سۋرەتتە: سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى سەرىك ءبىلالوۆ

«اپام دا اڭ-تاڭ، مەن دە اڭ-تاڭ» دەگەندەي، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بىرقاتار ءماسليحاتتارى وبلىستىڭ بۇرىنعى اكىمى سەرىك ءبىلالوۆتى  قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتى دەپۋتاتىنىڭ بوساعان ورنىنا  ۇسىنعانىن ەستىپ، ءوز قۇلاعىمىزعا ءوزىمىز سەنە الماي وتىرعان جايىمىز بار. سوندا قالاي، بۇل دەپۋتاتتار، ولاردىڭ باسشىلارى ەلباسىنا قارسى ما، نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن قولداماي ما؟ س.ءبىلالوۆ  وزىنە تاپسىرىلعان جۇمىستى اتقارا الماي، مەملەكەتتىڭ قىرۋار قارجىسىنىڭ كوزىنە سۋ قۇيعان جانە ونىسىن جاسىرماق بولىپ  جوعارى جاققا، 14 نىسان ىسكە قوسىلماسا دا، ««اۋىز سۋ» باعدارلاماسىن قاتىرىپ جاتىرمىز» دەپ  جالعان اقپار بەرگەن وتىرىگى، الاياقتىعى  ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىنەن ايرىلعان ادام ەمەس پە ەدى؟ سول ءۇشىن وعان ەلباسىنىڭ ءوزى قاتاڭ سوگىس بەرگەنىن دە بۇكىل ەل ەستىدى. اقوردادا ەلباسىنىڭ ءوزى وتكىزگەن بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەردىڭ سول  جيىنىنا جەردىڭ ۇستىمەن بارىپ، باسى سالبىراپ، اۋىلىنا جەردىڭ استىمەن قايتقان ول كەلە سالا  «تازى اشۋىن تىرنادان الادىنىڭ» كەرىن كەلتىرىپ،  جينالىس وتكىزدى. قاراماعىنداعىلاردى جەردەن الىپ، جەرگە سالدى. قىرامىن، جويامىن دەدى،  سەڭدەي سوعىلىستىردى.

سۋرەتتە: سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى سەرىك ءبىلالوۆ

«اپام دا اڭ-تاڭ، مەن دە اڭ-تاڭ» دەگەندەي، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بىرقاتار ءماسليحاتتارى وبلىستىڭ بۇرىنعى اكىمى سەرىك ءبىلالوۆتى  قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتى دەپۋتاتىنىڭ بوساعان ورنىنا  ۇسىنعانىن ەستىپ، ءوز قۇلاعىمىزعا ءوزىمىز سەنە الماي وتىرعان جايىمىز بار. سوندا قالاي، بۇل دەپۋتاتتار، ولاردىڭ باسشىلارى ەلباسىنا قارسى ما، نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن قولداماي ما؟ س.ءبىلالوۆ  وزىنە تاپسىرىلعان جۇمىستى اتقارا الماي، مەملەكەتتىڭ قىرۋار قارجىسىنىڭ كوزىنە سۋ قۇيعان جانە ونىسىن جاسىرماق بولىپ  جوعارى جاققا، 14 نىسان ىسكە قوسىلماسا دا، ««اۋىز سۋ» باعدارلاماسىن قاتىرىپ جاتىرمىز» دەپ  جالعان اقپار بەرگەن وتىرىگى، الاياقتىعى  ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىنەن ايرىلعان ادام ەمەس پە ەدى؟ سول ءۇشىن وعان ەلباسىنىڭ ءوزى قاتاڭ سوگىس بەرگەنىن دە بۇكىل ەل ەستىدى. اقوردادا ەلباسىنىڭ ءوزى وتكىزگەن بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەردىڭ سول  جيىنىنا جەردىڭ ۇستىمەن بارىپ، باسى سالبىراپ، اۋىلىنا جەردىڭ استىمەن قايتقان ول كەلە سالا  «تازى اشۋىن تىرنادان الادىنىڭ» كەرىن كەلتىرىپ،  جينالىس وتكىزدى. قاراماعىنداعىلاردى جەردەن الىپ، جەرگە سالدى. قىرامىن، جويامىن دەدى،  سەڭدەي سوعىلىستىردى.

قىسىلعان كەزدە قاراماعىنداعىلاردىڭ موينىنا تاس بايلاپ، سۋ تۇبىنە جىبەرۋ ونىڭ ەجەلگى ادەتى. باسقالار نە بولسا، ول بولسىن، ءوزى امان قالسا بولعانى. جولامانوۆ، نوعاەۆ، نۇراقاەۆ ت.ب. ازاماتتاردى سولاي قۇرتقان. بىراق، بۇل جولى ونىڭ قۋلىعى ىسكە اسپادى. ەلباسى ءدۇيىم ەلدىڭ الدىندا سوگىس جاريالاعاننان كەيىن ونى ىلە قىزمەتىنەن بوساتتى. باسقا جۇمىس ۇسىنعان جوق. جاڭا اكىمدى تانىستىرۋعا كەلگەن پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆ ونىڭ جۇمىسىنا وسىندايدا ءداستۇرلى تۇردە ايتىلۋعا ءتيىستى العىستى ايتقان جوق، كەرىسىنشە وبلىستى تۇرالاتقانىن ەسكە سالىپ، قاتاڭ سوزدەر ايتتى. وسىدان-اق ونىڭ جۇمىسىنىڭ باعاسى كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟! «كورمەس تۇيەنى دە كورمەس» دەگەندەي، وسىنداي قىلىقتارى بار ءبىلالوۆتى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سەناتورلىققا ۇسىنعانى - قاي ساسقانى؟! الدە بىرەۋ بۇيرىق بەرىپ، سونى اتتاپ كەتە الماي جاتىر ما؟ ولاي بولسا ونداي بۇيرىق بەرگەن لاۋازىمدى ادام كىم؟ دەپۋتاتتار بۇيرىقپەن ەمەس، ءوز جۇرەگىنىڭ قالاۋىمەن جۇمىس ىستەۋى كەرەك ەمەس پە؟ حالىق مانداتتى ولارعا سول ءۇشىن بەردى ەمەس پە؟

ءوزىنىڭ جايى وزىنە ءمالىم، بىلالوۆكە نە جوق دەسەڭىزشى. ول نە بەتىمەن، نە بىتىرەمىن دەپ پارلامەنتكە بارادى؟ زاڭگەر ەمەس. ءبىلىمى تاياز. قاعازعا قاراماي ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن نە قازاقشا، نە ورىسشا قوسىپ سويلەي المايدى. ماماندىعى بويىنشا زووتەحنيك، ەل اراسىنداعى لاقاپ اتى - «تاۋىقشى». (تاۋىق فابريكاسىنىڭ ديرەكتورى بولىپ ءارى تاۋىقشا ۇساق-تۇيەكتى تەرە بەرگەننەن وسىلاي اتالسا كەرەك). راس، بەس جىل بويى «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجانىڭ» جوقتىعىن پايدالانىپ،  سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىن ەمىن-ەركىن بيلەپ-توستەدى، ويىنا كەلگەنىن ىستەدى. قىزمەتىنە ادال تالاي ىسكەر كادرلاردى قۋدالادى. ونىڭ ەسەسىنە ءوزىنىڭ اعايىن-تۋعانىن، دوس-جارانىن جارىلقادى. ءبارىن تىزە بەرسەك، ءبىر ماقالاعا سىيمايدى. ءبىر عانا جايدى جۇقالاپ ايتا كەتەيىك. وبلىس اكىمىنىڭ ورىنتاعىنا وتىرىسىمەن، ماڭايىنا ءوزىنىڭ تۋعان-تۋىسقاندارىن، تامىر-تانىستارىن جيناي باستادى. سولاردىڭ ءبىرى كۇنى كەشە عانا ايىرتاۋ اۋدانىنىڭ اكىمى بولىپ، قىزمەتىن دۇرىس اتقارا الماعاندىقتان قۋىلعان، بۇگىن جۇمىسسىز قالعان ەرلىك ءجاندىلدين.

ە.ءجاندىلدين سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى بولعانىمەن، س.ءبىلالوۆ وبلىس اكىمى بولعانعا دەيىن ءبىزدىڭ جاقتا شىبىق باسىن سىندىرماعان ادام. بىزگە بەلگىلىسى - 2003 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا كەدەن باسقارماسىندا ىستەپ جۇرگەن جەرىندە ارانى اشىلىپ كەتىپ، ارانداپ قالعانى. سول ءۇشىن جۇمىستان قۋىلعان. سودان كەيىن اندا-مىندا ءتيىپ-قاشىپ جۇمىس ىستەگەن ەرلىك بوريسۇلى ويلاماعان جەردەن وبلىس اكىمى بولىپ شىعا كەلگەن تۋىسى ءبىلالوۆتى جاعالايدى عوي، باياعى. ءبىلالوۆ ونىڭ بەتىن قايتارعان جوق. الدىمەن شالعايداعى تيميريازەۆ اۋدانىنا جىبەردى. سەلولىق وكرۋگكە ءىس-قاعازدارىن جۇرگىزەتىن مامان بولىپ ورنالاسقان ە.ءجاندىلدين ەكى ايدان كەيىن اۋدان اكىمى اپپاراتىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ شىعا كەلدى.  ءۇش ايدان كەيىن وبلىس ورتالىعىنا اۋىستى. كەلە سالا وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسى باستىعىنىڭ كرەسلوسىنا قونجيدى. وسى جەردە تۋىسىنىڭ تالاي ىسكەر كادرلاردى قۋدالاۋىنا مۇرىندىق بولىپ، تالاي قيتۇرقىلىقتاردى جاساپ جۇرگەنىن جۇرت جاقسى بىلەدى. «مۇرنىڭ بار دا ءبىر ءسىڭبىرىپ قال» دەگەن وسى عوي، ول مۇندا دا كوپ وتىرعان جوق. كەزەكتى ءبىر ساپىرىلىس كەزىندە وبلىستاعى ءىرى اۋدانداردىڭ بىرىنە اكىم بولىپ شىعا كەلدى. اۋداندى باسقارۋ قولىنان كەلە مە، كەلمەي مە، وندا ءبىلالوۆتىڭ جۇمىسى بولعان جوق. باسشى كادردى تاڭداۋداعى وراشولاقتىقتىڭ اقىرى نەمەن  اياقتالعانى بەلگىلى. ب.ءجاندىلديندى دە پرەزيدەنتتىڭ ءوزى جۇمىستان قۋدى.

بۇل ءبىلالوۆتىڭ ءبىر عانا قاتەلىگى بولسا، وعان نازار اۋدارماۋعا دا بولار ەدى. بۇدان دا سوراقى جايلار تولىپ جاتىر. س.ءبىلالوۆتىڭ بۇرىن ۇجىم باسقارىپ كورمەگەن، توي-دومالاق جۇرگىزىپ، ەپتەپ كۇنىن كورىپ جۇرگەن شالا ساۋاتتى بىرەۋدى وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنا باستىق قىلىپ قويا سالعانىن، ارادا ءبىراز ۋاقىت وتپەي جاتىپ تۇك جۇمىس بىتىرە الماعان سوڭ امالسىز قىزمەتىنەن الىپ تاستاعانىن سولتۇستىك قازاقستاندىقتار ۇمىتا قويعان جوق. سول سياقتى، ءومىر بويى ىشكى ىستەر ورگاندارىندا قىزمەت ىستەپ، زەينەتكە شىققان ءىنىسىنىڭ دوسىن قالانى سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن ۇيىمعا باستىق قىلامىن دەپ  قالانى اۋىز سۋسىز قالدىرا جازداعانى تاعى بار.

حالىق «كوپ اسقانعا-ءبىر توسقان» دەمەي مە، اقىرى، ءوزىن  «جارتى پاتشامىن» دەپ ەركىنسىپ كەتكەن ءبىلالوۆ قارماققا ىلىگىپ، قىزمەتىنەن جالپ ەتە ءتۇستى. پرەزيدەنتكە وكپەلەپ، كەكتەنگەنى سونشالىق،  استانادان ورالعاننان كەيىن پەتروپاۆلدا  «تۇڭعىش پرەزيدەنت» كۇنىنە وراي وتكىزىلگەن  شارالارعا دا قاتىسپادى.

جالپى، وبلىس اكىمىنىڭ ورىنتاعىندا باسقالارعا قاراعاندا تىم ۇزاق وتىرعان ءبىلالوۆ دەگەن كىم، ول وبلىس باسشىلىعىنا قالاي كەلدى؟

ونىڭ وبلىس اكىمى قىزمەتىنە كەلۋى تۋرالى كەزىندە گۋ-گۋ اڭگىمە بولعان. بىرەۋلەر «بار مالىن شىعىنداپ» بولىس بولعانىن ايتسا، ەندى بىرەۋلەر بۇرىنعى باسشىنىڭ الدىندا جازىلىپ جاستىق، جايىلىپ توسەك بولعانىن العا تارتقان. ايتەۋىر، سول كەزدە بانكتەن اسا ءىرى كولەمدە نەسيە العانىن، ءوزى عانا الىپ قويماي ءبىراز ادامدى قارىزعا باتىرعانىن  كوزىمەن كورىپ، قۇلاعىمەن ەستىگەندەر جىر قىلىپ ايتىپ ءجۇر. سايىپ كەلگەندە، بۇل «قولى كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلىنە قىستىرعان» كەزدەيسوق ادام ەدى. مىنەزى تەز اينىمالى، ۇستامسىز، ۇساق، ونىڭ ۇستىنە تىم كەكشىل.

سونىمەن، س.ءبىلالوۆ بەس جىلدا نە تىندىردى؟ بۇگىندەرى وسىنداي سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيتىن كۇن تۋعان سياقتى. ءوزى دە، ەل دە وسى نە ءبىتىردى دەپ ويلاناتىن شىعار. راس، نە ءبىتىردى؟ ەلباسى ايتقانداي، «وبلىس ءبىر جامباستاپ جاتىر». ەلىمىز بويىنشا ەڭ تومەنگى جالاقى - سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ەكەنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. سولتۇستىك قازاقستاندىقتاردىڭ  ورتاشا جالاقىسى نەبارى 56 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل رەسپۋبليكا بويىنشا ورتاشا ايلىقتىڭ جارتىسى عانا. ءبىلالوۆتىڭ جۇرتتى جارىلقاعانى وسى ما؟ بۇل ءوڭىردىڭ ونەركاسىبى دە اقساپ تۇر. كەزىندە قورعانىس سالاسىن قامتاماسىز ەتكەن تەرىسكەيدەگى زاۋىتتارداعى ورتاشا جالاقى كولەمى  نەبارى 50 مىڭ تەڭگە عانا. «سقو-دا «نۇرلى كوش» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدا 840,8 ملن. تەڭگەنىڭ زاڭ بۇزۋشىلىقتارىنا جول بەرىلدى». بۇل - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگى قارجىلىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بويىنشا قارجىلىق باقىلاۋ ينسپەكتسياسىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ،  «قازاقپارات»  تاراتقان حابار. سونداي-اق, قارجىلىق باقىلاۋ كوميتەتى ينسپەكتسياسى ون ءۇش ميلليارد تەڭگەنىڭ بيۋدجەت قارجىسى ورىندى جۇمسالماعانىن انىقتاعان. سول سياقتى، ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، «التى جىلدان بەرى پەتروپاۆل قالالىق اكىمدىگىندە قىلمىستىق توپ مەملەكەت قارجىسىن قىمقىرۋمەن اينالىسىپ كەلگەن»،  ولار جەرگىلىكتى سالىقتىڭ 1 ميلليارد تەڭگەسىن جەپ قويعان. ول مۇنداي مالىمدەمەنى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جانىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا ەسەپ بەرۋ كەزىندە جاسادى. ناق وسى تۇستا 6 ميلليارد تەڭگەدەي بيۋدجەت قارجىسىنىڭ ءوز ماقساتىنا جۇمسالماعانى دا ايتىلعان. سوندا ءبىلالوۆ قايدا قاراعان، اي باققان با؟! وسىنشاما قارجىنى قالا اكىمىنىڭ جالعىز قىلعىتىپ قويعانىنا جۇرتتىڭ كۇمانى بار...

ايتا بەرسەك، س.ءبىلالوۆتىڭ وسىنداي بىلىق-شىلىقتارى تولىپ جاتىر. وسىنداي ادام سەنات دەپۋتاتتىعىنا لايىق پا؟ مىناۋ ماسقارا عوي، حالىقتى قورلاۋ عوي. ءبىلالوۆتىڭ ماقساتى سەناتتىڭ جۇمساق ورىنتاعىنا ءوتىپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ سياقتى. سوندا سەنات ۇرى-قارىلاردى قورعايتىن ورىن بولعانى ما؟

دەپۋتاتتى جۇرت «حالىق قالاۋلىسى» دەيدى، حالىق سوندا وسىنداي ادامدى قالاي ما؟ الدە سەنات دەگەن سولتۇستىكقازاقستاندىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى ءۇشىن ويىنشىق پا؟

ABAI.KZ