قازاقستان كاسىپوداقتار فەدەراتسيانىڭ قىزمەت اتقارىپ وتىرعانىنا بيىل 22 جىل تولىپتى. بۇگىندە قاناتىن كەڭگە جايعان فەدەراتسيا قۇرامىنا 2 ملن-عا جۋىق كاسىپوداق مۇشەلەرىن، 23 سالالىق كاسىپوداقتى، 17 اۋماقتىق بىرلەستىكتى جانە 17 مىڭنان استام باستاپقى كاسىپوداق ۇيىمدارىن بىرىكتىرە وتىرىپ، ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى قوعامدىق ۇيىم مارتەبەسىن ساقتاپ وتىر. كاسىپوداق ۇيىمدارى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعىن ساقتاۋعا، قارجىلىق قيىنشىلىقتى جەڭۋگە ۇلكەن ۇلەسىن قوسىپ وتىر.

كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ ەڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى – ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭبەكتى قورعاۋ. كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى مەن ونىڭ مۇشەلىك ۇيىمدارى رەسپۋبليكا كونستيتۋتسياسىنا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارى مەن باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنە، ءوز جارعىسىنا، حالىقارالىق قۇقىقتىڭ جالپى جۇرت تانىعان پرينتسيپتەرى مەن نورمالارىنا سايكەس جۇمىس ىستەيدى. كاسىپوداقتار قىزمەتى 1993 جىلى قابىلدانعان "كاسىپوداقتار تۋرالى"قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سۇيەنەدى.

وسى زاڭعا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كاسىپوداقتار —  ءوز مۇشەلەرىنىڭ ەڭبەك ەتۋ، سونداي-اق باسقا دا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن ءبىلدىرۋ جانە قورعاۋ، ەڭبەك جاعدايلارىن قورعاۋ جانە جاقسارتۋ ءۇشىن ازاماتتار وزدەرىنىڭ كاسىپتىك مۇددەلەرىنىڭ ورتاقتىعى نەگىزىندە ەرىكتى تۇردە قۇراتىن، تىركەلگەن جەكە مۇشەلىگى بار دەربەس قوعامدىق بىرلەستىكتەر.

جالپى، كاسىپوداقتار ۇيىمىنىڭ تاريحى ارىدەن باستالادى. ەڭ العاشقى قازاقستاندىق كاسىپوداق 1905 جىلى 6 جەلتوقساندا قاراعاندى وبلىسىنداعى وسپەن مىس كەنى جۇمىسشىلارىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. ال، كەڭەس وداعى كەزىندە قازاقستاننىڭ بارلىق كاسىپوداقتارىن بۇكىلوداقتىق ورتالىق كاسىپوداقتار كەڭەسىنىڭ XIX پلەنۋمىنىڭ قاۋلىسى نەگىزىندە قۇرىلعان بىرىڭعاي ورتالىق ورگان – قازاق كاسىپوداقتار كەڭەسى (قازكاسىپكەڭەس) باسقارعان. قوعامدىق-ساياسي ءومىردى قايتا قۇرۋ جانە دەموكراتيالاندىرۋ كاسىپوداقتاردىڭ شامادان تىس اكىمشىلەندىرۋدەن، شامادان تىس ورتالىقتاندىرۋدان باس تارتۋىنا ءارى كاسىپوداقتاردىڭ باستاماسى مەن دەربەستىگىن شەكتەۋىنە اكەلدى. 1990 ج.10 قازاندا قازاقستان كاسىپوداقتارىنىڭ XIV سەزىندە قازاق كسر كاسىپتىك وداقتار فەدەراتسياسىن قۇرۋ تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلداندى. كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ ءبىرىنشى توراعاسى ەرمەك جاقسىلىقوۆ بولىپ سايلاندى.

فەدەراتسيا مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنان، جۇمىس بەرۋشىلەردەن، ساياسي پارتيالاردان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ، كاسىپوداقتاردىڭ ءىس-قيمىلىن شوعىرلاندىرۋدى، كاسىپوداق مۇشەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، ەڭبەك قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن ءبىلدىرۋ مەن قورعاۋدى، كاسىپتىك وداقتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋدى باستى ماقسات ەتىپ قويدى.

XX عاسىردىڭ سوڭعى ونجىلدىعى قازاقستان كاسىپوداقتارى ءۇشىن قىزمەتتى رەفورمالاۋ مەن جاڭارتۋ، جۇمىستىڭ جاڭا نىساندارى مەن ادىستەرىن ىزدەۋ جانە بەكىتۋ كەزەڭى بولدى. بۇل كەزدە قازاقستان جاس تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە بەتبۇرىس كەزەڭىن باستان كەشىردى، ەلدە كەڭ اۋقىمدى، اۋىر، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار جۇرگىزىلدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى قازاقستاننىڭ جاڭا ءومىرىن قۇرۋدىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندە حالىقپەن بىرگە بولدى. 1992 جىلدىڭ 3- ناۋرىزىنان باستاپ قازاق كسر كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى (قركف) دەپ وزگەرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

XX عاسىردىڭ باسىندا باستاۋ العان كاسىپوداقتار قوزعالىسىنىڭ 2005 جىلى 100 جىلدىعى اتاپ ءوتىلدى. كاسىپوداقتار قوزعالىسىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى سەزى 1925 جىلى قىزىلوردا قالاسىندا بولعان.

فەدەراتسيا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ساياسي پارتيالارعا تاۋەلسىز ۇيىم. ءار بەس جىل سايىن كاسىپوداق فەدەراتسيانىڭ سەزى ءوتىپ تۇرادى.  سەزدەردە الەۋمەتتىك ەڭبەك ماسەلەلەرى تالقىلانادى. فەدەراتسيانىڭ جالپى ساياساتى ايقىندالادى، كاسىپوداقتار قىزمەتىنىڭ پەرسپەكتيۆالىق كەزەڭىنە ارنالعان باعدارلامالىق قۇجات قابىلدانادى، قاجەت بولعان جاعدايدا جارعىعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلەدى. سەزدەر اراسىندا ۇيىم جۇمىسىن فەدەراتسياعا كىرەتىن بارلىق رەسپۋبليكالىق، وڭىرلىك سالالىق كاسىپتىك وداقتار مەن وبلىستىق كاسىپوداقتار بىرلەستىكتەرىنىڭ 65 وكىلىنەن تۇراتىن باس كەڭەس، سونداي-اق ونىڭ قۇرامىنان سايلانعان 14 ادامنان تۇراتىن اتقارۋشى كوميتەت باسقارادى.

2020 جىلى  قازاقستان رەسپۋبليكاسى كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ كەزەكتى XXVI سەزى ءوتتى. وسى جيىندا الداعى بەس جىلدىقتا اتقارىلاتىن جۇمىستار مەن ماقساتتار انىقتالدى. سەزد ۋاقىتى الەمدىك پاندەميا كەزەڭىنە سايكەس كەلگەن سوڭ ونلاين ءوتتى، وعان 151 دەلەگات پەن ساياسي پارتيالار جەتەكشىلەرى، قر پارلامەنتى دەپۋتاتتارى، شەتەلدىك كاسىپوداق جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى قاتىسقان بولاتىن.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءسوزىن جەتكىزگەن مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ «ءبىز ەڭبەكتى قازاقستان قوعامىنىڭ نەگىزگى قۇندىلىعى رەتىندە دارىپتەۋىمىز كەرەك. بۇل – مەنىڭ ناقتى ۇستانىمىم. بۇل ءۇشىن تەك اتقارۋشى ورگانداردىڭ بولۋى جەتكىلىكسىز ەكەنىن ءبارىمىز تۇسىنەمىز. سوندىقتان الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك مەحانيزمى، مەملەكەت پەن ازاماتتاردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ ەكىجاقتى ءوزارا ارەكەتتەسۋ جۇيەسىنىڭ بالامالارى جوق. كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى – قازاقستانداعى ەڭ كوپ ينستيتۋتسيونالدىق تۇرعىدا دامىعان قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ ءبىرى. جالپى ساياسي ومىردە، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، رۋحاني جانە مادەني باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋدا ونىڭ الار ورنى ەرەكشە»، – دەدى اباەۆ.

بەس جىلدىق جۇمىستى قورىتىندالعان جيىندا كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ جارعىسىنا تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ قاراستىرىلدى.سەزد دەلەگاتتارى كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ قىزمەتىندەگى نەگىزگى باعىتتار بويىنشا قارار قابىلدادى. فورۋمعا قاتىسۋشىلار پاندەميا داعدارىسىنان كەيىنگى ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ، جۇمىسشىلاردىڭ الەۋمەتتىك قورعالۋىن كۇشەيتۋگە جانە ەڭبەك ادامىنىڭ لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان الەۋمەتتىك ديالوگتىڭ جاڭا فورماتىنا اۋىسۋ جاعدايلارىندا ەلىمىزدەگى كاسىپوداقتار قوزعالىسىن دامىتۋ ۆەكتورلارىن انىقتادى. سەزدە كاسىپوداقتار قوزعالىسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋ مەن رەفورمالاۋدىڭ جولىن انىقتايتىن جانە جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن سەنىمدى قورعاۋدى ودان ءارى قامتاماسىز ەتەتىن ءتيىمدى جۇمىس ءۇشىن نەگىز بولاتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كاسىپوداقتارىنىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان ستراتەگياسىن قابىلداندى.

كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى جاستار ساياساتىمەن، گەندەرلىك ساياساتپەن دە بەلسەندى اينالىسادى.

كاسىپوداقتىڭ گەندەرلىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – جۇمىس ىستەيتىن ايەلدەرگە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ نازارىن اۋدارۋ، ايەلدەردىڭ الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، كەمسىتۋشىلىككە ۇشىراماۋىن قامتاماسىز ەتۋ. قازاقستاندىق ايەلدەر كاسىپوداقتارعا بەلسەندى قاتىسىپ كەلەدى. كاسىپوداقتارداعى ايەلدەردىڭ جالپى سانى 54,9 %، ونىڭ 67% باستاۋشى كاسىپوداق ۇيىمدارىن (بكۇ) باسقارادى، 20 % – سالالىق كاسىپوداقتار، 12,5 % – اكب، قركف القالىق ورگاندارىنداعى ايەلدەر، باس كەڭەستە 15,2 % جانە اتقارۋ كوميتەتىندە 8,3 % قۇرايدى. فەدەراتسيا كاسىپوداق ۇيىمدارىندا جاستار ساياساتىن كۇشەيتۋدى قولعا العان. ءتيىمدى جاستار ساياساتى – بۇل جاستار كەڭەستەرى جۇيەسىن قۇرۋ، جاستاردىڭ ۇجىمدىق ءىس-قيمىلدارعا جانە ىنتىماقتاستىق اكتسيالارىنا تۇراقتى قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ جاستار ءىسى جونىندەگى كەڭەسى 2014 جىلى «كەلەشەك» دەگەن اتپەن قايتا قۇرىلعان.

ادام قۇقىقتارىن قۇرمەتتەۋ، جاقسى ءومىر ءسۇرۋ جاعدايلارىن جانە قولايلى ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋ، جۇمىسپەن قامتۋ مۇمكىندىكتەرىن جاقسارتۋ، ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى ارتتىرۋ - مۇنىڭ ءبارى  كاسىپوداقتار فەدەراتسياسىنىڭ بارلىق ەڭبەكشىلەر ءۇشىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلاتىن الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى بولىپ تابىلادى. كاسىپوداق كوشباسشىلارىنىڭ قۇزىرەتىن دامىتۋ ماقساتىندا كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى "كاسىپوداق كوشباسشىسى مەكتەبى" جوباسىن ىسكە قوستى. ول 2022 جىلعى 20 ساۋىردە باستالعان. جوبانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى 22 ماۋسىمدا اياقتالدى. جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جالعاسۋدا.

Abai.kz