردىڭ اتى-ءجونى جازىلعان. وسىنى ەسكەرگەن ساراپشىلار كونە شاھاردا تۇرمەدە وتقاندار سانى 10 مىڭنان الدەقايدا كوپ دەگەن قورىتىندى جاساعان.

2019 جىلى قىتاي بيلىگى شىڭجاڭداعى ۋاقىتشا لاگەرلەرلەر جابىلدى دەگەن ۋاقىتتا ار جۋرناليستەرى ولكەدەگى ءتورت مەكەمەگە بارىپ، لاگەرلەر جابىلعانىن نەمەسە باسقا نىسانعا اينالعانىن كوردى. بىراق تۇرمەلەر سول كۇيى قالدى. بيلىك بىرنەشە لاگەردەن تۇرمە جاسادى.

Abai.kz