قاسىم امانجولوۆ. سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن!
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن!
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن،
سەن ايتقانداي «ازياتپىن».
سەن اسپاننان «جۇلدىز قاقتىڭ»،
مەن دالادا تۇيە باقتىم.
ەندى مىناۋ قارايسىڭ تەك،
دارمەنىڭ جوق، كوزىڭمەن جەپ.
ارلاناسىڭ، قورلاناسىڭ،
«تۇتقىن بولدىم تاعىعا» دەپ.
ەگەر دە مەن تۇسسەم قولعا،
قامار ەڭ اۋ تەمىر تورعا.
ولاي بولماي، بۇلاي بولدى،
ءبىزدىڭ باقىت، ءسىزدىڭ سورعا.
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن،
ءوزىڭ ايتقان «ازياتپىن».
تاڭعالارسىڭ، «فيلوسوفىم»،
عاجابىنا تابيعاتتىڭ.
1944 جىل
سوعىستىڭ، قىستىڭ ىزعارى
سوعىستىڭ، قىستىڭ ىزعارى
بويىمنان كەتپەي، بوپ سىرقات،
ەمەندەي جالعىز قۇزداعى
اينالاعا بولدىم جات.
قايسارلىقپەن سىر بەرمەي،
وتىرمىن قاراپ بيىككە:
ۇشقان قۇسقا تاۋ كولبەي،
قيالدا جورتقان كيىككە.
1944 جىل
قانقۇيلى جاۋ
قارا تۋلى قانقۇيلى جاۋ،
كورسەم دەۋشى ەم ازعانىڭدى:
شۇلعاۋىڭدى ەتىپ جالاۋ،
ءوزىڭ قىلعىپ ءوز قانىڭدى،
ءىرىپ-ءشىرىپ توزعانىندى.
ارمانىم جوق، ءوز كوزىممەن
كوردىم ءبارىن، بولدى تىلەك.
قاسيەتتى وتتى زىلمەن
كوكىرەگىمدە قايناعان كەك،
توگىل جاۋعا! تۋلا، جۇرەك!
1943 جىل
ۇستىمدە سۇر شينەلىم
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن!
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن،
سەن ايتقانداي «ازياتپىن».
سەن اسپاننان «جۇلدىز قاقتىڭ»،
مەن دالادا تۇيە باقتىم.
ەندى مىناۋ قارايسىڭ تەك،
دارمەنىڭ جوق، كوزىڭمەن جەپ.
ارلاناسىڭ، قورلاناسىڭ،
«تۇتقىن بولدىم تاعىعا» دەپ.
ەگەر دە مەن تۇسسەم قولعا،
قامار ەڭ اۋ تەمىر تورعا.
ولاي بولماي، بۇلاي بولدى،
ءبىزدىڭ باقىت، ءسىزدىڭ سورعا.
سەن ءفاشيسسىڭ، مەن قازاقپىن،
ءوزىڭ ايتقان «ازياتپىن».
تاڭعالارسىڭ، «فيلوسوفىم»،
عاجابىنا تابيعاتتىڭ.
1944 جىل
سوعىستىڭ، قىستىڭ ىزعارى
سوعىستىڭ، قىستىڭ ىزعارى
بويىمنان كەتپەي، بوپ سىرقات،
ەمەندەي جالعىز قۇزداعى
اينالاعا بولدىم جات.
قايسارلىقپەن سىر بەرمەي،
وتىرمىن قاراپ بيىككە:
ۇشقان قۇسقا تاۋ كولبەي،
قيالدا جورتقان كيىككە.
1944 جىل
قانقۇيلى جاۋ
قارا تۋلى قانقۇيلى جاۋ،
كورسەم دەۋشى ەم ازعانىڭدى:
شۇلعاۋىڭدى ەتىپ جالاۋ،
ءوزىڭ قىلعىپ ءوز قانىڭدى،
ءىرىپ-ءشىرىپ توزعانىندى.
ارمانىم جوق، ءوز كوزىممەن
كوردىم ءبارىن، بولدى تىلەك.
قاسيەتتى وتتى زىلمەن
كوكىرەگىمدە قايناعان كەك،
توگىل جاۋعا! تۋلا، جۇرەك!
1943 جىل
ۇستىمدە سۇر شينەلىم
ۇستىمدە سۇر شينەلىم،
اقساڭداي باسىپ كەلەمىن.
قاندى كىرعىن، قىزىل وت،
قاپتاپ ءجۇر اجال دەگەنىڭ.
ۇستىمدە ءسۇر شينەلىم،
اقساڭداي باسىپ كەلەمىن.
قاعىپ-سوعىپ جىعار ما
وڭايلىقپەن مەنى ءولىم!
ۇستىمدە ءسۇر شينەلىم،
اقساڭداي باسىپ كەلەمىن.
باياعى قاسىم، ءبىر قاسىم،
باياعى كۇيىم، ولەڭىم.
ۇستىمدە ءسۇر شينەلىم،
اقساڭداي باسىپ كەلەمىن.
ۇمىتسا دا دوستارىم،
ۇمىتار ما مەنى ەلىم!
1944 جىل
ۇلى وتان سوعىسى تۋرالى جىر
مىنە، مەنىڭ الدىمدا جاتىر ەدىل،
ەر ورىستىڭ ەجەلدەن بەسىگى بۇل.
رۋحىنداي ارۋاقتى اتا-بابالاردىڭ
ويشىل بۇلتتار اسپاندا شومىلىپ ءجۇر.
ساراتوۆ، تامبوۆ، موسكۆا- بايتاق ەلىم
كيىنگەن قىزىل اسكەر سۇر شينەلىن.
قايناپ اققان بولاتتاي كەلەدى ەرلەر،
قورعاسىنعا ءتۇيىپ اپ كەكتى ءزىلىن.
جاۋ سۇرقيا، توبىرى جەندەتتەردىڭ،
اجال دوسى، قىرسىعى كوك پەن جەردىڭ.
ونىڭ قاندى قولىنان، قانجارىنان،
و، باۋىرىم، از قىرعىن بولدى دەر كىم!
اپات بوپ ولىكتەردى باسىپ-تاپتاپ،
قاسقىر بوپ، ءورت بوپ دۇشپان كەلدى قاپتاپ.
اتاعا دا بالاعا سايلاپ بۇعاۋ،
جىلانداي جاندى جەردەن بولدى شاقپاق.
ۇلى ۇران تاۋ قىرانداي ساڭقىلدادى،
دابىسىن ۇلان-بايتاق ەل تىڭدادى.
سوناۋ الىس عاسىرلار تۇكپىرىنەن
ءتۇسى سۋىق نايزالار جارقىلدادى.
تۇستىك تاۋلار، ارقالىق تەڭىزدەردەن
اعىلدى اسكەر نامىسىن كەك كەمىرگەن.
كوتەرىلدى ورىستىڭ ەر ۇرپاعى
باستاپ سوناۋ قان قىرعىن چۋد كولىنەن.
التى اسپابى جارقىلداپ استىندا ايدىڭ،
جالىن شاشىپ جۇزدەرى شەگىپ ايبىن،
اتتاندى كەپ ەرلەرى ۇلى وتاننىڭ،
داۋىل كۇنگى بەينە ءبىر شالقار ايدىن.
قاتال كۇندەر داۋىسى داۋىل بولىپ،
عاسىرلاردى وياتىپ، ءوتتى سوعىپ.
الپى تاۋىن بەتكە ۇستاپ ساڭق-ساڭق ەتىپ،
شىقتى ۇشىپ قارت بۇركىت ەر سۋۆوروۆ.
سمولەنسك تۇبىندە قۇرىپ شەبىن،
كۋتۋزوۆ ءجۇر كوككە اتىپ زەڭبىرەگىن.
قاندى كيا تاستارعا قارۋ قاداپ،
موسكۆا تۇر باسپا عىپ چۋدتىڭ كولىن.
ادام دا، جەر دە، سۋ دا، ورماندار دا،
عالىم، تاريح، نامىس تا، كەك تە، ار دا -
ءبارى دە تايتالاسىپ مايدانعا ەندى،
جىگىتتەر، بۇدان اسار عاجاپ بار ما!
قارت تولستوي جالىن بوپ شىعىپ دەمى،
جازىپ جاتىر، كىم بىلەر، الدەنەنى؟
كەي كەزدە ءبىر شالىناد قۇلاعىما
گلينكانىڭ تىم اۋىر كۇرسىنگەنى.
سالدىڭ جارا كەۋدەگە، سۇرقيا جاۋ،
كەتپەس ەستەن قان قىرعىن، تالاۋ-توناۋ.
سەنىڭ ارام سۇيەگىڭ شىرىگەنشە
ءبىزدىڭ اۋىر جارامىز جازىلار-اۋ.
ەۆروپاعا سىيماستاي ءىسىپ-كەۋىپ،
تاكاپپارسىپ كەتىپ ەڭ باسىپ، تەۋىپ.
قۇلادىنداي ءجۇزىڭدى ىشكە تىعىپ،
ەندى نەگە بۇعاسىڭ بۇكشىرەيىپ؟!
ولتىرە سوق ءفاشيستى، ۇر جەلكەدەن
عاسىرلار مەن جىلداردىڭ سالماعىمەن.
ورتەنگەن ءۇي، قيراعان اتامەكەن،
قان مەن جاستىڭ كەگى ءۇشىن ايانبا سەن!
1943 جىل
ءوزىم تۋرالى
وزگە ەمەس، ءوزىم ايتام ءوز جايىمدا،
جۇرەگىم جالىن اتقان ءسوز دايىندا.
تەرەڭدە تۇنىپ جاتقان داۋىل كۇيدى
تەربەتىپ، تۋلاتىپ ءبىر قوزعايىن دا...
امانجول راقىمجاننىڭ قاسىمىمىن،
مەن قالعان ءبىر اتانىڭ عاسىرىمىن.
بىرەۋگە جۇرتتا كالعان جاسىعىمىن،
بىرەۋگە اسپانداعى اسىلىمىن.
شارلاعان جولىم جاتىر جەر بەتىندە،
كورىنەر كولەڭكەسى كەلبەتىمدە.
قاي جەردە ۇزىلەدى قايران ساپار،
ءتۇيىن بوپ ءومىرىمنىڭ ءبىر شەتىندە؟
سول جەرگە قالارمىن با ماڭگى توقتاپ،
جوعالىپ جەر بەتىنەن سۇرلەۋ-سوقپاق؟
نەمەسە باستارمىن با ەكىنشى ءومىر،
جالىندى جىر جولىندا قىزىل شوق قاپ؟
دۇنيە، جالت-جۇلت ەتكەن كەڭ مەكەنىم،
كورە الماي كوپ جەرىڭدى مەن كەتەمىن.
ارپالىس الاقۇيىن زامانالار
ارباسىپ تۇرىپ الدى، مەن نە ەتەمىن؟!
ءومىر جوق تۇسكەن جەردە ءبىر ارناعا،
كوپ كۇتتىم، كوپ تىلەدىم قۇمارلانا.
قايتەيىن، جەتەر ەمەس قىسقا ءومىرىم،
الىستان كورىنگەنمەن مۇنارلانا.
سەن نەتكەن باقىتتى ەدىڭ، كەلەر ۇرپاق،
قارايمىن ەلەسىڭە مەن تاڭىرقاپ.
جاڭعىرتىپ جەر سارايىن سەن كەلگەندە،
كورپەمدى مەن جاتارمىن قىردا قىمتاپ.
جۇزىندە كارى جەردىڭ ءاجىمى كوپ،
ءىزىمدى تابارسىڭدار ازەر ىزدەپ.
وقىرسىڭ سوندا، مۇمكىن، بۇل جىرىمدى،
«دوسىڭ دا، تۋىسىڭ دا بىزدەرمىز»، - دەپ.
ريزامىن تۋعانىما ادام بولىپ،
وكىنبەن قالامىن دەپ ءبىر كۇن سولىپ.
ادامزات ساپارىنىڭ مەيمانىمىز
ءبىر مەزەت جەر بەتىنە كەتەر سوعىپ.
ەكى كوز - ەكى ءجۇلدىز ماڭدايداعى،
كورۋشى ەڭ قۇبىلىستى قاي-قايداعى.
ياپىرماي، سەن دە ءبىر كۇن سونەرمىسىڭ
قاپ-قارا تۇنەك بولىپ ماڭايداعى؟!
وكىنبەن مەن دە ءبىر كۇن ولەمىن دەپ،
وكىنەم ۇقساتا الماي كەلەمىن دەپ.
كۇنىنە ءجۇز ويلانىپ، مىڭ تولعانام،
وزىممەن بىرگە ولمەسىن ولەڭىم دەپ.
بارىم دا، باقىتىم دا وسى ولەڭىم،
جاقىنىم، جۇرەگىمنىڭ دوسى ولەڭىم.
ومىرگە كەلگەنىم جوق بوستان-بوسقا،
مەن قايتىپ بوسقا جاساپ، بوسقا ولەمىن؟!
گۇرىلدەپ جالىن اتقان كەۋدەم - كورىك،
ءسوز سوعام قۇلاشىمدى ەركىن كەرىپ.
سۋارىپ شىنىقتىرام كۇيگە مالىپ،
بولسىن دەپ ءارى ادەمى، ءارى بەرىك.
قۇيا المان ۇگىتىلگەن بالشىق ولەڭ،
كوڭلىمدە كول جاسامان تامشىمەنەن.
سەرىنىڭ سەمسەرىندەي سەرتكە تاققان
ولەڭنىڭ وتكىرىن ءبىر الشى مەنەن.
ەجەلدەن ەركەبۇلان قاسىم ەدىم،
بۇلقىنا تاسىپ ەدىم، باسىپ ەدىم.
ءجۇزىم - جاز، كوڭىلىم - كوكتەم، كەڭ پەيىلدى،
جاقسىنىڭ جۇرەگىنە عاشىق ەدىم.
ءسوزىم - جىر، لەبىزىم - كۇي، ەركە ەدىم،
ءوز جەرىم، ءوز ەلىمدە ەركەلەدىم.
ءومىردىڭ التىن ساراي اسپانىنا
قيالىم قاقتى قانات ەرتە مەنىڭ.
كەڭ جايدىم قۇلاشىمدى دۇنيەگە،
ءبىلدىم مەن قايعىرا دا، سۇيىنە دە
ايتەۋىر، ءارى-ءسارى بولعانىم جوق،
ۇقتىم مەن كوڭىلىمنىڭ كۇيى نەدە...
اياعان جۇرەگىم جوق جولداسىمنان،
سىي كوردى نەبىر ساراڭ مول قاسىمنان.
جولداستىڭ ءجۇزىن قايتا الدىم جيناپ،
ايرىلسام الا كوڭىل ون دوسىمنان.
قاسىممىن، سول باياعى ءبىر قاسىممىن،
باقىتىن ويلامايمىن قۇر باسىمنىڭ.
تىمىرسىق تۇنەك بولساڭ - دۇشپانىڭمىن،
اق كوڭىل ادال بولساڭ - سىرلاسىڭمىن.
بولامىن اقىن قاسىم ءالى دە مەن
ولەڭىن بوبەگىندەي الديلەگەن.
قاناتىن قاعىپ جىلدام كەلەر جىلدار،
ءبارىن دە قارسى الامىن ءان-كۇيمەنەن.
ءبىر كۇنى وت ءومىرىم قالسا ءوشىپ،
قايران ەل تۋعان جەردەن كەتپەس كوشىپ.
تورقاداي جامىلىپ اپ توپىراعىن،
جاتارمىن ءوز جەرىمدە ءبىر تومپەشىك.
داريعا، و، داريعا، شىركىن داۋرەن،
باسىمنان تايارمىسىڭ ءبىر كۇن، داۋرەن؟!
جالت بەرىپ جوعالار ما ناجاعايداي
جۇزىندە شالقىپ تۇرعان كۇلكىم، داۋرەن.
توقتاماس ءومىرىمنىڭ ساعاتىنداي
جۇرەگىم ەندى قانشا سوعار تىنباي؟
تىنشىر ما اقتىق رەت ءبىر تالپىنىپ
مەرت بولعان بالاپاننىڭ قاناتىڭداي؟
تۇسىرگەن وي ساۋلەسىن شار تاراپقا،
اقىلدىڭ التىن وتى سونگەن شاقتا،
بۇل كۇندە ساڭقىلداعان سۇڭقار ءۇنىم،
كەتەرسىڭ سۋداي ءسىڭىپ تابيعاتقا.
سوندىقتان اپ كەل بەرى دومبىرامدى،
كەۋدەمە كۇي قاناتتى قوندىر ءاندى.
بەرەيىن ومىرىمنەن ولەڭ جاساپ،
شاشايىن وڭدى-سولدى مول مۇرامدى.
دۇنيەگە كەلەر ءالى تالاي قاسىم،
ولار دا بۇل قاسىمدى ءبىر بايقاسىن.
ورتكە تيگەن داۋىلداي ولەڭىمدى
قاسىمنىڭ ءوزى ەمەس دەپ كىم ايتاسىڭ؟!
1948-1954 جىلدار
ولمەس ءومىر ولەڭى
«ەز تىرلىكتەن ەر ءولىم
ارتىق ەكەن دەر ەدىم!» -
دەپ كىردى ول مايدانعا،
ءوتتى قۇزدان، سايدان دا...
جەر باۋىرلاپ جىعىلدى،
تابانى ءبىر تايعاندا.
اقتىق رەت كۇش جيىپ،
كۇلىپ ەدى-اۋ جىميىپ...
قايران ءومىر ساۋلەسى
كەلبەتىندە قالدى ۇيىپ.
توڭازىعان بولاتتاي
تىنىپ ءبىر كەز، وق اتپاي،
تۇردى قورشاپ دوستارى،
اجالدى وعان جولاتپاي.
كومانديرى سويلەدى:
- شىركىن، ساباز ەر، - دەدى،
مىقتاپ تۇرىپ ءبىر ءتۇيدى
ۇزاق جولىن جەردەگى.
جەر دەنەسى شىمىرلاپ،
ەلجىرەدى كۇي تىڭداپ...
جاۋعا ۇمتىلدى دوستارى،
كەۋدەدە كەك بۇرقىلداپ.
«مۇمكىن، ءتىرى ءجۇر شىعار؟»
دەپ جۇباندى سۇلۋ جار.
ءدال وسىلاي جادىراپ،
جاڭبىردان سوڭ كۇن شىعار.
...كوڭىلىندە باسقا كۇي،
ۋىلدەيدى جاس ءسابي.
اكەسى كەپ ەنگەندەي
نۇرعا تولى باستاعى ءۇي.
ءولۋشى مە ەد ەر شىركىن!
سىلكىندى ول ءبىر دۇركىن.
كەلە جاتتى ارالاپ
ءوزى تۋعان ەل-جۇرتىن.
كرەملگە ول بارىپتى،
التىن جۇلدىز الىپتى.
كەلدى تاياۋ ۇيىنە
ەرتىپ بۇكىل حالىقتى...
جار جۇرەگى دىرىلدەپ،
ۇمتىلدى انا: «ۇلىم!» - دەپ.
اراسىندا گۇلدەردىڭ
تۇردى باتىر كۇلىمدەپ.
تۇردى قاراپ ءتىل قاتپاي،
قىسىلعانداي ءسوز تاپپاي...
«ولمەس ءۇشىن ءبىر ءولدىم»
دەگەن ويىن تۇردى ايتپاي.
1948 جىل
ءوتىپ بارا جاتىرمىن
ءوتىپ بارا جاتىرمىن،
تۋعان ەلدىن تۇسىنان.
سالەم ايتىپ كوگىندە
ەركىن ۇشقان قۇسىنان.
جالپاق دالا جالتاقتاپ،
قايتا-قايتا قارايدى.
كۇرسىنگەندەي بولادى،
شەرىن قوزعاپ تالايعى.
1943 جىل
ەلگە حات
ب ءى ر ءى ن ش ءى س ءو ز
«مەنىڭ ءبىر بار ەدى ەركە تەنتەك ۇلىم،
ءولى مە، ءتىرى مە ەكەن سول قۇلىنىم؟» -
دەيتىندەي بولدىڭ عوي سەن، تۋعان ەلىم،
جوعالدىم زىم-زيا بوپ، شىقپاي ءۇنىم.
ارادا ءوتتى ءۇش جىل ويران-توپىر،
تەڭىزدەي تەبىرەندى قالا مەن قىر.
شارىقتاپ اسپانىندا جۇرگەن شىعار
قاناتىن ءورت شارپىعان ولەڭ مەن جىر.
كورە الماي سودان مەنىڭ قارشىعامدى،
«قان بولىپ جاتىر ما، - دەپ، - قۇشىپ شاڭدى»،
استىنان الاقاننىڭ الىس قاراپ،
ىزدەر مە اتا قازاق اق ساقالدى؟!
بارمىن مەن بۇل دۇنيەدە، ءجۇرمىن ءتىرى،
جوقسىڭ دەپ جالا جابار قۋدىڭ ءبىرى.
تۇسسەم دە وتقا، سۋعا - توزار ەمەن،
سولداتتىڭ ەتىگىندەي جانىم ءسىرى.
ە ك ءى ن ش ءى س ءو ز
ەسىمدە جونەلگەنىم قاندى جولعا،
تۋعان جەر قيماعانداي مەنى سوندا.
جالتاقتاپ، جالپاق دالا، قاراي بەردىڭ،
جۇگىرىپ ەرىپ زورعا ەشەلونعا.
سىقىلدى سىنىپ-قۇلاپ اققان جۇلدىز،
مەن كەتتىم كاراۋىتىپ ءۇنسىز-ءتىلسىز.
بىلمەدىم قوش دەرىمدى، كۇت دەرىمدى، -
ەلەستەپ ەكى جاقتان مىستان مەن قىز.
اينالا نۇرعا شومىپ ءبىر كەرەمەت،
اشىلدى جايناپ سول كەز عاجاپ سۋرەت.
بولدىم مەن تۋىپ-وسكەن تاۋ، دالامدى
كورگەندەي تۇڭعىش رەت نە سوڭعى رەت.
ءۇ ش ءى ن ش ءى س ءو ز
مەن كەتتىم، سول كەتكەننەن كەتتىم ۇزاق،
بازارعا كەلىپ ءتۇستىم قاندى قاساپ.
ءبىر دولى وت اۋىزدى، تەمىر ءتىستى
قىرشىپ جاس ومىرلەردى جاتتى اساپ.
دۋشار بوپ سول ءبىر سويقان دۇنيەگە جات،
كاسىبىم سوعىس بولىپ، اتىم - سولدات،
قان جالداپ شالپىلداتىپ كەتە باردىم،
سەرىگىم بولدى مەنىڭ ازاپ-ميحنات.
تۇتكىلەپ جاپىراعىن وق جەگەندە،
قاراۋشى ەم ايانىشپەن سورلى ەمەنگە:
جانىمنىڭ جانات نۋىن جالىن شارپىپ،
دوستارىم، سول ەمەندەي بولدىم مەن دە.
قان سوقتا اراسىندا ولىكتەردىڭ
اجالدى ءوز كوزىممەن تالاي كوردىم.
دوستاسىپ، ءبىر ىدىستان تاعام ءىشىپ،
استىندا بىرگە ۇيىقتادىق سۇر شينەلدىڭ.
نەمەنە ايتىپ-ايتپاي كورگەن ازاپ،
قالمادىم قيراپ-قاۋساپ تەك جالعىز-اق.
مىڭ ەسە ءبىلدىردىڭ عوي قادىرىندى،
اتىڭنان اينالايىن اتا قازاق!
ت ءو ر ت ءى ن ش ءى س ءو ز
جۇلىپ جەپ جەر مەن كوكتى وت تۇمسىعى،
دولىنىڭ ۇستاعاندا قويانشىعى،
قاناتىن اقشا بۇلتتار قانعا مالىپ،
ورتەنىپ كۇپ-كۇرەڭ بوپ تاۋدىڭ شىڭى!
سىرىلداپ قوس وكپەسى، ىزدەپ جەمتىك،
سامولەت سۋماڭ ەتىپ كەلسە جەتىپ،
بۇلتتاعى دولى سايتان نايزاسىنداي
قادالسا قارا بومبا جەرگە كەپ تىك.
جىلىتىپ باۋىرىمدى ىپ-ىستىق قان
كەزىمدە ءولى دوستى بارىپ قۇشقان،
ۇستىمە سەن كەپ ءتونىپ تۇرعانداي-اق
بولۋشى ەم، اتامەكەن قازاقستان!
ەس جيىپ، تۇرۋشى ەدىم مەن ورنىمنان،
قاراۋشى ەم جالىن شارپىپ جانارىمنان.
شەگىنىپ سەن كەتۋشى ەڭ بىلدىرمەستەن،
بۇلتقا ۇقساپ اسپانداعى اۋدارىلعان.
جالىن بوپ قالۋشى ەدىم جەردى شارپىپ،
كورۋشى ەم سوندا انىق كوز قۇمارتىپ
التىن تۋ، ارايلى تاڭ توككەن ءنۇرىن،
شۇعىلا بوپ اسپانىندا جۇزگەن شالقىپ.
تۋعان ەل، بۇل دۇنيەدە سەن بولماساڭ،
ءوزىمدى وتقا اتار ەم الدەقاشان.
سەن دەگەن كاسيەتتى ءبىر ماحاببات
ءجۇر ساقتاپ، كوكىرەگىمە جۋىتپاي شاڭ.
ب ە س ءى ن ش ءى س ءو ز
كەڭ دالام - داستارحانىم - اتامەكەن،
زەيىندى اسقار تاۋىم كوكىرەگى كەڭ!
لەبىڭمەن وتتاي ىستىق تارتاسىڭ كەپ،
ءتىرىلىپ ىزدەگەندەي مەنى اكەم.
جالبىر تون جەتىم بولىپ جۇرگەنىمدە
كوتەرىپ، قاراتىپ ەڭ مەنى كۇنگە.
اكەم دە، انام دا سەن، تۋعان ەلىم،
سەن ءۇشىن ىرىسىم دا، قاسىرەتىم دە.
بىلمەيمىن نە كۇتىپ تۇر مەنى الدا،
اجال كەپ ءجۇر دەر مە الدە وسى تاڭدا؟
سەنى ويلاپ قينالام عوي، تۋعان ەلىم،
قىزىل وت، جاتسام داعى باتىپ قانعا.
الشى دەپ مەن اجالعا بەرمەن ارىز،
سەن ماعان ايتقان جوقسىڭ ءول دەپ ۋاعىز.
تالپىنعان جاڭا عانا ەكەۋىمىزگە
ءولشى دەپ ءامىر ەتەر قانداي جاۋىز؟
بولعاندا سەن جاس اكە، مەن ءسابيمىن،
اشىلعان جاڭا عانا گۇلمىن، كۇيمىن.
ءبارىبىر قۇتىلمايسىڭ دەسە داعى،
كەلمەيدى سۇم ولىمگە ەش باس يگىم.
جانىمدى كۇيدىرسەم دە جالىنعا caپ،
قاسقىر بوپ تالاسا دا مەنى ازاپ،
تۋعان جەر توپىراعىندا ءتىپ-تىك وسكەن
قارا ەمەن - قاسارىسقان مەن ءبىر قازاق.
ساعىندىم، تۋعان ەلىم! ءوتتى جىلدار،
بىلمەيمىن دوستارىمنان كىم جوق، كىم بار؟
قۇس بولسا، ۇشىرار ەم جۇرەگىمدى،
اپ كەل دەپ تۋعان ەلدەن سەن ءبىر حابار.
سارىارقا، سامالدى تاۋ، سىرنايلى وزەن،
ساعىندىڭ سەن دە مەنى، ايتپاي سەزەم.
ايبارلى اقساقالىم - الاتاۋىم،
كۇت مەنى سابىرلى ويمەن، تۇڭىلمە سەن.
قۇس بولىپ ۇشار جىرىم وي-قىرىڭدا،
قوناقتار سەنىڭ التىن تۇعىرىڭدا.
قىمباتتىم - حالقىم دەگەن ماحابباتىم،
سەنەمىن، قالماس ءشىرىپ قابىرىمدا.
1944 جىل
داريعا، سول قىز
I
وڭىمدە مە ەدى،تۇسىمدە مە ەدى،
كورىپ ەم عوي ءبىر ارمانداي قىزدى...
ءبىر نازىك ساۋلە كۇلىمدەپ ەدى،
سۇراپىل سوعىس سوقتى دا بۇزدى.
ساپىردى داۋىل،تەبىرەندى تەڭىز،
تۋلادى تولقىن،شايقالدى شىڭ-قۇز...
قىپ-قىزىل ءورتتىڭ ىشىندە ءجۇرمىز،
قايدا ەكەن، قايدا،داريعا، سول قىز؟!
II
وق ءتيدى كەلىپ، قايراتىم كەمىپ،
بارامىن ءسونىپ، كەلمەيدى ولگىم!
تۇرعانداي سول قىز جانىما كەلىپ،
تالپىنا بەردى قايران جاس كوڭىلىم!
بارامىن ءسونىپ،بارامىن ءسونىپ،
جۇتار ما مەنى مىنا سۇم سوعىس؟
ارمانىم بار ما ولسەم ءبىر كورىپ،
قايدا ەكەن، قايدا،داريعا، سول قىز؟!
III
«كەلمەيدى ولگىم،كەلمەيدى ولگىم!
قايراتىم قايدا،كەلشى وسىندايدا»،
دەدىم دە تۇردىم،جۇگىرە بەردىم،
قولىمدا نايزاشاعىلىپ ايعا.
جەڭدىك قوي جاۋدى،ارمان نە، قۇربىم!
كۇركىرەپ كۇندەي ءوتتى عوي سوعىس.
كەلەمىن قايتىپ،ولەڭىمدى ايتىپ...
قايدا ەكەن، قايدا،داريعا، سول قىز!
باۋىرجان
ءبىر داۋىل ساپىردى كەپ ءورت تەڭىزىن،
تەڭسەلتىپ تەمىر توپان دۇنيە ءجۇزىن.
بەتىنە تۋعان جەردىڭ وشپەستەي عىپ،
ەر جازدى ءوز قانىمەن جۇرگەن ءىزىن.
ناق سول كەز ەستىدىم مەن ەر ءدۇبىرىن،
اتاعى اتىن الىپ كەلدى بۇرىن.
ۇستىندە تۋعان ەلدىڭ تۇردى تولقىپ
«باۋىرجان مومىشۇلى» دەگەن ءبىر ءۇن.
اقىننىڭ اق سۇڭقارداي جۇرەگى بار،
القىندىم ءبىر كورۋگە بولىپ قۇمار.
كوكتەمدە كۇركىرەگەن كۇن داۋىسىن
جەر ەستىپ، جەلكىلدەگەن گۇل ىنتازار.
قان مايدان قاتالاتىپ، شولدەگەندە،
كەز بولدىم جالتىلداعان ەكى كولگە.
كول ەمەس، كوزدەرى عوي باۋىرجاننىڭ،
ەلەستەپ مىڭ كورىنەر ءبىر كورگەنگە.
بويى بار بىزدەن گورى بيىگىرەك،
ءتىپ-تىك بوپ ابىرويىن تۇرعان تىرەپ.
Toپ جارا كورىنسىن دەپ ەكى يىعى،
تۋعان ەل جاراتىپتى ونى ىرىرەك.
ويى بار بىردە داۋىل، بىردە جالىن،
تەڭىزدەي تەبىرەنتكەن تەرەڭ جانىن.
العانداي بويعا جيىپ بار قۋاتىن
كەشەگى ءوزى كەشكەن ۋاقيعانىڭ.
كەيدە ول كوك سەمسەرلى گەنەرالداي،
كەيدە ول كۇي كوڭىلدى اقىن جانداي.
ءومىردىڭ ول شەتى مەن بۇل شەتىنە
ورەسى ورەن ويدىڭ تارتىلعانداي.
جان ۇقپاس جۇمباق ەمەس ءبىر جاسىرىن،
ايتادى ول تىكە قاراپ جۇرتقا سىرىن.
جاراتپاس جاماۋ-جاسقاۋ جۇرت ەسكىسىن،
سوعادى ءوز دۇكەنى ءسوز اسىلىن.
ويى بار قيالىنىڭ قاناتىندا،
اداسپاس اپارىپ ءبىر سالساڭ تىڭعا...
ءبىر داۋرەن ويناپ-كۇلىپ وتىرعانى،
جالتىلداپ ەكى كوزى قارسى الدىڭدا.
«باتىرىم - باۋىرجانىم» دەيدى حالقىم،
الىپ ۇش، اقىن جۇرەك، ەردىڭ داڭقىن.
كەلەشەك كەلە جاتىر كورەمىن دەپ
تىك باسىپ تۋعان جەردە جۇرگەن قالپىن.
اعامىز اتاعىنا اسقار تاۋ تەڭ،
جاۋ كەلسە، جاۋبۇيرەكتەي ەتەر جاۋكەم.
ەمەندەي ەرەگىسەر سۇراپىلمەن،
باسىمەن بۇلتتى جايپاپ ءبىزدىڭ باۋكەڭ!
1948 جىل
بالداقتى جىگىت
بالداعى بار ءبىر جىگىتتى كوردىم دە،
قاساقانا ساۋال بەردىم كەلدىم دە:
- عافۋ، جولداس! كورىنبەيد ءبىر اياعىڭ،
كەشەگى وتكەن سۇراپىلدا بەردىڭ بە؟
جىگىت ەكەن! جاۋاپ تاپتى توسىننان
ء(بىر عاجايىپ كۇلكى وينادى ەرنىندە):
-كورىپ تۇرسىز، ءبىر اياعىم وسىندا،
ەكىنشىسىن تۇرمىن باسىپ بەرليندە.
1949 جىل
ءبىز كىم؟
وسى ءبىز دۋراكپىز با، اقىنبىز با؟
ەستىگە - اقىن، بۇزىقپىز اقىلسىزعا.
قىرعيداي كەپ تيەمىز ارقاشاندا
قاز-ۇيرەكتەي قاپتاعان قاتىن-قىزعا.
ەڭبەك ەتسەك، كۇش توكسەك، اقشا تاپساق،
«مەتروعا» كىرەمىز اۋەل باستاپ.
قاتىن-قىزعا قالعانىن بەرىپ سالىپ،
اقشا جوق دەپ جۇرەمىز ون كۇن قاقساپ.
وسىمىز دا، ياپىرماۋ، دۇرىس بوپ پا،
كوڭىل تەجەر ۋاقىتىمىز جەتكەن جوق پا؟
جەلىگۋدەن جالىقتى جانىم مەنىڭ،
Caپ، caپ، كوڭىلىم، لەپىرمە، توقتا-توقتا!
كەزبەن ەندى ماحاببات بازارىن دا،
المان ساتىپ قىمباتىن، ارزانىن دا.
شىلىم تىستەپ، وي ويلاپ، قيال شارلاپ،
بەل بايلادىم جاتۋعا جار جانىندا.
ءبىز - وتاننىڭ سولداتى
باتىس باردىق،
بالقان باستىق بوكتەرلەپ،
كارپات استىق،
ءالپى اتتاندىق كوككە ورلەپ.
ەۆروپانىڭ اسپانىندا تۇردىق ءبىز
كەۋدەمىزدى كاسيەتتى كەك كەرنەپ.
جالبا-جۇلبا جاۋىزدىقتىڭ تۇنەگى
جەر جاسىرعان،
الاسۇرعان ءتۇن ەدى.
سوندا ءبىزدىڭ ۋرالاعان داۋسىمىز،
كوكتەم كەلىپ،
كۇركىرەگەن كۇن ەدى.
كوككە قاراپ شەرلى جىگىت، مۇڭلى قىز،
كورگەن كەنەت كوك توسىنەن كوپ جۇلدىز.
سول ءبىر تۇندە جۇلدىز بولىپ كورىنگەن
بيىگىندە ءبىزدىڭ جاققان وتىمىز.
تاۋلارىندا تۋ كوتەرىپ ءبىز تۇردىق،
تۋمەن بىرگە
تاڭ كوتەرىپ قۇلپىردىق.
تاڭدا جازىپ
ءتورت جىل تۇيگەن قاباقتى،
شىعار كۇننىڭ شاپاعىندا ءبىر كۇلدىك.
عاجايىپ كۇن كوتەرىلدى شىعىستان،
بوي شىمىرلاپ،
كەتتىك جىرلاپ تۇس-تۇستان.
سول ءبىر كۇننەن كوردىك وتان ديدارىن،
ءارى اكە، ءارى اعا، تۋىسقان.
«ءبىز - وتاننىڭ سولداتىمىز!» - دەپ شىرقاپ،
تۇردىق بىزدەر
كەۋدەمىزدەن كۇي بۇرقاپ.
جەر ەلجىرەپ، باقىت جىرىن جىرلادى،
جاھان تۇردى تىنا قاراپ، تاڭىرقاپ.
شىعىس باردىق،
شىمقاي قىزىل تۋ الىپ،
تۇردى ورنىنان ميلليوندار قۋانىپ.
- جوعال، - دەدىك، - «كۇننەن تۋعان قۇدايلار!»
ۇلى مۇحيت قالماق ەمەس سۋالىپ.
تاڭىرقاتىپ،
تاماشا ءبىر اتتى تاڭ،
عاجايىپ كۇن كوتەرىلدى باتىستان.
كۇننەن كورىپ ۇلى وتاننىڭ ديدارىن،
كەتتى جىرلاپ بارلىق شىعىس تۇس-تۇستان.
«ءبىز - وتاننىڭ سولداتىمىز!» دەپ شىرقاپ،
تۇردىق بىزدەر،
كوك داۋىلداي كۇي بۇرقاپ.
كوككە ۇمتىلدى ۇلى مۇحيت تولقىنى،
جاھان تۇردى تىنا قاراپ، تاڭىرقاپ.
ءبىز - وتاننىڭ سولداتىمىز، تىندا، جەر!
جەردى زيرات ەتەم دەسە جاۋ ەگەر،
ادامزاتتىڭ اماناتىن ارت بىزگە،
ءبىزبىز ادال دۇنيەگە مۇراگەر.
1948 جىل
1945 جىل
جاڭا جىل، مىڭ توعىز ءجۇز قىرىق بەسىنشى،
قۇيشى، دوس! قىران كوڭىل، ءبىر جەلپىنشى!
قان قىرعىن قىزىل سوقتا تولاستار ما؟
جاڭا جىل، ايت تا، مەنەن ال ءسۇيىنشى!
تىلەمەن جەتسە ەكەن دەپ جاسىم جۇزگە،
تىلەمەن نۇر جاۋدىر دەپ كوكتەن بىزگە.
جاڭا جىل، جارشىسى بول يگىلىكتىڭ
جاۋدى جەڭىپ قايتقانداي ەلىمىزگە.
1945 جىل
دۇنيە قانداي جاپ-جارىق
دۇنيە قانداي جاپ-جارىق!
وسىنداي ما ەدى بۇرىن دا؟!
بايقاماپپىن اڭعارىپ
ويدىڭ تاپشىلىعىندا.
دۇنيە قانداي جاپ-جارىق!
كوڭىلىم نەگە جابىرقاۋ؟
كوكىرەگىمە داق سالىپ
كەتتى مە سوعىس، ياپىرماۋ؟!
دۇنيە قانداي جاپ-جارىق!
جىردىڭ التىن بۇلاعى،
جالت-ءجۇلت ەتىپ جاتشى اعىپ،
جارقىلدايىن مەن داعى.
1944 جىل
الماتىدا ءجۇر جورتىپ...
الماتىدا ءجۇر جورتىپ
بوتا تىرسەك بوزبالا.
ءوزىن ماقتاپ ءار جەردە،
باققانى وسەك ءسوز عانا.
«بەلينسكي نە پۋشكين
قايتسەم داعى بولامىن!» -
دەپ جاعالاپ ءجۇر كوپتەن
جازۋشىلار وداعىن.
«مۇحتارىڭ دا ءسابيتىڭ،
جازۋشى ما عابيتىڭ؟
ءابدىلدا مەن تايىر-اي،
اقىن بوپ پا، ءتايىر-اي!» -
دەدى دە ول كىرىستى
بەلينسكي بولۋعا.
سايلادى ءسوز شوقپارىن
اقىنداردى سوعۋعا.
جينالىستا وتتادى،
سىنايمىن دەپ بوقتادى.
قارا تەر بوپ قالجىراپ،
اراق ءىشىپ توقتادى.
كىرىستى ولەڭ جازۋعا،
ءسوزدى سالىپ ازۋعا.
جەبەمەدى ۇلى اقىن،
قالدى بايعۇس قاجۋعا.
شاراپ ءىشىپ شابىتىن
شاقىرسا دا، شىقپادى.
شىقتى ۇيپا-تۇيپاسى،
Mac بوپ بارىپ ۇيىقتادى.
قايعىسىنان وسىنىڭ
باردى ۇيىنە دوسىنىڭ.
ايتتى دوسى اقىلىن:
- تىڭدا، - دەدى، - اقىنىم،
سابىر ويلا، ساسپاشى،
تىم ەرتەرەك تاسپاشى.
بىردەن پۋشكين بولماي-اك،
بايمۇقانشا باستاشى...
10 تامىز، 1954 جىل
سۇيەمىن مەن يسپانكانى
عافۋ، كىزدار، قىزعانباڭىز،
سۇيەمىن مەن يسپانكانى.
ماحابباتى بولعان اڭىز،
بار عوي ونىڭ ۇلى جانى.
كورىپ پە ەدىڭ پيرەنەيدىڭ
جازعى نۇرلى اتقان تاڭىن؟
جىلىلىعى سونداي دەيمىن
قارا كوزدى يسپانكانىڭ.
ەستىپ پە ەدىڭ بۇلبۇل ءۇنىن،
بالبىراتقان گۇل باقشانى؟
ەلجىرەتەر ەل جۇرەگىن
يسپانكانىڭ سالعان ءانى.
قولدا گيتار، بەلدە قانجار،
مىنە، وسىنداي قىزدى كوردىم.
جۇرەگى ونىڭ بىرگە سوعار
جۇرەگىمەن بۇكىل ەلدىڭ.
گۇل باقشادا، نۋلى ورماندا
كەلە جاتىر گيتار ويناپ.
كوز جىبەرەر ول وتانعا،
تۋعان ەلدىڭ قامىن ويلاپ.
مايدان دەسە، گيتارىن ول
ءبىر اعاشقا ىلە سالىپ،
زور مايدانعا ساپار شەگەر
بىلەك ءتۇرىپ، مىلتىق الىپ.
وجەت سۇلۋ قان مايدانعا
قايمىقپاستان ساپار شەگىپ،
فاشيست سىندى قاس دۇشپانعا
قاتۋلانا سالار بۇلىك.
مۇنداي سۇلۋ جىگىتتەردىڭ
ىنجىعىنا كايتىپ تيەر.
نامىسى ءۇشىن تۋعان ەلدىڭ
مايداندا وسكەن ەردى سۇيەر.
ماحابباتى قانداي ىستىق،
قانداي ءتاتتى يسپانكانىڭ.
جۇرەكتە سەرت اينىماستىق،
جارداي سۇيەر ول وتانىن.
ول - ماحاببات يدەالى
قۇمار قىلعان بايرونداردى.
سۇيەمىن مەن يسپانكانى،
سۇيەمىن مەن سونداي جاردى!
1940 جىل
