(04.09.1989)

بۇگىن، نەگىزىنەن، مەنىڭ قاي كەزدە، قالاي زەينەتكە شىعۋىم تۋرالى اقىلداسامىز.

زەينەتكە شىعۋىن شىعاتىن بولدىم. بۇل وتە پايدالى. ەگەر زەينەتكە شىقپاي، قىزمەت ورنىمدا قايتىس بولسام، دۇنيە جۇزىندە قانداي  سوز بولاتىنى تۋرالى بىردەڭە دەۋ قيىن. ەگەر، زەينەتكە شىقسام، جۇمىس ىستەمەيمىن. بىراق، كوزىم ءتىرى تۇرعان سوڭ، قالايدا ازدى-كوپتى قىزمەت اتقارۋىم مۇمكىن. ويتكەنى حالىقارالىق دەڭگەيدە مەنى بىلەتىندەر از ەمەس. بەلگىلى دارەجەدەن ايتقاندا، بۇل ولاردىڭ قىتايمەن قاتىناسىنا ىقپال جاسايتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى. بۇعان نە امال بار؟! قىتايدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلاعاندا، قازىر زەينەتكە شىعۋ ءىسى قىزمەت ورنىمدا قايتىس بولعاننان پايدالى دەپ بىلەمىن.

زەينەتكە شىعۋ جونىندە بەكىمگە كەلگەنىمە بىرنەشە جىل بولدى. كوپ رەت ايتىپ تا كەلدىم. شىن كوڭىلىم سول. بايقايمىن، زەينەتكە شىعۋدىڭ ءبىر لايىقتى كەزىن كۇتەيىن دەسەم، كۇتە الاتىن ەمەسپىن. ءار جولى وعان  مويىن بۇرعىزبايتىن ءبىر فاكتور تابىلا كەتەدى ەكەن. 13 قۇرىلتايدا جارتىلاي زەينەتكە شىقتىم. بىراق، قازىرگە دەيىن، سول كەزدە ءبىرجولا شىعىپ كەتسەم بولعان ەكەن دەپ ويلايمىن.

(04.09.1989)

بۇگىن، نەگىزىنەن، مەنىڭ قاي كەزدە، قالاي زەينەتكە شىعۋىم تۋرالى اقىلداسامىز.

زەينەتكە شىعۋىن شىعاتىن بولدىم. بۇل وتە پايدالى. ەگەر زەينەتكە شىقپاي، قىزمەت ورنىمدا قايتىس بولسام، دۇنيە جۇزىندە قانداي  سوز بولاتىنى تۋرالى بىردەڭە دەۋ قيىن. ەگەر، زەينەتكە شىقسام، جۇمىس ىستەمەيمىن. بىراق، كوزىم ءتىرى تۇرعان سوڭ، قالايدا ازدى-كوپتى قىزمەت اتقارۋىم مۇمكىن. ويتكەنى حالىقارالىق دەڭگەيدە مەنى بىلەتىندەر از ەمەس. بەلگىلى دارەجەدەن ايتقاندا، بۇل ولاردىڭ قىتايمەن قاتىناسىنا ىقپال جاسايتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى. بۇعان نە امال بار؟! قىتايدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلاعاندا، قازىر زەينەتكە شىعۋ ءىسى قىزمەت ورنىمدا قايتىس بولعاننان پايدالى دەپ بىلەمىن.

زەينەتكە شىعۋ جونىندە بەكىمگە كەلگەنىمە بىرنەشە جىل بولدى. كوپ رەت ايتىپ تا كەلدىم. شىن كوڭىلىم سول. بايقايمىن، زەينەتكە شىعۋدىڭ ءبىر لايىقتى كەزىن كۇتەيىن دەسەم، كۇتە الاتىن ەمەسپىن. ءار جولى وعان  مويىن بۇرعىزبايتىن ءبىر فاكتور تابىلا كەتەدى ەكەن. 13 قۇرىلتايدا جارتىلاي زەينەتكە شىقتىم. بىراق، قازىرگە دەيىن، سول كەزدە ءبىرجولا شىعىپ كەتسەم بولعان ەكەن دەپ ويلايمىن.

باسشىلىق القاسىنىڭ جاسىراق ادامداردان بولۋىنا نازار اۋدارعان ءجون... ءوزىمىز باۋلىپ شىعارعان،  بىزدەن ساياسي تاربيە العان ادامدار كوپ. ادام تاڭداعاندا ءبارىن بىردەي پارتيا جۇيەسىنەن تاڭداماعان ءجون. كوز ايامىز كەڭىرەك بولسىن. قىسقاسى جاستاردان بولعانى ءجون. ويتپەگەندە ءىستىڭ جالعاسۋى قيىن بولادى. بۇل جولعى تۇراقتى كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ ىشىندە قارتتار دا، جاستار دا، جاسامىستار دا بار. سول كەزدە مەن: «قايتكەن كۇندە دە،     رەفورما جاسايتىن، ەسىكتى اشىق ۇستايتىن بەينەمەن كورىنۋ كەرەك. بۇل توتەنشە ماڭىزدى» دەگەن ەدىم. قازىرگىدەن قاراعاندا، ءبىزدىڭ ورتالىق كوميتەتتىڭ ءتورتىنشى جالپى ماجىلىسىندە سايلانىپ شىققان جاڭا ادامدار جونىندە، جاڭا باسشىلىق القاسىنىڭ سونان بەرگى جۇمىستارى تۋرالى سىرتتا دا، ىشكى جاقتا دا، بەرى ايتقاندا، جامان سىبىس جوق. سەنىمدى سەزىنۋشىلىك بار. بۇل سەنىم جاڭا باسشىلىق القاسىنىڭ حالىقتىڭ سەنىمىنە جانە حالقارالىق سەنىمگە يە بولا الاتىنىن دالەلدەيدى. ەگەر، ونىڭ ۇستىنە، ءبىز سەكىلدى ادامدار زەينەتكە شىعىپ كەتسەك، جۇرت تاعى دا ەكى-ءۇش اي نەمەسە جارتى جىل بايقاپ، ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدىڭ شىنايى ورنىقتى ەكەنىن، تىنىش-ىنتىماقتى ساياسي جاعداي ورناعانىن; قىتايدىڭ ۇزدىكسىز دامىپ، بۇرىنعى ۇستانىم، باعىت، ساياساتتاردىڭ جالعاستى اتقارىلىپ جاتقانىن كورگەن كەزدە، ءبىز سياقتى ادامداردىڭ ىقپالى بارا-بارا جويىلادى. جويىلعانى جاقسى!

بۇل جولعى وقيعا (1989 جىلعى تيان-انميندەگى ستۋدەنتتەر ەرەۋىلى) تۋىلعان سوڭ، مەن دەرەۋ زەينەتكە شىقسام بولماس دەپ ويلادىم. قازىر ءۇش اي ءوتتى. ەگەر ورتالىق كوميتەتتىڭ بەسىنشى جالپى ماجىلىسىندە رەسمي ۇيعارىم جاسالسا، وعان دەيىن دە ءبىر جارىم اي ۋاقىت بار. ءتورت-بەس ايعا دەيىن ساياسي جاعداي ءبىرشاما تىنىشتالىپ قالادى. مۇنىڭ ءوزى وراي.

«مەنىڭ ەڭ سوڭعى ءرولىم زەينەتكەرلىك ءتۇزىمدى باستاماشىلدىقپەن ورناتۋ بولۋى مۇمكىن» دەپ مەن بۇرىن كوپ ايتقانمىن. زەينەتكەرلىك ءومىردى قالاي وتكىزۋدى از-ازداپ ۇيرەنىپ ءجۇرمىن. ونداعان جىلدار تىزگىن ۇستاعان ادامعا قىزمەتتەن  بىرجولا قول ءۇزۋ ءۇشىن قالايدا ءبىر بارىس كەرەك. پارتيانىڭ كەلەسى قۇرىلتايىندا اقىلشىلار كوميتەتىن جويىپ، زەينەتكەرلىك ءتۇزىم جۇرگىزگەنىمىز ءجون. مەنىڭ زەينەتكە شىعۋ ۋاقىتىمدى ورتالىق كوميتەتتىڭ بەسىنشى جالپى ماجىلىسىندە تۇراقتاندىرساق بولار ما ەكەن؟! ءارى-سارىلىكپەن بىرنەشە جىل ءوتتى. كەشەۋىلدەتىپ الدىق. كارىلىكتىڭ كارىلىككە قاراي ارتىقشىلىعى بار. سوعان قاراي وسالدىعى دا بولادى. ادام قارتايعان سوڭ ميىڭنىڭ قاي كۇنى ىستەمەي قالارىن بىلمەيسىڭ. دەنە قۋاتى دا بەلگىلى دارەجەگە جەتكەن سوڭ السىرەيدى. تابيعات زاڭى - وزگەرمەيتىن زاڭ! باسشىلىق جىگى دە ۇدايى جاڭالانىپ وتىرادى. زەينەتكەرلىك ءتۇزىم ورناعاننان كەيىن، باسشىلىق جىگىنىڭ وزگەرۋى مەن اۋىسۋى وڭايىراق بولادى. بۇل ءىستى وسىلاي تۇراقتاندىرايىق. بۇل - ءبىرىنشى ماسەلە.

ەكىنشى ماسەلە - زەينەتكە قالاي شىعۋ ماسەلەسى.

مەن ياڭ شاڭكۇن جولداسپەن بۇل جونىندە اڭگىمەلەسكەنمىن. نەعۇرلىم قاراپايىم بولسا، سولعۇرلىم جاقسى. زەينەتكە شىققانداردىڭ ەڭبەگى مەن كىسىلىگىن جىرلاي جونەلۋدى داعدىعا اينالدىرۋدىڭ شىنىندا قاجەتى جوق. سەنىڭ بۇكىل ءومىرىڭدى قالاي وتكىزگەنىڭدى، سەنىڭ پارتيا ىشىندە ونداعان جىلدار ىستەگەنىڭدى جۇرت كورىپ وتىر. ولاردىڭ بۇل جونىندە وبيكتيۆتى باعاسى دا بار. مەن ارى ويلاپ، بەرى ويلاپ كورسەم، قاراپايىمداۋ بولعان، ونىڭ ۇستىنە، مەنەن باستاپ قاراپايىمداۋ بولعان ءتىپتى دە ءتيىمدى بولاتىن سياقتى. ادا-كۇدە، جەڭىل، قاراپايىم بولعانى دۇرىس. ەگەر، ورتالىق كوميتەت مەنىڭ ءوتىنىشىمدى بەكىتسە، بىرنەشە اۋىز ءسوز سويلەنسە بولعانى. ءبىر ەلدىڭ تاعدىرىن بىرەر ادامنىڭ بەت-بەدەلىنە بايلاپ قويۋ - اسا قالىپسىز قۇبىلىس ەكەنىن كوپ ايتىپ كەلەمىن. ال، زەينەتكە شىعۋ ورايىمەن ەڭبەگى مەن كىسىلىگىن تاعى ءبىر رەت جىرلاۋدىڭ دا ەشبىر پايداسى جوق. مۇنان وزگە دە فورمالار بار. ماسەلەن، ازا ءبىلدىرۋ جينالىسى - قارالى جيىن سونشاما كوپ اشىلادى. وعان جۇمسالاتىن ادام كۇشى مەن زات كۇشى دە از ەمەس. ونى دا قاراپايىمداستىرۋعا بولادى. ءبارى ونداعان جىلدار توڭكەرىس جاساعان ادامدار. شىنىندا ءبارىنىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى بار. ءىشىنارا اعاتتىقتاردان دا اۋلاق ەمەس. الايدا، ىلعي سىڭىرگەن ەڭبەگى عانا ايتىلادى. مەن شەتەلدىكتەردىڭ مەنىڭ ءومىربايانىمدى جازۋ جونىندەگى تالابىنان كوپ رەت باس تارتتىم. ەگەر، ءومىربايانىڭدا ەڭبەگىڭ عانا ايتىلىپ، اعاتتىعىڭ ايتىلماسا، ونىڭ ءوزى دە ماقتانعاندىق. ونىڭ نە قاجەتى بار؟!

...

ماعان باعا بەرگەندە تىم اسىرەلەۋگە، سالماعىن اسىرىپ جىبەرۋگە بولمايدى. كەيبىرەۋلەر مەنى توراعا ماودان جوعارى قويىپ ءجۇر. مۇنىسى دۇرىس ەمەس. مەن مۇندايدان قاتتى قورقامىن. داڭقىڭنىڭ تىم اسىپ كەتۋى دە جۇك. مەنىڭ زەينەتكە شىعۋىم قاراپايىم جولمەن بولسىن. مەن قايتىس بولعاننان كەيىنگى جەرلەۋ سالتى دا قاراپايىم وتكىزىلسىن!

«دەن سياۋ پين ماقالالارىنىڭ تاڭدامالىلارى» (570-بەت)

ىقشامدالىپ الىندى.

ۇلتتار باسپاسى «بەجيڭ)

دايىنداعان: ا. مۇقاباي

Abai.kz