«جوقتاۋشىسى جوق ەر جەتىم،

قورعاۋشىسى جوق ەل جەتىم».

قازاق دانالىعى

«قوڭىرات» دەپ وتىرعانىمىز كادىمگى ورمانداي كوپ ورتا ءجۇزدىڭ التى قاناتىنىڭ ءبىرى (كەيبىرەۋلەر تاراقتىنى قوسىپ، ورتا ءجۇزدى جەتى اتاعا بولەدى), قازاقتىڭ  ايگىلى الپامىس باتىرى شىققان قوڭىرات رۋى. قاپا بولۋىمىزدىڭ باستى سەبەبى دە وسى الپامىس باتىرعا بايلانىستى. قاپا بولماي قايتەمىز، ءمىرزاشولدىڭ ء(شول بولعانمەن مىرزا عوي، قاراڭىزشى!) قۇمىنان باستاپ، سۇلۋ سىردىڭ بويى مەن قاراتاۋدىڭ كۇنگەي-تەرىسكەيىن قاتار الىپ جاتقان قالىڭ قوڭىرات ەلى ورنالاسقان وڭتۇستىك ولكەسىنىڭ يا ءبىر دە ءبىر ەلدىمەكەنى، ءتىپتى ەلدىمەكەندەردىڭ ەڭ بولماسا ءبىر دە ءبىر كوشەسى تاۋەلسىزدىك كەلگەلى الپامىس باتىردىڭ اتىمەن اتالماسا! الپامىستىڭ ءبىر دە ءبىر ەسكەرتكىشى ورناتىلماسا! جاڭىلىسپاساق، قازاقستاندا كازىر قاراكەرەي قابانباي باتىردىڭ 14 ەسكەرتكىشى بار. سونىڭ بىرەۋى شىمكەنتتە، بىرەۋى تۇركىستاندا. قانجىعالى بوگەنباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشى - 2. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل ءبىزدىڭ نايمان باۋىرلارىمىزدىڭ قوڭىرات (جانە ارعىن) اعايىنداردان الدەقايدا ۇيىمشىل ەكەندىگىن بىلدىرەدى.

«جوقتاۋشىسى جوق ەر جەتىم،

قورعاۋشىسى جوق ەل جەتىم».

قازاق دانالىعى

«قوڭىرات» دەپ وتىرعانىمىز كادىمگى ورمانداي كوپ ورتا ءجۇزدىڭ التى قاناتىنىڭ ءبىرى (كەيبىرەۋلەر تاراقتىنى قوسىپ، ورتا ءجۇزدى جەتى اتاعا بولەدى), قازاقتىڭ  ايگىلى الپامىس باتىرى شىققان قوڭىرات رۋى. قاپا بولۋىمىزدىڭ باستى سەبەبى دە وسى الپامىس باتىرعا بايلانىستى. قاپا بولماي قايتەمىز، ءمىرزاشولدىڭ ء(شول بولعانمەن مىرزا عوي، قاراڭىزشى!) قۇمىنان باستاپ، سۇلۋ سىردىڭ بويى مەن قاراتاۋدىڭ كۇنگەي-تەرىسكەيىن قاتار الىپ جاتقان قالىڭ قوڭىرات ەلى ورنالاسقان وڭتۇستىك ولكەسىنىڭ يا ءبىر دە ءبىر ەلدىمەكەنى، ءتىپتى ەلدىمەكەندەردىڭ ەڭ بولماسا ءبىر دە ءبىر كوشەسى تاۋەلسىزدىك كەلگەلى الپامىس باتىردىڭ اتىمەن اتالماسا! الپامىستىڭ ءبىر دە ءبىر ەسكەرتكىشى ورناتىلماسا! جاڭىلىسپاساق، قازاقستاندا كازىر قاراكەرەي قابانباي باتىردىڭ 14 ەسكەرتكىشى بار. سونىڭ بىرەۋى شىمكەنتتە، بىرەۋى تۇركىستاندا. قانجىعالى بوگەنباي باتىردىڭ ەسكەرتكىشى - 2. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل ءبىزدىڭ نايمان باۋىرلارىمىزدىڭ قوڭىرات (جانە ارعىن) اعايىنداردان الدەقايدا ۇيىمشىل ەكەندىگىن بىلدىرەدى.

ءيا، بۇگىنگى كۇنى ءبىز ءوز جاقسى-جايساڭدارىمىزدى ناسيحاتتاۋدا، ۇلگى ەتۋدە رۋلىق دەڭگەيدەن اسا الماي وتىرمىز. «قۇدايدان جاسىرا الماعاندى ادامنان جاسىرا المايسىڭ»، اششى دا بولسا شىندىق وسى. ءتىپتى سول قابانباي باتىردىڭ شىمكەنتتەگى ەسكەرتكىشى ورناتىلىپ قويعاننان كەيىن دە ۇستىنە اق جامىلعى جامىلىپ، جارتى جىلدان استام اشىلماي تۇردى. «بىلگىشتەر» ونىڭ سەبەبىن ۇلى جۇزدىك باۋىرلارىمىز «شىمكەنت سەكىلدى ءبىزدىڭ جەرىمىزدەگى ەڭ بيىك توبەدە نەگە نايماننىڭ باتىرى تۇرۋ كەرەك؟!» دەپ كونبەي جاتىر ەكەن» دەپ ءتۇسىندىرىپ ءجۇردى. شىنىندا دا، اشىلۋىن اشىلعانىمەن، ول جەرگە تاۋەلسىزدىك ساياباعى سالىنادى دەگەن سىلتاۋمەن باتىردىڭ ەسكەرتكىشى كوشەنىڭ قارسى بەتىندەگى اۋرۋحانانىڭ تاساسىنا ىسىرىلدى. قايتىپ، ءوز ورنىنا اكەلىنگەن جوق. بۇرىنعىداي توبەدە، كونە قالا تسيتادەلىنىڭ ورنىندا، قابانباي باتىر داڭعىلى تىرەلەتىن ءۇش ايرىقتا الىستان ايبات بەرىپ، حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرىپ تۇرۋدىڭ ورنىنا قاشان قاسىنا كەلگەنشە كورىنبەيتىن كۇيگە ءتۇستى. سوعان قاراعاندا وسەك بەكەر وربىمەسە كەرەك... ايتپەسە، 1991-جىلدان بەرى تالاي تاۋ مەن دالانى، جايلاۋ مەن قىستاقتى كورشىلەرگە بەرىپ جىبەرگەن بۇگىنگى باسشىلارداي ەمەس، قازاقتىڭ سىنىق سۇيەم جەرى ءۇشىن 75 جاسقا دەيىن جەكپە-جەككە شىعۋمەن بولعان قابانباي بابامىز «تاۋەلسىزدىكتىڭ»  سالتاناتتى اركا-قاقپاسىن كۇزەتىپ تۇرسا كەرەمەت جاراسپاس پا ەدى؟!

دەگەنمەن، دارابوز-ەراسىل ۇرپاعىنا وكپە ارتا الماس، الپامىسىمىزعا قايتا ورالايىق. ءبىز جوعارىدا «باتىردىڭ اتى ەشبىر نىسانعا بەرىلگەن ەمەس» دەدىك. ءسال جاڭىلىستىق. ءبىر رەت، سوناۋ «پروكلياتىە 90-ىە» دەپ رەسەيلىكتەر ايتاتىنداي، «قارعىس اتقىر 90-جىلدارى» شىمكەنتتەگى ماشيناجاساۋشىلار سارايىنا الپامىستىڭ اتى بەرىلگەن ەدى. عيماراتتىڭ توبەسىندە جازۋ دا جارقىراپ تۇردى بىرنەشە جىل. بىراق... تاعى دا بىراق. كەيىننەن بەلگىسىز سەبەپتەرمەن ول اتاۋ الىپ تاستالدى. قايتىپ بەرىلمەدى.

شىمكەنتتە ءدال سول كەزدەرى تاعى ءبىر مادەنيەت ورداسىنىڭ - وبلىستىق فيلارمونيانىڭ اتاۋىنان اتاقتى ءشامشى قالدىاياقوۆتىڭ ەسىمى الىنىپ تاستالعان بولاتىن. دەگەنمەن، فيلارمونيانىڭ جولى بولعىشتاۋ ەكەن - ونىڭ باسشىلىعىندا سول كەزدەرى قازاقتىڭ ءىرى اقىن قىزىنىڭ ءبىرى، تەك ءسال «باعى اشىلماي» الماتىلىق بولا الماي قالعان، سول سەبەپتى وزگەلەردەن تانىمالدىعى ءسال كەمشىن سوعاتىن ءحانبيبى ەسەنقاراقىزى وتىردى.

باتىر اقىن بولماسا،

باتىرلىققا ءمىن ەمەس.

اقىن باتىر بولماسا -

كورگەن كۇنى كۇن ەمەس! - دەپ وزبەكستاندىق وتكىر اقىن ومىرزاق قوجامۇراتوۆ جازعانداي، ءحانبيبى اپامىز تەك اقىن عانا ەمەس، ەڭ الدىمەن باتىر دا. باتىرلىعىنىڭ ارقاسىندا فيلارمونياعا «ءان پاديشاسىنىڭ» اتىن قايتارىپ الدى. ال، ماشيناجاساۋشىلار سارايىنىڭ دەڭگەيى كوتەرىلىپ، وپەرا جانە بالەت تەاترىنا اينالدىرىلدى. تەك، الپامىستىڭ اتىن تابان تىرەپ جوقتايتىن حانبيبىدەي قايسار قىز تۇرماق ۇل دا تابىلمادى قوڭىراتتاردان.

«جوقتاۋشىسى جوق» دەگەن وسى ەكەن... «مەنىڭ تەڭدەسسىز تەمىرلەرىم جارىق كورۋى ءۇشىن كورۋى اتىمتاي جومارت قازاق بولىپ تۋى از، ول ۇلى ءجۇز، ونىڭ ىشىندە دۋلات بولۋى ءتيىس. ول دا از، دۋلاتتىڭ ىشىندە شىمىر، ونىڭ ىشىندە بەكبولات بولۋى كەرەك. ءتىپتى، ول دا از، بەكبولاتتىڭ ىشىندە سامبەت بولۋى كەرەك» دەپ اششى كۇلىپ وتىرۋشى ەدى كەزىندە «جاس الاش» بەتىندە جاڭالىقتارى تالاي رەت جاريالانعان، الەمدىك دەڭگەيدەگى ونەرتاپقىش مارقۇم سەيىلبەك قىشقاشۇلى اعامىز. دۇرىس ايتادى، جوقتاۋشىڭ ءوز كىندىگىڭنەن، ارى كەتە ءوز رۋىڭنان شىقپاسا - ءبىتتى، «ءولدىڭ - ءوشتىڭ»، ءتىرى قازاقتى كەرەك ەتپەيتىن بۇگىنگى بيلىك ونىڭ ءولى جاقسىلارىن قايتسىن. ول اتام زامان اق يرەكتەگى الپامىس تۇرماق ارامىزدان كۇنى كەشە عانا كەتكەن الكەي مارعۇلانداي «ءبىر ءوزى ءبىر اكادەميا» (م.اۋەزوۆ) عۇلاما عالىمنىڭ دا، نۇرتاس وڭداسىنوۆتاي تەڭدەسسىز مەملەكەت قايراتكەرىنىڭ دە 100 جىلدىق مەرەيتويىن 2004 جىلى جەتىم قىزدىڭ تويىنداي ەتىپ وتكىزدى. بىرەۋىنىڭ ارتىنان ۇل قالماعان، ەكىنشىسىنەن ەكى ۇل بولعانمەن، شەشەگە تارتىپ ورىسقا اينالىپ كەتكەن نەمەلەر. نۇرتاس اتامىزدىڭ ءوزى مويىنداعانداي «ومىردەگى ءۇش قاتەلىگىنىڭ ءبىرىنىڭ» سالدارى. ەگەر سول ەكەۋىنىڭ ۇرپاعى مىقتى كاسىپكەر بولىپ، الماتى، استاناداعى پاتەرگە، قوس-قوس دجيپكە بايگە جاريالاسىنشى، اقىن-جازۋشى بىتكەن قىرىلىپ قالا جازدار ەدى. ولاي بولماعان سوڭ ومىرگە ءبىر-اق رەت كەلەر، ەل تاريحىندا الار ورنى ەرەكشە ەكى جاقسىنىڭ اۋزىمەن قۇس تىستەگەن ەت-جاقىندارىنىڭ ءوزى ءۇنسىز قالدى. ءبىزدىڭ بيلىك بولسا ءتۋابىتتى تابيعاتىنان تانباي بۇرناعى جىلى ءتۇرلى سىلتاۋمەن ءتىپتى ابىلاي حاننىڭ 300-جىلدىعىن دا تويلامادى! ۇلى حاننىڭ 30 ۇلىنان تاراعان قالىڭ مۇراگەرلەرى دە «بۇنداي ۇكىمەت اتامىزدىڭ اتىنان ساداعا كەتسىن، ءوزىمىز-اق وتكىزەمىز!» دەۋگە جاراعان جوق. وسىدان سوڭ دۋالى اۋىز بۇقار جىراۋدىڭ ۇساقتالار ۇرپاق جايلى ءتۇس جورىسى ءدال كەلمەدى دەپ كورىڭىز. ەندى بيلىك تاعى دا ەلدىڭ كولەمىن قيماي، اقمولا وبلىسىنىڭ اياسىندا تويلاتپاقشى بولىپ جاتقان كورىنەدى ول مەرەكەنى...

ال، «الپامىس باتىر» ەپوسىنىڭ 1000 (!) جىلدىق مەرەيتويىنا 1999 جىلى وبلىستى دا قيماي، جەتىساي دەگەن جالعىز اۋداننىڭ اۋماعىندا تويلاتىپ ەدى ءبىزدىڭ بيلىك. اۋ، بۇنداي ەپوس الەمدە كوپ پە؟ جوق، ساناۋلى-اق. ول وقىلۋىنىڭ جەڭىلدىگى، وبرازدارىنىڭ ايشىقتىعى، تەڭەۋلەرىنىڭ كوركەمدىگى، جالپى ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعى جاعىنان باستى بايلىعىمىزدى  بارىنشا جارقىراتىپ كورسەتەتىن كلاسسيكالىق (لاتىنشادان اۋدارعاندا - ۇلگىلىك) دۇنيە. ءبىز باعالاي الماعان اسىلدى وزگەلەر الاقانىنا سالىپ اكەتەدى - قازاق مەملەكەتى حالقىنا «ۇكىمەت سەندەرگە كومەك بەرەدى» دەگەندى ۇمىتىڭدار، ارقايسىڭ ءوز كۇنىڭدى ءوزىڭ كور!» دەگەن ۇران تاستاپ، قازاقتىڭ ۇلىلارىنا قاراۋعا مۇرشاسى كەلمەي، بار ەسىل-دەرتى مەملەكەتتىك نىسانداردى  «مەملەكەتسىزدەندىرۋ (اتىنىڭ ءوزى نە دەگەن قورقىنىشتى، سۇمپايى ەدى!) مەن جەكەشەلەندىرۋ» بولىپ جۇرگەن كەزدە، وزبەك ۇكىمەتى  يۋنەسكو-نىڭ: «الپامىس باتىر» داستانى - وزبەك حالقىنىڭ (؟) ۇلتتىق ەپوسى» دەگەن شەشىمىن شىعارتىپ، بۇكىل الەم دەڭگەيىندە تويلاتتى. ءسويتىپ، «حالىقتىڭ قامىن ويلاعىش» بيلىكتىڭ «ارقاسىندا» «الپامىستى» قازاقتىڭ قيسسا-داستانى دەۋ حاقىنان دا ايرىلىپ قالدىق، اعايىن... «قۇداي تالانتتى قازاققا بەرگەن،قادىرىن بىزگە بەرگەن» دەگەن وزبەك مىسقىلى نە دەگەن ءدال ەدى...

جارايدى، بيلىككە وكپە جوق، ونىڭ ءوز بىلگەنى، ءوز جولى بار، ول سونىمەن جۇرەدى، ءجۇرىپ كەلەدى، جۇرە دە بەرمەك دەيىك، بىراق، سول كەزدە «الپامىسىمىزدان» ايرىلىپ قالاتىن بولدىق!» دەپ الدىن-الا دابىل قاققان قازاقتىڭ، قازاقتى قويا سالايىقشى، قوڭىراتتىڭ ءبىر بالاسى بولدى ما؟ جوق، بولعان جوق! ال، وزبەكستاندا رەسمي تۇردە 1,5 ميلليوننان، ال «وزبەك» بولىپ جازىلعان 5 ميلليوننان استام قازاق بار، سونىڭ كەم دەگەندە بەستەن ءبىرى قوڭىرات قوي. بىراق، احاڭ ايتقانداي، «ەرىم! ۇلىم!» دەگەن ۇلت بولماسا، «ەلىم! جۇرتىم!» دەگەن ۇل قايدان شىقسىن... جاقسىلارىن تۇگەندەۋ، سولاردىڭ ونەگەلى ءومىرى ارقىلى ۇرپاعىن تاربيەلەۋ ەڭ باستى مىندەتى بولىپ تابىلاتىن وكىمەت ساۋساعىنىڭ ۇشىن قيمىلداتقىسى كەلمەسە، قاراپايىم حالىقتى قالاي اۋزىڭ بارىپ كىنالارسىڭ.

ەكىنشى جاعىنان، ەل مەن ەلدى تەڭەستىرەتىن جالعىز نارسە - ەرلەرى. كەشەگى 70-جىلدارى اقجان ماشانوۆ اتامىز بولماعاندا، ونىڭ جانىنا جالاۋ بولىپ قاسىنان انۋاربەك ءالىمجانوۆ اعامىز تابىلماعاندا، سول ەكى كىسىنىڭ ەرلىككە بەرگىسىز ەڭبەگىنسىز ءبىز ءال-فارابيدەي اسىلىمىزدان دا ايرىلىپ قالار ەدىك. الكەي اتامىز قورقىت پەن الپامىستىڭ قازاققا ءتان ەكەنىن قانشا جەردەن دالەلدەپ كەتسە دە، قولدان بەرىپ قويعان جوقپىز با. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن «قورقىت اتا» كىتابىنىڭ 1500 جىلدىعى تويلاندى. قورقىتتىڭ مولاسى بىزدە، تويلاناتىن جەرى - ءازىربايجاندا... بىزدەن تويعا بارعانداردىڭ نامىسى جوعى ىشكەن - ءماز، جەگەن - توق بولىپ قايتتى، نامىسى بارىنىڭ سىرتى - كۇلىپ، ءىشى - ۇلىپ قايتتى. قورقىت  سەكىلدى دانالاردى قازاق اتاندىرۋعا اتسالىسۋعا جارامايتىن وقىمىستىلارىمىز قيت ەتسە «ول كەزدە قازاق دەگەن حالىق بولعان جوق» دەپ شىعا كەلەدى. الپامىستىڭ، ءفارابيدىڭ كەزىندە وزبەك دەگەن حالىق بولىپ پا ەدى؟ ءتىپتى، تاريحتا «وزبەك حاندىعى» دەگەن مەملەكەتتىڭ بولماعانىن، وزبەك دەگەن ۇلتتىڭ ءوزىنىڭ كەڭەس زامانى كەلگەن سوڭ عانا پايدا بولعانىن نەگە ۇمىتامىز؟ ەپوستىق قيسسا-داستان ءۇردىسى ۇلتىنىڭ تاريحىندا بولىپ كورمەگەن وزبەكتەر كەڭەس زامانىندا قاتاردان قالماس ءۇشىن «الپامىس باتىرعا» جارماسۋمەن بولدى (ول جايلى مارقۇم راحمانقۇل بەردباەۆ اعامىز تالاي رەت ايتتى دا), اقىرى كەلىپ ءباسىبۇتىن يەلىك ەتىپ الدى.

ەكى-ءۇش جىل بۇرىن «قوزى-كورپەش - بايان-سۇلۋ» قيسساسىنىڭ 1500-جىلدىعىن تويلادىق. تاعى دا يۋنەسكو ارقىلى ونى «قازاقتىڭ ۇلتتىق ليريكالىق ەپوسى» دەپ اتاتۋعا اۋزىمىز بارمادى، تويلاتۋعا جارامادىق. «تۇركىگە ورتاق دۇنيە» دەۋمەن بولدىق. ەكى عاشىقتىڭ مولاسى بىزدە، قيسساداعى جەر اتاۋىنىڭ ءبارى بۇگىنگى قازاق جەرىندە سول كۇيىنشە تۇنىپ تۇر، ءبىزدىڭ تىرلىگىمىز الگىندەي.  1999 جىلى دا جىردى جوقتاۋدىڭ ورنىنا شىمكەنتتىك ءبىر پروفەسسور ء(وزىنىڭ رۋى - قوڭىرات) «بۇل قيسسا - بارلىق تۇرىك الەمىنە ورتاق قازىنا» دەپ جازدى. اۋ، ءازىربايجاندار مەن وزبەكتەر، قىرعىزدار مەن ۇيعىرلار نەگە سىزدەر سەكىلدى «تۇركىگە ورتاق» دەپ سويلەمەيدى؟ نەگە بىزدەن باسقا ۇلتتىڭ ءبارى وزىنە تارتادى؟ نەگە وسى ءبىز عانا ءوز جاقسىمىزدان ءوزىمىز بەزەمىز؟ تۇك تاپپاساق «ويباي، ءبىرجان جەتىسۋعا كەلمەگەن، سارامەن ايتىسپاعان، ول ايتىس - ءارىپتىڭ شىعارماسى» دەيمىز. ەكەۋارا جىر سايىسىنىڭ جارتىسى ءبىرجان سالدىڭ قالاي سارانىڭ باسىنا ازاتتىق اپەرگەنى ءسوز بولعان:

«...جاسىم بار قىرىق سەگىزدە، جىلىم سيىر،

جاسىمنان ءانشى، اقىنعا بولدىم ءۇيىر.

تورەباي دالەل تاۋىپ، جەڭىپ كەتتىڭ،

كىنام جوق، ساعان قويار جالعىز ءتۇيىر.

كەشەگى ون سەگىزدە جولىقپادىڭ،

كەتەتىن ەرىپ ساعان قول ۇستاسىپ،

قىز بەرەم، ۇلىڭ بولسا، بي تورەباي،

بولايىق قۇدا، جەكجات، بەك دوستاسىپ»، - دەپ، (كەيىن شىنىمەن دە قۇداندالى بولعان) جەڭىلگەنىن ءوزى مويىنداعان سارا مەن جەتىسۋلىق جاعالبايلى تورەباي اقىننىڭ ايتىسىن دا ءارىپ جازدى دەيمىز بە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ ايتا المايمىز، بىراق كوزى ءتىرى كلاسسيك دەۋگە كەلەرلىك اعامىز قابدەش ءجۇمادىلوۆ باستاپ قايتا-قايتا بولمايتىن ءسوزدى كوڭىرسىتەمىز. ءوز قاعىنان ءوزى جەرۋگە قۇمار نەتكەن (تەڭەۋ دە اۋزىمىزعا تۇسپەي وتىر) حالىقپىز ءبىز وسى؟..

مەملەكەت مۇرىندىق بولماعان ءىستى قوعام، كوپشىلىك تومەننەن قولعا الۋعا ءتيىس. ءارى قايىن جۇرتىمىز، ءارى «جالعان»  (ولاي دەۋىمىزدىڭ سەبەبى ءبىز شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەننەن باستاپ مەكتەپكە دەيىن ەرتەكتەگىدەي 67 جاستاعى شاندىرى جىبىگەن كەمپىردىڭ كوكىرەگىن ەمىپ وستىك...) بولسا دا ناعاشى جۇرتىمىز بولعان سوڭ قالىڭ قوڭىراتتىڭ الپامىستاي ارداقتىسىنا ءبىر ەسكەركىش تۇرعىزا الماعانى ءبىزدىڭ دە ارقامىزعا ايازداي باتادى. وسى اڭگىمەنى «نامىسىن جانيىن» دەپ، ناعاشى-قايىن جۇرتىمىزدىڭ اكىم-قاراسى بار، باي-باعلانى بار، مىرزا-شوراسى بار، تانيتىنىمىزدىڭ بارىنە كەمى 15 جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتساق تا «وھ، شىنىندا دا بۇنىمىز ۇيات ەكەن!» لەپ بىلەكتى سىبانىپ، بەلدى بۋىنىپ ىسكە كىرىسكەن بىرەۋىن كورگەنىمىز جوق. ءتىپتى، كەيبىر ارسىزداۋلارى «سەن دە الىس ەمەس ەكەنسىڭ عوي، قولعا الا بەرسەي» دەپ وزىڭە جارماسادى. سول تۇركىستان، شىمكەنت، جەتىسايداعىداي جايساڭدارداي قولىمىزدا بازارىمىز، ياعني بايلىعىمىز، نەمەسە بيلىگىمىز بولعاندا ءۇن-ءتۇنسىز كىرىسە بەرۋ ونسىز دا ويىمىزدا جۇرگەن. تەك، ونىڭ ازىرگە رەتى كەلىڭكىرەمەي تۇر. وتكەندە «ءتورتىنشى بيلىك» گازەتى «الپامىس باتىر قوڭىراتتىڭ بوجبان رۋىنان شىققان» دەپ ايقايلاتىپ ماقالا بەردى. «ورتاڭدا ءبىر ءۇي بوجبانىڭ بولسا، اۋلىڭا اشتىق جولامايدى» دەگەن ءسوز بەكەر شىقپاعان عوي، بۇل رۋدىڭ جاعدايى وتە جاقسى جىگىتتەرى جەتەرلىك. سولار «الپامىس - ءبىزدىڭ بابامىز!» دەپ شىرەنگەندە ۇزەڭگىنىڭ تالىس تارالعىسى ءۇزىلىپ كەتە جازدايدى. بىراق، ماقتانۋ بار، ءسوز كوپ تە، ءىس جوق.

دەگەنمەن، بىزبەن ويى ۇندەس ازاماتتار ەلدە از بولماسا كەرەك، سونىڭ بىرەۋى، جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ اكىمى سۇلتانبەك تاۋىپباەۆ دەگەن باۋرىمىز الپامىس باتىرعا ەسكەرتكىش ورناتۋعا كىرىسىپ كەتىپتى. مۇمكىن، كىم بىلەدى، ول دا ءبىز سەكىلدى ايتا-ايتا شارشاعان بولار، مۇمكىن، «ءسوزدى شىعىن قىلىپ جاتپاي-اق، قولىمدا بيلىك باردا قۇلاشىمدى سەرمەپ قالايىن» دەگەن شىعار. قالاي بولعاندا دا ۇلكەن ەرلىك ءىستى قولعا الىپتى، ەندى تەك سونىڭ ءساتىن سالعانىن تىلەيىك. قولىمىزدان كەلگەنىنشە ءسوز جاردەم، قول جاردەم، قارجى جاردەم بەرەيىك. ارينە، الپامىس، قوبىلاندى، ەر-تارعىن، ەر ەدىگە، تولەگەن-قىز-جىبەك، قوزى-كورپەش-بايان-سۇلۋ ەسكەرتكىشتەرى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ەلوردانىڭ تورىنەن ورىن الۋى ءتيىس ەدى. قايتەمىز، اتى قازاق بولعانمەن، زاتى ورىستان جامان، قازاقتىڭ ءتىلىن دە قاجەت ەتپەيتىن بۇگىنگى بيلىك استانادا وتىرعاندا بۇنىڭ ءبارى قۇر قيال عانا. باسقا تۇرماق كەرەي مەن جانىبەك ەسكەرتكىشىنىڭ قانشا داۋ-دامايدىڭ، كۇلكى-مازاقتىڭ استىندا قالعانى سوزىمىزگە دالەل. ەكەۋارا ءبىر كوشە بەردىك، بولەك بەرسەك ارتىق بولىپ كەتەتىندەي. رەسمي ساياساتىمىز «1991 جىلعا دەيىن قازاقتا مەملەكەت بولعان جوق» دەپ تۇرعان سوڭ سولاي بولماعاندا قايتەدى، ەندى...

تاعى ايتامىز، وتكەنگە - سالاۋات. ەندى تەك ەسكەرتكىش ەڭسەلى، قاتىپ قالعان ستاتيكالىق ەمەس، ەڭ قۇرىعاندا ارميانداردىڭ داۆيد ساسۋنسكيگە ورناتقان ەسكەرتكىشىندەي ديناميكاعا تولى ەتىپ، «شىعىس ادامىنىڭ ءجونى وسى» ەكەن دەپ، قاسى-كوزىن قىتايشا قىسىق قىلىپ قويماي، وت شاشا تاناداي جارقىراتىپ، قاباعىنان قار جاۋىپ، كىرپىگىنە مۇز توڭعان قازاقتىڭ قاس باتىرىنىڭ بارلىق كەلبەت-كەيپىن اشىپ تۇرسىن دەپ تىلەيىك. سوعان اتسالىسايىق. اسىعىستىققا ۇرىنبايىق. يگى ىسكە باستاماشى بولۋعا شامامىز جەتپەگەن ەكەن، جاقسىعا جارامدى قوسشى بولۋعا تىرىسىپ باعايىق، قوڭىراتتارىم...

Abai.kz