«قازاق قىزدارى ورانعان با؟» دەگەن سۇراققا نۇكتە قويايىق وسىمەن. سونىمەن، قازاق قىزدارى شاشىن جاۋىپ، (سارتتار سياقتى) بۇركەنگەن ەكەن دەلىك. قويماي جاتىر ايتپەسە. جاي سولاي دەيىك تە، بەيتاراپ ىزدەنىپ كورەيىك. قازاقتىڭ الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق جانە رۋحاني كۇيىن جىر-داستاننان ارتىق سيپاتتاعان ەشتەڭە جوق شىعار. ەندەشە، حالىق جىرلارىنداعى «حيدجاب بۇركەنگەن» ارۋلارىمىزبەن تانىس بولىڭىز:

تولەگەننىڭ عاشىعى «حيدجابتاعى» قىزجىبەك
كوش الدىنداعى سۇلۋدىڭ
ون قىز نوكەر قاسىندا.
ءوزى ون بەس جاسىندا.
اق ماڭدايى جالتىلداپ،
تانداي كوزى جارقىلداپ،
التىن شاشباۋ شاشىندا.
سول سۇلۋدىڭ شاشتارى،
قوعالى كولدىڭ قۇراعى.
كوز سيپاتىن قاراساڭ،
سەگىز پەيىش ىشىندە،
حورلاردىڭ جاققان شىراعى.
قىرىق نارعا جۇك ارتتىرعان.
قامقا زەرلى كىلەمدى،
جۇك ۇستىنە جاپتىرعان
كازينەلى قىرىق نارعا
جىبەكتەن ارقان تارتتىرعان.
ءدۇريا بەشپەنت بەلسەنىپ،
بۇل دۇنيەنى كەڭ سالىپ،
التىندى قامشى قولعا الىپ،
ابجىلانداي تولعانىپ،
بۇرالىپ كەتىپ بارادى.
وسى ەكەن دەپ قىز جىبەك،
جەتىپ كەلدى قاسىنا –
بازاربايدىڭ تولەگەن.

قوبىلاندىنىڭ قارىنداسى «حيدجابتاعى» قارلىعاش
جانا قوبىلان سويلەدى:
—تاۋدا بولار تارعىل تاس،
تارىقسا شىعار كوزدەن جاس.
تار قولتىقتان وق تيسە،
شىعادى سۇيەپ قارىنداس.
قارىنداسىڭ بولماسا،
جاۋدا قالار جالعىز باس.
ارقاڭدى جاپقان قولاڭ شاش،
شىراعىم، سوزگە قۇلاق اس،
مەن كەشىگىپ كەلمەسەم،
سىزدەر دە بول تىلەۋلەس.
قاراسپان تاۋىن جايلاعان
قالىڭ قىپشاق—قارىنداس.
قارلىجان، مەن اينالسام،
اعىزبا، قالقام، كوزدەن جاس.

ەر تارعىننىڭ سۇلۋى «حيدجابتاعى» اقجۇنىس
دىندانمەن شاشىن تاراعان،
بەكتەر مىنگەن بەدەۋدەي،
باۋىرىنان جاراعان،
بەت-اجارىن قاراساڭ،
جازعى تۇسكەن ساعىمداي،
ەت اجارىن بايقاساڭ،
تەرىسىنەن ايىرعان،
ارپا-بيداي اق ۇنداي.
قاسى جازداي كەرىلگەن،
كىرپىگى وقتاي تىگىلگەن،
بۇرالىپ بەلى بۇگىلگەن،
قاراعان كىسى ۇڭىلگەن،
قولاڭ شاشتى، قوي كوزدى،
ايالداعى ءبىر ءسوزدى...

الپامىس باتىردان «حيدجابتاعى» قاراكوزايىم
ورتادا وتىر قاراكوز
ون بەستە تۋعان ايداي بوپ.
قىزىل كۇرەڭ رەڭى
قۇبىلىپ وتىر شامداي بوپ.
ادامزاتتىڭ بالاسى
تۋادى ەكەن مۇنداي بوپ:
وقتاۋداي بويى بۇرالىپ،
تارتىپ قويعان سىمداي بوپ،
سويلەگەن ءسوزى — قىرمىزى
قامىردان تارتقان قىلداي بوپ،
سۇيكەنىپ وتسە دەنەسى،
تيەدى جۇمساق ۇنداي بوپ.
ارمانى بار ما جىگىتتىڭ،
قوسىلسا جارى سونداي بوپ؟!
جۇرمەتۇز دەگەن ءبىر قىز بار
قىزداردىڭ جۇرگەن ىشىندە.
سۇرمە تارتىپ كوزىنە،
ورناتقان گاۋھار تىسىنە.
التىن شاشباۋ جارقىلداپ،
بايلانعان شاشتىڭ ۇشىنا...

الپامىستىڭ قارىنداسى «حيدجابتاعى» قارلىعاش
قىزدىڭ اتى – قارلىعاش،
ارقاسىن جاپقان قولاڭ شاش.
ول زامانداعى ادامدا
ءوزى ادەمى، قالامقاس.
شاشى – ءسۇمبىل، كوزى – نۇر،
جانناتتاعى مىسال ءۇر.
قارلىعاشتىڭ سيپاتىن
ەل اۋزىندا ايتىپ ءجۇر...

تاعى ايتام، قازاق قىزى شاشىن بۇركەپ، حيدجاب تاعىپ جۇرگەن دەپ ايتۋ – ۇلتتىڭ تاريح شىندىعىنا جالا جابۋ دەپ بىلەمىن.

سادىق شەرىمبەك

Abai.kz