قازاقستان ۋكرايناعا باسقىنشىلىعى ءۇشىن باتىس سانكتسياسىنىڭ استىندا قالعان رەسەيگە قايتا ەكسپورتتالاتىن تاۋارلاردى تەكسەرۋدى كۇشەيتپەك. وسى ماقساتتا ساۋىردەن باستاپ ەلىمىزگە اكەلەتىن جانە شىعارىلاتىن تاۋارلاردى قاداعالايتىن ونلاين-جۇيە ىسكە قوسىلادى. وسىلايشا قازاقستان ءوزى جەرىن سانكتسيانى اينالىپ وتەتىن اۋماققا اينالماعانىن دالەلدەمەك. بۇل تۋرالى قازاقستاندىق جوعارى شەندى Eurasianet.org باسىلىمىنا ايتىپ بەرگەن.

«ءبىزدىڭ ۇكىمەت قازاقستان مەن رەسەي ساۋداسىنا ەشقانداي سانكتسيالار مەن شەكتەۋلەر ەنگىزبەيتىنىن بىرنەشە رەت ايتتى. بىراق باتىستىڭ سانكتسياسىن اينالىپ وتەتىن اۋماققا دا اينالمايدى.

قايتالاما سانكتسيالارعا بايلانىستى بارلىق قاۋىپتى ءتۇسىنىپ وتىرمىز، سوندىقتان ءبىز سەرىكتەستەرمەن ءوزارا ساۋدا-ساتتىقتى مۇقيات قاداعالايمىز»،-دەدى شەنەۋنىك.

باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، لاۋازىمدى تۇلعانىڭ سوزدەرىنەن، ءبىر جاعىنان، سولتۇستىك كورشىنىڭ ىزاسىنا تيمەي، ەكىنشى جاعىنان باتىسپەن جەمىستى قارىم-قاتىناس ورناتقىسى كەلەتىن قازاقستاننىڭ قيىن جاعدايىن تۇسىنۋگە بولادى.

سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى وتكەن ايدا استاناعا كەلگەن اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى ەنتوني بلينكەننىڭ ساپارى كەزىندەگى سوزىندە وسى ماسەلە بويىنشا الاڭداۋلى ەكەنىن جاسىرمادى.

«قازاقستاننىڭ رەسەيمەن دە، ۋكراينامەن دە تاريحي جانە ۇزاق ۋاقىت بويعى ەكونوميكالىق بايلانىسى بار. سوندىقتان قازىرگى جاعداي ءبىز ءۇشىن، ءبىزدىڭ ەكونوميكامىز ءۇشىن وڭايعا ءتۇسىپ جاتقان جوق ءبىز سانكتسيالاردىڭ كەز كەلگەن جاعىمسىز اسەرىن بولدىرماۋعا تىرىسامىز»،-دەدى تىلەۋبەردى.

سانكتسيالاردى ساقتاۋعا نەگىزگى كەدەرگى – گەوگرافيالىق ورنالاسۋ مەن قولدانىستاعى كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەلەر.

اتاپ ايتقاندا، قازاقستان مەن رەسەي ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ (ەاەو) مۇشەسى. تەوريالىق تۇرعىدان العاندا، بۇل ەكى ەلدىڭ 7600 شاقىرىم شەكاراسىن كەسىپ وتەتىن تاۋارلاردىڭ كەدەندىك باقىلاۋدان وتپەيتىندىگىن بىلدىرەدى.

سوڭعى جىلدارى بۇل رەسەيدىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەس رەتىندەگى ءرولىن نىعايتۋعا ىقپال ەتتى. سوندىقتان، باتىس رەسەيگە تاۋار جەتكىزۋدى توقتاتقان كەزدە، كرەملدىڭ ورتالىق ازيا مەن كاۆكازدىڭ كەيبىىر مەملەكەتتەرىن «ەكىنشى ەسىك» رەتىندە پايلاناتىنىن ءبىلدى.

«جەنەۆادا ورنالاسقان Trade Data Monitor ۇيىمىنىڭ اقپاراتى بويىنشا،  كەيبىر سانكتسيالانعان تاۋارلار، اسىرەسە، چيپتەر رەسەيگە ءۇشىنشى ەلدەر ارقىلى جەتكىزىلگەن. ولاردىڭ كوپشىلىگى رەسەي باسقىنشىلىعىنان كەيىن ساۋداداعى قاتىناسىن كۇرت وزگەرتتى»،-دەدى بلۋمبەرگ اگەنتتىگى.

ساۋدا قاتىناسىنداعى وزگەرىستەر دەپ مىنالاردى ايتۋعا بولادى:

سوعىس باستالعانعا دەيىن قازاقستان رەسەيگە 12 مىڭ دوللارعا جۋىق اقشاعا الدىڭعى قاتارلى چيپتەردى ەكسپورتتادى. 2022 جىلى بۇل سوما 3,7 ميلليون دوللارعا دەيىن ءوستى.

ونىڭ ۇستىنە ساۋداداعى ساننىڭ ءبارى رەسمي ستاتيستيكاعا كىرە بەرمەيدى. كەيبىر مالىمەتتەرگە سايكەس، جوعارى تەحنولوگيالىق تاۋارلاردىڭ سۇرانىسقا يە بولۋىنا بايلانىستى، «قارا بازار» جاندانعان.

تاياۋدا جاريالانعان ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ (ەقدب) زەرتتەۋى «رەسەيدىڭ كورشىلەرى وعان سانكتسيا سالىنعان تاۋارلاردى جەتكىزىپ بەرىپ وتىر» دەگەن قورىتىندى شىعارعان. «ءبىز دەلدالدىق ساۋدانىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ورتالىق ازيا مەن كاۆكاز ەلدەرىنە باتىس ەكسپورتى ۇلعايعان سايىن، بۇل ەلدەر رەسەيگە ەكسپورتىن ارتتىردى. بۇل پروتسەس ءبىر ۋاقىتتا ءجۇردى»،- دەيدى ەقدب باس ەكونوميسى بەاتا ياۆورچيك.

Reuters اگەنتتىگىنىڭ جەتى ءانونيمدى دەرەككوزگە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، رەسەيلىك كومپانيالار قازاقستاندىق سەرىكتەستەرىنەن «ونەركاسىپتىك جابدىقتار، تەمىرجول مويىنتىرەكتەرى، وزىق ەلەكترونيكا، راديو جابدىقتارى، تۋربينالار، ۇشاق بولشەكتەرى، شيكىزات جانە ءتىپتى بانكتىك كارتا ماتەريالدارىن يمپورتتاۋىن سۇراپ، تاۋارلاردىڭ ۇزىن ءتىزىمىن بەرىپ وتىر»،-دەپ جازعان.

وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ  رەسەيگە ەكسپورتى 25 پايىزعا ءوستى. بلينكەننىڭ ساپارى كەزىندە مۇحتار تىلەۋبەردى «قازاقستان مەن اقش ۇكىمەتى سانكتسيالاردىڭ بۇزىلۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇزدىكسىز بايلانىستا بولدى. استانا امەريكالىقتاردىڭ قازاقستانعا قايتالاما سانكتسيالار سالىنۋى مۇمكىن بولاتىن جاعدايلاردى الدىن الا حابارلاعانىنا العىسىن بىلدىرەدى»،-دەگەن بولاتىن.

دەگەنمەن قازاقستانعا قايتالاما سانكتسيالار سالىنبادى. ال رەسەيگە ميكروسحەمالار جەتكىزگەن وزبەك كومپانياسىنا سانكتسيا سالدى.

قازاقستان ازىرگە باتىس شەكتەۋىنە ىلىنگەن جوق، دەگەنمەن استانادا كاسىپكەرلەردى رەسەيمەن ساۋدا جاساۋدا اباي بولۋعا شاقىرادى.

جوعارىدا اتالعان قازاقستاندىق شەنەۋنىك Eurasianet.org-گە بەرگەن سۇحباتىندا «كۇدىكتى ساۋدا وپەراتسيالارى مۇقيات تەكسەرىلىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا اكىمشىلىك شارالار قولدانىلاتىنىن» ايتقان.

Abai.kz