بىلە تۇرىپ باسقا ادامعا ايتۆ (ۆيچ) ينفەكتسياسىن جۇقتىرۋ قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق. قىلمىستىق كودەكستىڭ 118-بابىنا سايكەس ەگەر ايتۆ-نىڭ وڭ مارتەبەسى بار ادام باسقا ادامعا جۇقتىرسا، ول بەس جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى مۇمكىن، دەپ حابارلايدى Energyprom.kz.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قازاق دەرماتولوگيا جانە جۇقپالى اۋرۋلار عىلىمي ورتالىعىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا وتكەن جىلى 30 ماۋسىمدا ەلىمىزدە 30 مىڭعا جۋىق ايتۆ جۇقتىرعان ادام تىركەلگەن. ونىڭ 89,6% (26,9 مىڭ) 15 پەن 49 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار.

الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي وسى جاس توبىنداعى ازاماتتار اراسىندا ايتۆ-نىڭ تارالۋى جوعارى.

2022 جىلعى مالىمەتكە سايكەس، قازاقستاندا بۇل سوڭعى 20 جىلداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىش بولدى ياعني 0,31%. ورتالىقتىڭ ستاتيستيكاسى كورسەتكەندەي، 2000 جىلدان باستاپ ەلىمىزدە ايتۆ-نىڭ تارالۋ دەڭگەيىنىڭ جىل سايىن ءوسۋى بايقالادى.

بۇل تەندەنتسيا ەكى فاكتوردى كورسەتەدى. اۋرۋشاڭدىقتىڭ جوعارىلاۋى جانە تاۋەكەل توبىنداعى تەكسەرىلگەن پاتسيەنتتەر سانىنىڭ ارتۋى، ولاردىڭ اراسىندا جاڭا جاعدايلاردى انىقتاۋ. قازاقستان بۇۇ-نىڭ ايتۆ/جيتس بويىنشا «95-95-95» بىرلەسكەن باعدارلاماسىن ۇستانادى.

اتالعان ستراتەگياعا سايكەس، قازاقستاندىق دارىگەرلەر ايتۆ جۇقتىرعانداردىڭ 95%-ى تەست تاپسىرىپ، ءوز مارتەبەسىن ءبىلىپ ءجۇرۋدى ماقسات ەتىپ قويىپ وتىر.

ەكىنشى ماقسات – ينفەكتسيا جۇقتىرعانداردىڭ 95%-ى بۇۇ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەتىن انتيرەتروۆيرۋستىق تەراپيانى الۋ ۇلەسىن ارتتىرۋ (قازىرگى كورسەتكىش 81%). ال ءۇشىنشى 95% بۇل ەڭ از ۆيرۋستىق جۇكتەمەسى بار تەراپيانى الاتىن جۇقتىرعانداردىڭ ۇلەسى (قازىر 85%).

وڭىرلەر بويىنشا تارالۋ دەڭگەيى بىردەي ەمەس. ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتارىندا كورسەتكىش رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن ەداۋىر جوعارى. مىسالى، شقو-دا 15-49 جاس ارالىعىنداعى ايتۆ جۇقتىرعانداردىڭ ۇلەسى 0,9%، قاراعاندى وبلىسىندا 0,7%-ى قۇرايدى. ەڭ تومەنگى كورسەتكىش ۇلىتاۋ جانە قىزىلوردا وبلىستارىندا (0,1%).

ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا، 2017 جىلدان 2021 جىلعا دەيىن ەلىمىزدىڭ جيتس-ورتالىقتارى 3-3,5 مىڭنان استام پاتسيەنتكە كوبەيدى. سونىمەن قاتار، جىل سايىن (پاندەميا كەزىن ەسەپتەمەگەندە) دارىگەرلەر جۇقتىرعاندار سانىنىڭ ءوسۋىن ايتىپ وتىر.

وتكەن جىلى 3,9 مىڭ قازاقستاندىقتىڭ ايتۆ تەستىنىڭ ناتيجەسى وڭ بولىپ شىعىپ، ينفەكتسيا جۇقتىرعانى انىقتالدى. بۇل ونىڭ الدىنداعى جىلمەن سالىستىرعاندا 11,5%-عا كوپ (3,5 مىڭ).

بىلە تۇرىپ باسقا ادامعا ايتۆ ينفەكتسياسىن جۇقتىرۋ قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق. قىلمىستىق كودەكستىڭ 118-بابىنا سايكەس، ەگەر ايتۆ-نىڭ وڭ مارتەبەسى بار ادام باسقا ادامعا جۇقتىرسا، ول بەس جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى مۇمكىن. ەگەر ايتۆ جۇقتىرعان ادام سەرىكتەسكە ەسكەرتۋ جاساسا جانە ول ءوز ەركىمەن تاۋەكەلگە بارسا وندا جاعداي ەسكەرىلەدى.

قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جىل سايىن جۇقتىرعان ادامداردىڭ وتىنىشتەرىن تىركەيدى. بىراق جيتس ورتالىقتارىنىڭ جاڭا پاتسيەنتتەرىنىڭ جالپى جىلدىق ستاتيستيكاسىمەن سالىستىرعاندا، قاساقانا ينفەكتسياعا بايلانىستى پوليتسياعا جۇگىنەتىندەردىڭ سانى شامالى.

وتكەن جىلى جۇقتىرعان 3,9 مىڭ ادامنىڭ تەك 4-ءى نەمەسە 0,1%-ى ءوتىنىش جازعان. ونىڭ الدىڭعى بەسجىلدىقتا مۇنداي وتىنىشتەر دە از بولدى (5-تەن 12-گە دەيىن). بۇل باس پروكۋراتۋرانىڭ قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارنايى ەسەپ كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرى.

ايتا كەتەرلىگى، ايتۆ جۇقتىرۋ بويىنشا قوزعالاتىن قىلمىستىق ىستەردىڭ بارلىعى سوتقا جەتە بەرمەيدى. ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن ءىس سوتقا جەتپەي ءجيى جابىلادى. وعان بىرنەشە فاكتورى بار، سونىڭ ءبىرى دالەلدەۋ. مىسالى، وتكەن جىلى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا 6 قىلمىستىق ءىس جۇرگىزىلدى. ونىڭ 4-ءى 2022 جىلى، قالعان 2-ءى وتكەن جىلداردان كەلە جاتىر. جىل سوڭىنا دەيىن سوتقا تەك 2 ءىس جىبەرىلىپ، 4 ءىس جابىلدى.

قۇقىقتىق ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ اقپاراتىنا سايكەس، اتالعان 4 ءىس كەلەسى سەبەپتەر نەگىزىندە توقتاتىلدى. قىلمىستىق قۇرامنىڭ بولماۋى، مەرزىمنىڭ ءوتۋى، كۇدىكتىنىڭ قايتىس بولۋى، سونداي-اق قىلمىستىق قۋدالاۋدان ارتىقشىلىقتارى نەمەسە يممۋنيتەتى بار ادامدى قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋعا پروكۋراتۋرانىڭ كەلىسىم بەرۋدەن باس تارتۋىنا بايلانىستى.

قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ كودەكسىنىڭ 57-تاراۋىنا سايكەس مۇنداي ادامداردىڭ قاتارىنا ديپلوماتيالىق قىزمەتكەرلەر، سۋديالار، پروكۋرورلار مەن پارلامەنت دەپۋتاتتارى جاتادى. بىراق قىلمىستىق ىستەردى ناقتى توقتاتۋ ءۇشىن اتالعان نەگىزدەردىڭ قايسىسى قولدانىلدى، ول جاعى ايتىلماعان.

سونىمەن قاتار ەسەپتەن جابىرلەنۋشىلەردىڭ گەندەرلىك قاتىناسىن بايقاۋعا بولادى. كوبىنە ايەلدەر شاعىمدانىپ، ارىز جازادى. كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ايتۆ ينفەكتسياسىن جۇقتىرۋ جاعدايلارى دا تىركەلەدى. 2019, 2021 جانە 2022 جىلدارى ايتۆ جۇقتىرعان 9 وقۋشىنىڭ (كوللەدج جانە ليتسەي وقۋشىلارى) اتا-اناسى پوليتسياعا جۇگىندى.

Abai.kz