«مۇراگەر» بوليۆارياندىق توڭكەرىس جولىمەن جۇرە مە؟

گۇلبيعاش ومار

زاماناۋي ساياسي تەحنولوگيالار سوزدىگىنە «دەموكراتيالى جولمەن مۇراگەر تاڭداۋ» تەرمينىن ەنگىزەتىن كەز جەتكەن سياقتى. ويتكەنى اۆتوريتارلى جۇيەنىڭ بيلىك اۋىسۋ ىسىندە دەموكراتيالى سايلاۋ جولىمەن مۇراگەر تاڭدايتىنى تاڭسىق بولماۋعا اينالدى. ءتىپتى ليبەرالدى-دەموكراتيالىق ۇردىستەردىڭ ءوزى وعان ايتارلىقتاي كەدەرگى تۋدىرا الماق ەمەس. مۇنىڭ بىرنەشە مىسالىن كەشەگى كەڭەستىك كەڭىستىك اياسىندا كورىپ تە وتىرمىز. رەسەيدە ەلتسيننەن سوڭ ءپۋتيننىڭ پرەزيدەنتتىككە سايلانۋى، ءازىربايجاندا گەيدار اليەۆتىڭ ورنىنا يلحام اليەۆتىڭ وتىرۋى، تۇركىمەنستاندا تۇركىمەنباشىدان سوڭ گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ بيلىك باسىنا كەلۋى الدىن-الا دايىندالعان، بەلگىلى ءبىر ستسەناريمەن جۇزەگە اسقان وزگەرىستەر ەدى. ونىڭ العاشقى ەكەۋىن بۇرىنعى باسشى كوزى تىرىسىندە ءوزى دايىنداپ، قۇتتى ورىندى ءوز قولىمەن «تابىستاپ» كەتكەنى دە شىندىق.

«مۇراگەر» بوليۆارياندىق توڭكەرىس جولىمەن جۇرە مە؟

گۇلبيعاش ومار

زاماناۋي ساياسي تەحنولوگيالار سوزدىگىنە «دەموكراتيالى جولمەن مۇراگەر تاڭداۋ» تەرمينىن ەنگىزەتىن كەز جەتكەن سياقتى. ويتكەنى اۆتوريتارلى جۇيەنىڭ بيلىك اۋىسۋ ىسىندە دەموكراتيالى سايلاۋ جولىمەن مۇراگەر تاڭدايتىنى تاڭسىق بولماۋعا اينالدى. ءتىپتى ليبەرالدى-دەموكراتيالىق ۇردىستەردىڭ ءوزى وعان ايتارلىقتاي كەدەرگى تۋدىرا الماق ەمەس. مۇنىڭ بىرنەشە مىسالىن كەشەگى كەڭەستىك كەڭىستىك اياسىندا كورىپ تە وتىرمىز. رەسەيدە ەلتسيننەن سوڭ ءپۋتيننىڭ پرەزيدەنتتىككە سايلانۋى، ءازىربايجاندا گەيدار اليەۆتىڭ ورنىنا يلحام اليەۆتىڭ وتىرۋى، تۇركىمەنستاندا تۇركىمەنباشىدان سوڭ گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ بيلىك باسىنا كەلۋى الدىن-الا دايىندالعان، بەلگىلى ءبىر ستسەناريمەن جۇزەگە اسقان وزگەرىستەر ەدى. ونىڭ العاشقى ەكەۋىن بۇرىنعى باسشى كوزى تىرىسىندە ءوزى دايىنداپ، قۇتتى ورىندى ءوز قولىمەن «تابىستاپ» كەتكەنى دە شىندىق.

كەشە عانا سايلاۋ وتكىزگەن ۆەنەسۋەلا دا ەندى وسىنداي «وزگەشە» جولمەن جاڭا باسشىسىن تاڭداعان ەلدەر قاتارىنا قوسىلدى. ەلدى ون بەس جىلداي بيلەگەن ۋگو چاۆەس كوزى جۇمىلاردان ءتورت اي بۇرىن مۇراگەرىنىڭ كىم بولارىن حالىققا جاريالاپ ۇلگەردى. بىلتىر جەلتوقسان ايىندا ۋگو چاۆەس دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىلىكتىڭ ءبىر بولىگىن ۆيتسە-پرەزيدەنت ءارى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى نيكولاس مادۋروعا بەرگەن بولاتىن. تەلەارنا ارقىلى حالىققا جولداعان ۇندەۋىندە ول حالىقتى الداعى سايلاۋدا مادۋرونى قولداۋعا شاقىردى.
بىلتىر كۇزدە وتكەن سايلاۋالدى ناۋقان كەزىندە ۋگو چاۆەس دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارعانى تۋرالى مالىمدەمە جاساعان ەدى. بىراق ءبىر جارىم جىل بۇرىن دەرتتى بولعان چاۆەس اقىرى اتى جامان اۋرۋدان كوز جۇمدى.
58 جاستا كوز جۇمعان چاۆەستىڭ «مۇراگەرى» ودان 8 جاس قانا كىشى.
ءححى عاسىردا ۇلتتىق ەكونوميكا مەن ءسوتسياليزمدى بۋدانداستىرىپ، جاڭا لەپ - بوليۆارياندىق توڭكەرىستى دۇنيەگە اكەلگەن چاۆەستىڭ جولىن مادۋرو جالعاستىرا ما، جوق پا - ول اراسى كۇڭگىرت.
ازىرگە مادۋرو ءوزىن نانىمسىز مالىمدەمەلەر جاساۋمەن عانا تانىتتى.
MaduroDice.com سايتىندا جازىلعان مالىمەتكە جۇگىنسەك، ول سايلاۋالدى سويلەگەن سوزدەرىندە چاۆەستىڭ اتىن كۇنىنە 190 مارتە اتاعان. جالپى، سايلاۋالدى ناۋقانىندا 7200 رەت اۋزىنا العان.
ءتىپتى و دۇنيەگە كەتكەن سوڭ دا چاۆەستى ولمەگەندەي كورسەتۋى نيكولاستىڭ ءوز بەدەلىنە سەنىمسىز بولعاندىعىن اڭعارتادى. ول «ارگەنتينالىق ەپيسكوپتىڭ ريم پاپاسى بولىپ سايلانۋىنا ۋگو چاۆەستىڭ ارۋاعى كومەكتەسكەن» دەپ اشىق ايتتى.
وسى كۇندەرى جەرگىلىكتى تەلەارنالاردان چگو چاۆەستىڭ جۇماقتا جۇرگەنى جايلى مۋلت­فيلم كورسەتىلگەن. ۆەنەسۋەلانىڭ «چاۆيزمگە» تۇتىعىپ تۇرعانىنىڭ ءبىر بەلگىسى دە بۇل.
«ۋگو چاۆەس جاساسىن! چاۆەس ءتىرى! اركەز جەڭىسكە قاراي! ءبىز تاريحتى ءوز قولىمىزبەن جاسايمىز! ءبىز بەيبىتشىلىكتە ءومىر سۇرەمىز، ءبارى ءبىزدىڭ جەڭىسىمىزدى تويلايدى! ءبىز ءوز انتىمىزدى ورىندايمىز، العا، سوتسياليزم جەڭىسىنە قاراي!» - مادۋرو ايعايلاعان سايلاۋالدى ۇراندارىنىڭ ءبىرى وسىنداي.
مادۋرو ءوز حالقىنىڭ باسىن بىرىكتىرۋ ءۇشىن سىرتقى جاۋدى زورايتىپ پايدالاناتىن تاپتاۋرىن ءادىستى دە سارقا پايدالاندى. اۋرۋدان كوز جۇمعان چاۆەسكە دەرتتى جۇقتىرعان «الدەبىر قاراتۇنەك كۇشتەر» بار ەكەنىن دە ايتۋداعى ماقساتى دا وسى.
سونىمەن، ورتالىق سايلاۋ كوميسسيا­سى بىرىڭعاي سوتسياليستىك پارتيا اتىنان سايلاۋعا تۇسكەن نيكولاس مادۋرونىڭ 50,6 پايىز، ال وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ ۇمىتكەرى ەنريكە كاپريلەستىڭ 49,4 پايىز داۋىس جيناعانىن مالىمدەدى. شامامەن 1,5 پايىز داۋىس باسىمدىقپەن مادۋرو پرەزيدەنتتكە سايلاندى.
قىرىق جاستاعى ەنريكە كاپريلەس وسىدان التى اي بۇرىن وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا ۋگو چاۆەستەن ون پايىز عانا از دا­ۋىس جيناعان ەدى. ەلدەگى ورتا تاپ مەن بايلار قولداپ وتىرعان كاپريلەستىڭ بۇل جولى جاقتاۋشىلار سانىنىڭ كوبەيە تۇسكەنى ەلدەگى جاعدايدىڭ ۋشىعا باستاعانىن بايقاتسا كەرەك. سايلاۋدان سوڭ داۋىس ساناۋ ناتيجەسىنىڭ شىنايىلىعىنا كۇماندانعان حالىق قولىنا ىدىس-اياعىن سالدىرلاتىپ، كوشەگە شىقتى. قولدارىنا تاس پەن تاياق العان جاستار جاعى پوليتسيامەن قاقتىعىسىپ قالعان.
بۇل سايلاۋ «مۇراگەردىڭ» تاققا وتىرۋ ءراسىمىن «زاڭداستىرۋ» جولى عانا بولاتىن. مۇنداي جاعدايدا ادەتتە سايلاۋ (اسىرەسە، العاشقىسىندا) حالىق «مۇراگەردىڭ» جەكە باسىنىڭ ەمەس، وعان بيلىكتى سەنىپ تاپسىرعان بۇرىنعى باسشىنىڭ اتاق-ابىرويى، ەل ىشىندەگى بەدەلى ءۇشىن داۋىس بەرەدى.
ەندەشە، وسى جولى سايلاۋدا مادۋرو ەمەس، چاۆەستىڭ بەدەلى (نەمەسە چاۆەستىڭ ەلەسى) جەڭدى دەۋگە دە بولار.
قاي ەلدە بولماسىن، وسىنداي جولمەن بيلىككە تاقىمى تيگەن «مۇراگەر» ءوزىنىڭ الدىنداعى باسشىعا دەگەن «پەرزەنتتىك» پارىزى بار ەكەنىن ەستەن شىعارمايدى. ونىڭ تاققا وتىرۋىنىڭ ءوزى بۇرىننان قالىپتاسقان ساياسي جۇيەنى ورنىقتىرا ءتۇسۋ، سول تۇستاعى قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ، ەڭ باستىسى بۇرىنعى باسشىنىڭ جاقىن-جۋىعى، اينالاسىنداعى توپتىڭ مۇددەسىن قورعاۋ مىندەتىنەن باستاۋ الادى. يلحام اليەۆ بۇرىنعى پرەزيدەنتتىڭ ۇلى بولعاندىقتان، ونىڭ «پەرزەنتتىك» بورىشىن جوققا شىعارۋ ەشكىمنىڭ ويىنا دا كەلمەس ەدى، ال مادۋرو ءوزىن-ءوزى «مەن ۋگو چاۆەستىڭ ۇلىمىن» دەپ جاريالادى. سايلاۋ الدىنداعى سوزدەرىنىڭ بىرىندە ول «مەن چاۆەس ەمەسپىن، بىراق ءوزىمدى ونىڭ ۇلىمىن دەپ سانايمىن. مەن، سىزدەر سياقتى جۇمىسشىمىن. ءبىز ءبارىمىز چاۆەسكە ۇقسايمىز، ويتكەنى ءبارىمىز وتانىمىزدىڭ جۇمىسشىلارى مەن سولداتتارىمىز» دەگەن. ونىڭ سوزدەرىن شاتتانا قابىلداعان حالىق مادۋرونىڭ «چاۆەستىڭ ۇلى» ەكەنىنە كۇماندانباعان سياقتى.
ەلتسينمەن ارادا الدەقانداي «تۋىستىق» قارىم-قاتىناسى بار ەكەنىن ايتپاسا دا، پۋتين وعان جانە ونىڭ وتباسىنا قاتىستى «پەرزەنتتىك» پارىزىن ابىرويمەن اتقارىپ شىقتى. ول ەكس-پرەزيدەنتكە بەرىلەتىن كەپىلدىكتەر تۋرالى جارلىققا (كەيىن زاڭعا اينالدى) قول قويىپ، ءوزىن تاققا قولىنان جەتەلەپ اكەلگەن ەلتسين-اكەي الدىنداعى بورىشىنان قۇتىلدى.
«مۇراگەرلەر» بەدەلدى باسشى ومىردەن وتكەننەن كەيىن ساياسي جۇيەدە تۇراقتىلىقتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قاجەتى ارالىق تۇلعا سياقتى. ايتسە دە، «مۇراگەردىڭ» ارالىق تۇلعا بولىپ قالۋى نەمەسە بيلىك جۇيەسىنە ءبىرجولا ءسىڭىسۋى ونىڭ جەكە باسىنىڭ قادىر-قاسيەتىنە دە، اينالاسىندا قانداي توپتاردىڭ جۇمىس ىستەيتىندىگىنە دە بايلانىستى. ءبىز قاراستىرعان ەلدەردە ازىرگە مۇراگەرلەردىڭ بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان سوڭ بيلىكتەن تايقىپ كەتۋى بولعان ەمەس. كەرىسىنشە، مۇراگەرلەر از ۋاقىتتان سوڭ كەمەلىنە جەتىپ، بۇرىنعى باسشىنىڭ كولەڭكەسىنەن شىعىپ، ءوز جولىن تاڭدايتىنى بايقالادى.
ال چاۆەستىڭ «مۇراگەرىنىڭ» اياق الىسىن ۋاقىت كورسەتەدى. كاراكاسپەن قارىم-قاتىناستى جاقسارتۋعا ءۇمىتى زور اقش تا، ۆەنەسۋەلاعا اسكەري قارۋ-جاراق ەكسپورتتاۋ­شى رەسەي دە، وسى ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا قىرۋار ينۆەستيتسيا قۇيىپ وتىرعان قىتاي دا، لاتىن امەريكاسىنداعى كورشىلەس مەملەكەتتەر دە وسى ماسەلەگە الاڭداپ وتىر.
... اق ءۇي مەن كرەمل باسشىلارى مادۋرونى جەڭىسىمەن قۇتتىقتاپ تا ۇلگەردى.
ۆەنەسۋەلاداعى سايلاۋعا قاتىستى عالامتورداعى پىكىرلەردىڭ ءبىر پاراسى:

الەكس-8268: ەگەر ءۇش سىنىپتىق ءبىلىمى بار اۆتوربۋس جۇرگىزۋشىسى پرەزيدەنت بولسا، وندا ۆەنەسۋەلا حالقىنا شىن مانىندە قاتتى جانىم اشيدى.

كرەپتس: ۆەنەسۋەلاداعى اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسى گولليۆۋدتىق اكتەرگە نەمەسە تەحاستىق وليگارحقا قاراعاندا الدەقايدا ساۋاتتى ما دەپ ويلايمىن.

ۋarilo: ال مەن قادىروۆتىڭ جەتى سىنىپتىق ءبىلىمى بار ەكەنىن ەندى ماقتانىشپەن ايتاتىن بولامىن! سايلاۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى قانداي ەكەنىن ءتىپتى ەلەستەتە دە المايمىن. ۆەنەسۋەلاداعى ءبىلىم دەڭگەيى سونشالىقتى مىقتى شىعار، بالكىم مەكتەپتىڭ ءۇش سىنىبىندا ادام مەملەكەتتى ءتيىمدى باسقارۋدىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنىپ شىعاتىن بولار!

Mike Torello: داۋىس ساناۋداعى ادىلدىكتى ايتساڭىزشى!

bv2331: چاۆەس كورنەكتى تۇلعا بولاتىن. ۇرلىق جاساعان جوق. ازداپ مىنەزى بولاتىن، راس. بالكىم، كاسىبي ساياساتكەر ەمەس شىعار، بىراق ۇرى ەمەس. بىزگە سونداي دا بۇيىرمادى عوي.
نيكولاي: مادۋرو، «البەتتە، چاۆەس ەمەس، بىراق ونىڭ ءسوزى سونىكىندەي: جارتىقۇرساق كەدەي-كەپشىككە اتا جاۋ رەتىندە اقش-تى كورسەتەدى. بۇل رەسەي، كورەيا، بەلورۋسسيا، ۆەنەسۋەلا، كۋبا ت.س.س. سياقتى ەلدەرگە ءتان ساياسي ءادىس. وزدەرى ۇرلايدى، حالىق ءۇشىن ساۋساعىن دا قيمىلداتپايدى، ادامداردى ايداپ سالدى.
evrazia-imperial: ۆەنەسۋەلالىقتار وزدەرىنىڭ قالاي ءومىر سۇرگىسى كەلەتىندىكتەرىن جانە ەل پرەزيدەنتى كىم بولاتىنىن وزدەرى شەشۋى ءتيىس. سولتۇستىكامەريكالىق يمپەرياداعى كوكەلەر مەن تاتەلەر ولارعا كەدەرگى جاساي الماق ەمەس.

abcdef1: قۇداي الدەبىر حالىققا مۇناي بەرگەندە، اقىلىن الىپ قويادى دەيدى... رەسەيدە دە، ۆەنەسۋەلادا دا سول... رەسەي ۇقك پودپولكوۆنيگىن بيلىك باسىنا اكەلىپ ءبىر تاڭ قالدىرىپ ەدى، ال مىنالار ءتىپتى... اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسىن - پرەزيدەنتتىككە....

"تۇركىستان" گازەتى